Pjesa 6

Doktrina e Kishës

Kapitulli 44

Kisha: Natyra, Shenjat dhe Qëllimet e Saj

Çfarë është e domosdoshme me qëllim për të bërë një kishë? Si mund ta dallojmë një kishë të vërtetë? Qëllimet e kishës

SHPJEGIME DHE BAZA NGA SHKRIMET

A. Natyra e kishës

1. Përkufizim: Kisha është komuniteti i të tërë besimtarëve të vërtetë të të gjitha kohërave. Sipas këtij përkufizimi, kisha është e përbërë prej të tërë atyre të cilët janë me të vërtetë të shpëtuar. Pali thotë “Krishti deshi kishën dhe dha veten e tij për të” (Efe. 5:25). Këtu, termi “kishë” është përdorur për t’u zbatuar tek të tërë ata për të cilët Krishti vdiq që t’i shpengonte, për të tërë ata të cilët janë shpëtuar nëpërmjet vdekjes së Krishtit. Por, kjo duhet të përfshijë të tërë besimtarët e vërtetë të të gjitha kohërave, si besimtarët në epokën e Besëlidhjes së Re, ashtu edhe besimtarët në epokën e Besëlidhjes së Vjetër.^[1]1 Kaq i madh është plani i Perëndisë për kishën saqë Ai e ka ngritur Krishtin në një pozitë me autoritetin më të lartë për hir të kishës: Ai “vuri gjithçka nën këmbët e tij, edhe përmbi çdo gjë ia dha për krye kishës, e cila është trupi i tij, plotësia e atij që mbush gjithçka, në të gjitha” (Efe. 1:22–23).

Vetë Jezus Krishti e ndërton kishën duke i thirrur tek Vetja njerëzit e Tij. Ai premtoi: “do të ndërtoj kishën time” (Mat. 16:18). Gjithashtu Luka nuk harron që të na tregojë se rritja e kishës erdhi jo vetëm përmes përpjekjesh njerëzore, por që “Zoti i shtonte kishës çdo ditë ata që ishin shpëtuar” (Veprat 2:47). Por ky proces përmes të cilit Krishti ndërton kishën, është thjesht një vazhdimësi e një modeli të ngritur nga Perëndia në Besëlidhjen e Vjetër, përmes të cilit Ai i thirri njerëzit tek Vetja, për të qenë një asamble adhuruese përpara Tij. Ka një sërë treguesish në Besëlidhjen e Vjetër që tregojnë se Perëndia e shikonte popullin e Tij si një “kishë,” një popull i mbledhur me qëllim adhurimin e Perëndisë. Kur Moisiu u thotë njerëzve se Zoti i tha: “Më mblidh popullin dhe unë do ta bëj të dëgjojë fjalët e mia, që të mësojnë të më kenë frikë gjatë të gjitha ditëve që do të jetojnë mbi tokë dhe t'ua mësojnë bijve të tyre...” (L. i P. 4:10), Septuaginta e përkthen fjalën “mblidh” (Heb. קָהַל, H7735) me termin greqisht ἐκκλησιάζω “të mbledhësh një asamble,” folja që është e afërt për nga kuptimi me emrin e përdorur në Besëlidhjen e Re ἐκκλησία (G1711) “kishë.”^[2]2

Prandaj, nuk është për t’u habitur që autorët e Besëlidhjes së Re mund të flasin për njerëzit e Besëlidhjes së Vjetër të Izraelit duke i quajtur “kishë” (ἐκκλησία, G1711). Për shembull, Stefani flet për popullin e Izraelit në shkretëtirë duke iu referuar si “kisha (ἐκκλησία) në shkretëtirë” (Veprat 7:38, përkthimi i autorit). Gjithashtu, autori i “Hebrenjve” citon Krishtin të thotë se do t’i këndonte lavde Perëndisë në mes të asamblesë së madhe të popullit të Perëndisë në qiell: “Në mes të kishës (ἐκκλησία) do të të këndoj lavde” (Heb. 2:12, përkthimi i autorit, duke cituar “Ps.” 22:22).

Për rrjedhojë, autori i “Hebrenjve” i kupton të krishterët e sotëm të cilët përbëjnë kishën në tokë si të rrethuar nga një “re (e madhe) ... dëshmitarësh” (Heb. 12:1) e cila shkon deri në epokat më të hershme të Besëlidhjes së Vjetër dhe përfshin Abelin, Enokun, Noan, Abrahamin, Sarën, Gedeonin, Barakun, Sansonin, Jeftahun, Davidin, Samulin, si dhe profetët (Heb. 11:4–32). Të tërë këta “dëshmitarë” rrethojnë popullin e tanishëm të Perëndisë dhe padyshim që është me vend që ata, bashkë me popullin e Perëndisë të Besëlidhjes së Re, të mendohen si “asambleja” apo “kisha” e madhe frymërore e Perëndisë.^[3]3 Për më tepër, më pas, në kapitullin 12 autori i “Hebrenjve” thotë se kur të krishterët e Besëlidhjes së Re adhurojnë, ne hyjmë në praninë e “kishës (fjalë për fjalë “kishës,” Gr. ἐκκλησία, G1711) së të parëlindurve që janë shkruar në qiej.” Ky theksim nuk është befasues në dritën e faktit që autorët e Besëlidhjes së Re i shikojnë besimtarët judenj si dhe besimtarët johebrenj të bashkuar tani në kishë. Së bashku, ata janë bërë “një” (Efe. 2:14), ata janë “një njeri i ri” (v. 15) dhe “bashkëqytetarë” (v. 19), si dhe “pjesëtarë të shtëpisë së Perëndisë” (v. 19).

Për rrjedhojë, edhe pse padyshim që ka privilegje të reja si dhe bekime të reja që i janë dhënë popullit të Perëndisë në Besëlidhjen e Re, si përdorimi i termit “kishë” në Shkrim, ashtu edhe fakti që përgjatë gjithë Shkrimit Perëndia i ka thirrur gjithnjë njerëzit e Tij për t’u mbledhur për ta adhuruar, tregon se është e përshtatshme që kishën ta mendojmë si të përbërë prej gjithë popullit të Perëndisë në të gjitha kohërat, si besimtarët e Besëlidhjes së Vjetër ashtu edhe ata të Besëlidhjes së Re.^[4]4

2. Kisha është e padukshme, e megjithëkëtë e dukshme. Në realitetin e vërtetë frymëror si përbashkësi e të tërë besimtarëve të mirëfilltë, kisha është e padukshme. Kjo ndodh për shkak se ne nuk mund ta shikojmë gjendjen frymërore të zemrës së njeriut. Ne mund të shikojmë ata të cilët nga ana e jashtme marrin pjesë në kishë, dhe shikojmë prova të jashtme të një ndryshimi frymëror të brendshëm, por ne nuk mundemi që t’i shikojmë faktikisht zemrat e njerëzve dhe as gjendjen e tyre frymërore. Vetëm Perëndia mund ta bëjë këtë gjë. Kjo është arsyeja përse Pali thotë: “Zoti i njeh të vetët” (2 Tim. 2:19). Edhe në kishat dhe lagjet tona, vetëm Perëndia e di me siguri dhe pagabueshmërisht se cilët janë besimtarët e vërtetë. Kur flet për kishën si të padukshme, autori i “Hebrenjve” flet për “kishën (fjalë për fjalë pikërisht “kishën”) e të parëlindurve që janë shkruar në qiej” (Heb. 12:23), dhe thotë se të krishterët e sotëm bashkohen me atë asamble në adhurim.

Ne mund të japim përkufizimin e mëposhtëm: Kisha e padukshme është kisha që Perëndia shikon.

Si Martin Luteri ashtu edhe Xhon Kalvini ishin të zellshëm të pohonin këtë aspekt të padukshëm të kishës, përkundër mësimit të Katolicizmit Romak sipas të cilit kisha ishte ajo organizatë e dukshme e cila ka ardhur prej apostujve në një linjë të pandërprerë pasueshmërie (përmes peshkopëve të kishës). Kisha Katolike Romake kishte deklaruar se vetëm në organizatën e dukshme të Kishës Romake ne mund të gjenim kishën e vërtetë, të vetmen kishë të vërtetë. Edhe sot e kësaj dite, një pikëpamje e tillë mbahet ende nga Kisha Katolike Romake. Tek “Deklarata Pastorale për Katolikët mbi Fundamentalizmin Biblik” të tyre, të dalë në qarkullim më 25 Mars, 1987, Konferenca Kombëtare (e Shteteve të Bashkuara) të Komisionit Ad Hok mbi Fundamentalizmin Biblik të Peshkopëve Katolikë, e kritikoi krishterimin ungjillor (të cilin e quajti “fundamentalizëm biblik” kryesisht për shkak se ai i largonte njerëzit nga kisha e vetme e vërtetë:

Karakteristika bazë e fundamentalizmit biblik është se ai eliminon nga krishterimi kishën në formën si Zoti Jezus e themeloi....Nuk përmendet kisha historike dhe autoritare në vazhdimësinë nga Pjetri dhe apostujt e tjerë....Një studim i Besëlidhjes së Re...demonstron rëndësinë e përkatësisë ndaj kishës së nisur nga Jezus Krishti. Krishti zgjodhi Pjetrin si dhe apostujt e tjerë si themelet e kishës së Tij....Pjetri si dhe apostujt e tjerë janë pasuar nga peshkopi i Romës si dhe peshkopët e tjerë, dhe...grigja e Krishtit ka ende, nën Krishtin, një bari të përbotshëm.^[5]5

Me këtë lloj mësimi, as Luteri dhe as Kalvini nuk ranë dakord. Ata thanë se Kisha Katolike Romake kishte formën e jashtme, organizatën, por kjo ishte thjesht një guaskë. Kalvini tha se ashtu sikurse Kaiafa (kryeprifti në kohën e Krishtit) ishte i linjës që zbriste prej Aaronit por që nuk ishte prift i vërtetë, po kështu edhe peshkopët Katolikë Romakë kishin “ardhur” nga apostujt në një linjë njëpasnjëshmërie në detyrë, por ata nuk ishin peshkopë të vërtetë në kishën e Krishtit. Kjo sepse ata qenë larguar nga predikimi i vërtetë i ungjillit, dhe organizata e tyre e dukshme nuk ishte kisha e vërtetë. Kalvini tha: “Ky pretendim i njëpasnjëshmërisë është i kotë nëse pasuesit e tyre nuk ruajnë të sigurt dhe të pashtrembëruar të vërtetën e Krishtit që ata kanë marrë nga duart e etërve të tyre, dhe u përmbahen atyre....Shikoni se sa pak vlerë ka kjo njëpasnjëshmëri, në rast se ajo përfshin një tejçim të vërtetë e të pandërprerë (të të vërtetës biblike – sh. i përkth.) nga ana e atyre që janë pjesë e kësaj njëpasnjëshmërie!”^[6]6

Nga ana tjetër, kisha e vërtetë e Krishtit padyshim që ka gjithashtu një aspekt të dukshëm. Ne mund të përdorim përkufizimin e mëposhtëm: Kisha e dukshme është kisha ashtu sikurse e shikojnë të krishterët në tokë. Në këtë kuptim, kisha e dukshme përfshin të tërë ata që shpallin besimin e tyre në Krishtin e që japin prova të atij besimi në jetën e tyre.^[7]7

Në këtë përkufizim ne nuk themi se kisha e dukshme është kisha siç mund ta shikojë cilido person në botë (si për shembull një jobesimtar apo dikush që i përmbahet mësimeve heretike), por duam të themi se po flasim për kishën ashtu sikurse ajo perceptohet prej atyre që janë besimtarë të mirëfilltë dhe që e kuptojnë dallimin mes besimtarëve dhe jobesimtarëve.

Kur Pali shkruan letrat e tij, ai i shkruan kishës së padukshme në secilin komunitet: “Kishës së Perëndisë, që është në Korint” (1 Kor. 1:2); “Kishës së thesalonikasve në Perëndinë” (1 Thes. 1:1); “Filemonit...dhe Apfisë...dhe Arkipit... dhe kishës në shtëpinë tënde” (Filem. 1–2). Pali padyshim që e kupton se kishte jobesimtarë në disa prej këtyre kishave, disa prej të cilëve kishin shpallur me gojë besimin por që nuk besonin me të vërtetë, të cilët dukeshin si të krishterë por që si përfundim do të rrëzohen. Megjithëkëtë, as Pali e as ndokush tjetër nuk mund të thoshte me siguri se cilët ishin këta njerëz. Pali thjesht i shkroi të tërë kishës që mblidhej në një vend cilido që të ishte. Në këtë kuptim, ne mund të thoshim sot se kisha e dukshme është grupi i njerëzve që mblidhen bashkë çdo javë për të adhuruar si kishë e për të shpallur besimin në Krishtin.

Kisha e dukshme nëpër mbarë botën do të përfshijë gjithnjë disa jobesimtarë, dhe grigja të caktuara zakonisht do të përfshijnë disa jobesimtarë, për shkak se ne nuk mund ta shikojmë zemrën e njerëzve ashtu sikurse i shikon Perëndia. Pali flet për “Himeneun dhe Filetin të cilët dolën nga rruga” dhe të cilët “përmbysin besimin e disave” (2 Tim. 2:17–18). Por ai është i bindur se “Zoti i njeh të vetët” (2 Tim. 2:19). Pali thotë me pikëllim: “Dema më la, sepse deshi këtë botë dhe iku në Thesaloniki” (2 Tim. 4:10).

Në mënyrë të ngjashme, Pali i paralajmëron pleqtë e Efesit që pas largimit të tij “do të hyjnë midis jush ujqër grabitqarë, që nuk do ta kursejnë tufën, edhe vetë midis jush do të ngrihen burra që do të flasin gjëra të çoroditura, që të tërheqin pas vetes dishepujt” (Veprat 20:29–30). Jezusi Vetë paralajmëroi: “Por ruhuni nga profetët e rremë, të cilët vijnë te ju me të veshur delesh, por përbrenda janë ujqër grabitqarë. Do t'i njihni nga frytet e tyre” (Mat. 7:15–16). Duke kuptuar këtë dallim mes kishës së padukshme dhe kishës së dukshme, Agustini tha për kishën e dukshme: “Shumë dele janë jashtë dhe shumë ujqër janë brenda.”^[8]8

Kur kuptojmë se në kishën e dukshme ka jobesimtarë, ka rrezik që ne të bëhemi më shumë dyshues se ç’duhet. Ne mund të fillojmë të dyshojmë shpëtimin e shumë besimtarëve të vërtetë dhe kësisoj të sjellim një pështjellim të madh në kishë. Kalvini paralajmëroi për këtë rrezik duke thënë se ne duhet të bëjmë një “gjykim me dashamirësi” me anë të të cilit ne njohim si pjesëtarë të kishës të tërë ata të cilët “me anë të pohimit të besimit të tyre, me anë të shembullit të jetës, dhe përmes pjesëmarrjes në sakramente, shpallin bashkë me ne të njëjtin Perëndi dhe Krisht.”^[9]9 Ne nuk duhet të përpiqemi t’i përjashtojmë njerëzit nga përbashkësia me kishën derisa ata përmes mëkatit publik ia shkaktojnë vetes disiplinimin. Nga ana tjetër, sigurisht, kisha nuk duhet të tolerojë në anëtarësinë e saj “jobesimtarë publikë” të cilët me shpalljen apo me jetën e tyre qartësisht e deklarojnë veten si jashtë kishës së vërtetë.

3. Kisha është vendore dhe e përbotshme. Në Besëlidhjen e Re, fjala “kishë” mund të përdoret për një grup besimtarësh në çfarëdo niveli, duke variuar nga një grup shumë i vogël që takohet në një shtëpi private e deri tek grupi i të tërë besimtarëve të vërtetë në kishën universale. Një “kishë shtëpie” është quajtur “kishë” tek “Romakëve” 16:5 (“I bëni të fala edhe kishës që është në shtëpinë e tyre”), “1 Korintasve” 16:19 (“Akuila dhe Prishila, bashkë me kishën që është në shtëpinë e tyre”). Kisha në një qytet të tërë është quajtur gjithashtu “kishë” (1 Kor. 1:2; 2 Kor. 1:1; dhe 1 Thes. 1:1). Kisha në një rajon është referuar si “kishë” tek “Veprat” 9:31: “Kështu, në mbarë Judenë, në Galile dhe në Samari kishat kishin paqe dhe ndërtoheshin.”^[10]10 Në fund, kishës në mbarë botën mund t’i referohemi si “kishë.” Pali thotë: “Krishti deshi kishën dhe dha veten e tij për të” (Efe. 5:25) dhe thotë: “Perëndia vuri disa në kishë, së pari apostuj, së dyti profetë, së treti mësues...” (1 Kor. 12:28). Në këtë varg të fundit, përmendja e “apostujve”, të cilët nuk i ishin dhënë ndonjë kishe individuale, garanton që referenca është ndaj kishës universale.

Mund të dalim në përfundimin që grupi i njerëzve të Perëndisë të marrë në konsideratë nga cilido nivel nga ai vendor tek ai i përbotshëm, mundet që me të drejtë të quhet “kishë.” Ne nuk duhet të bëjmë gabim që të themi se vetëm një takim kishe në shtëpi shpreh natyrën e vërtetë të kishës, apo vetëm një kishë e konsideruar në një nivel mbarë-qytetës mundet që me të drejtë të quhet kishë, apo vetëm kisha e përbotshme mundet që me të drejtë të quhet me emrin “kishë.” Përkundrazi, komuniteti i njerëzve të Perëndisë të marrë nga çfarëdo niveli, mundet që me të drejtë të quhet kishë.

4. Metafora për kishën.^[11]11 Për të na ndihmuar që të kuptojmë natyrën e kishës, Shkrimi përdor një gamë të gjerë metaforash dhe ilustrimesh për të na përshkruar mënyrën se si është kisha.^[12]12 Ka një sërë ilustrimesh të marra nga familja. Për shembull, Pali e shikon kishën si një familje kur i thotë Timoteut që të veprojë njësoj sikur të tërë pjesëtarët e kishës të ishin pjesëtar të një familjeje të madhe: “Mos e qorto ashpër një plak, por këshilloje si një atë, dhe të rinjtë si vëllezër, plakat si nëna, të rejat si motra, me plot dëlirësi” (1 Tim. 5:1–2). Perëndia është Ati ynë qiellor (Efe. 3:14), dhe ne jemi bijtë e bijat e Tij, sepse Perëndia na thotë: “Do të jem Atë për ju, dhe ju do të jeni për mua bij e bija, thotë Zoti i Gjithëpushtetshëm” (2 Kor. 6:18). Për rrjedhojë ne jemi vëllezër dhe motra të njëri tjetrit në familjen e Perëndisë (Mat. 12:49–50; 1 Gjonit 3:14–18). Një metaforë disi ndryshe e marrë nga familja shikohet kur Pali i referohet kishës si nusja e Krishtit. Ai thotë se marrëdhënia mes një bashkëshorti dhe një bashkëshorteje jepet “në lidhje me Krishtin dhe me kishën” (Efe. 5:32), dhe ai thotë se kishte bërë fejesën mes Krishtit dhe kishës në Korint, dhe se kjo i përngjante fejesës mes një nuseje dhe dhëndrit të saj të ardhshëm: “Ju fejova me një burrë të vetëm, që t'ju nxjerr para Krishtit si virgjëreshë të dëlirë” (2 Kor. 11:2)—këtu Pali me zor po pret për kohën e kthimit të Krishtit duke qenë se ajo është koha kur kisha do t’i paraqitet Atij si nusja e Tij.

Në metafora të tjera, Shkrimi e krahason kishën me shermendet e një hardhie (Gjoni 15:5), me një pemë ulliri (Rom. 11:17–24), një arë prodhuese (1 Kor. 3:6–9), një ndërtesë (1 Kor. 3:9), si dhe një të korrë (Mat. 13:1–30; Gjoni 4:35). Kisha shikohet gjithashtu si një tempull i ri i ndërtuar jo me gurë realë por i ndërtuar me të krishterë të cilët janë “gurë të gjallë” (1 Pjetrit 2:5) të ndërtuar tek “guri i qoshes” i cili është Jezus Krishti (1 Pjetrit 2:4–8). Megjithëkëtë, kisha është jo vetëm një tempull për adhurimin e Perëndisë; është gjithashtu një grup i ri priftërinjsh, një “priftëri e shenjtë” e cila mund të ofrojë “flijime frymërore, që i pëlqejnë Perëndisë” (1 Pjet. 2:5). Ne shikohemi gjithashtu si shtëpia e Perëndisë: “Ne jemi shtëpia e tij” (Heb. 3:6), ku Vetë Jezus Krishti shikohet si “ndërtuesi” i shtëpisë (Heb. 3:3). Kisha shikohet gjithashtu si “shtylla dhe mbështetja e së vërtetës” (1 Tim. 3:15).

Në fund, një metaforë tjetër e njohur, e shikon kishën si trupin e Krishtit (1 Kor. 12:12–27). Ne duhet ta kuptojmë se Pali në fakt përdor dy metafora të ndryshme të trupit njerëzor kur flet për kishën. Tek “1 Korintasve” 12 i tërë trupi merret si metaforë për kishën, për shkak se Pali flet për “veshin” dhe “syrin” si dhe për të “nuhaturin” (1 Kor. 12:16–17). Në këtë metaforë, Krishti nuk shikohet si koka e bashkuar me trupin, për shkak se pjesëtarët individuale janë vetë pjesët individuale të kokës. Krishti është në këtë metaforë Zoti i Cili është “jashtë” atij trupi që përfaqëson kishën, dhe është Ai të cilit kisha i shërben dhe e adhuron.

Por tek “Efesianëve” 1:22–23; 4:15–16, si dhe tek “Kolosianëve” 2:19, Pali përdor një metaforë tjetër të trupit për t’iu referuar kishës. Në këto pasazhe, Pali thotë se Krishti është kreu i kishës dhe kisha është si pjesa tjetër e trupit, e ndryshme nga koka: “por, duke thënë të vërtetën me dashuri, të rritemi në çdo gjë drejt atij që është kreu, Krishti. Prej të cilit gjithë trupi i bashkuar dhe i lidhur mirë, me anë të bashkimit të ndihmesës sipas masës së veprueshmërisë së çdo pjese të veçantë, shkakton rritjen e trupit, për ndërtimin e vetes së tij në dashuri” (Efe. 4:15–16).^[13]13 Këto dy metafora ne nuk duhet t’i ngatërrojmë tek “1 Korintasve” 12 dhe “Efesianëve” 4, por t’i mbajmë të ndara.

Gama e gjerë e metaforave të përdorura për kishën në Besëlidhje e Re duhet që të na kujtojë që të mos përqendrohemi në mënyrë ekskluzive në ndonjë prej tyre. Për shembull, ndërkohë që është e vërtetë se kisha është trupi i Krishtit, ne duhet të mbajmë mend që kjo është vetëm një metaforë ndër shumë të tjera. Nëse përqendrohemi në mënyrë ekskluzive tek ajo metaforë, do kemi gjasa që të harrojmë se Krishti është Zoti ynë që mbretëron në qiell si dhe që është Ai i Cili banon ndër ne. Pa dyshim që ne nuk duhet të biem dakord me pikëpamjen e Katolicizmit Romak sipas të cilës kisha është “mishërimi i vazhdueshëm” i Birit të Perëndisë në tokë sot. Kisha nuk është Biri i Perëndisë në mish, sepse Krishti u ringjall në trupin e Tij njerëzor, Ai u ngrit në trupin e Tij njerëzor në qiell, dhe tani Ai mbretëron si Krishti i mishëruar në qiell, si dikush që është qartësisht veçmas kishës këtu në tokë.

Secila prej metaforave të përdorura për kishën, mund të na ndihmojë që të vlerësojmë më shumë pasurinë e privilegjeve të cilat Perëndia na ka dhënë duke na ndërkallur në kishë. Fakti që kisha është si një familje, duhet që ta shtojë dashurinë dhe përbashkësinë tonë me njëri-tjetrin. Mendimi që kisha është si nusja e Krishtit, duhet të na stimulojë që të përpiqemi për një pastërti dhe shenjtëri më të madhe si dhe për një dashuri më të madhe për Krishtin dhe nënshtrim ndaj Tij. Ilustrimi i kishës si shermendet e një hardhie, duhet të na bëjë që të gjejmë më plotësisht prehje tek Ai. Ideja e një bime të bujqësisë, duhet të na inkurajojë që të vazhdojmë të rritemi në jetën e krishterë dhe që të përftojmë për veten si dhe për të tjerët vlerat e duhura frymërore ushqyese, të nevojshëm për rritje. Pamja e kishës si tempulli i ri i Perëndisë, duhet ta shtojë vetëdijen tonë për praninë e Perëndisë Vetë i Cili banon në mesin tonë kur ne takohemi. Koncepti i kishës si një priftëri, duhet të na ndihmojë që të shikojmë më qartë kënaqësinë që Perëndia ka në flijimet e lavdërimit si dhe të veprave të mira që ne i ofrojmë Atij (shiko Heb. 13:15–16). Metafora e kishës si trupi i Krishtit, duhet ta shtojë ndërvarësinë tonë me njëri tjetrin, si dhe vlerësimin tonë të larmisë së dhuratave përbrenda trupit. Nga këto si dhe të tjera metafora të renditura në Shkrim, mund të nxirren edhe shumë zbatime të tjera.

5. Kisha dhe Izraeli. Ndër Protestantët Ungjillorë ka patur këndvështrime të ndryshme ndaj çështjes së marrëdhënies mes Izraelit dhe kishës. Kjo çështje doli në pah prej atyre të cilët i përmbahen një sistemi “dispensacional” teologjie. Teologjia sistematike më e zgjeruar e shkruar nga një dispensacionalist, konkretisht: Teologji Sistematike (Systematic Theology) e Lewis Sperry Chafer ^[14]14 tregon shumë dallime mes Izraelit dhe kishës, dhe madje mes Izraelit besimtar në Besëlidhjen e Vjetër dhe kishës në Besëlidhjen e Re.^[15]15 Chafer-i argumenton se Perëndia ka dy plane të ndryshme për dy grupe të ndryshme njerëzish që Ai ka shpenguar: Qëllimet dhe premtimet e Perëndisë për Izraelin janë për bekime tokësore dhe ato do të përmbushen në këtë tokë dikur në të ardhmen. Nga ana tjetër, qëllimet dhe premtimet e Perëndisë për kishën, janë për bekime qiellore dhe këto premtime do të përmbushen në qiell. Ky dallim mes dy grupeve të ndryshme që Perëndia i shpëton, do të shikohet veçanërisht në mijëvjeçar, sipas Chafer-it, sepse në atë kohë, Izraeli do të mbretërojë në tokë si populli i Perëndisë si dhe do të gëzojë plotësimin e premtimeve të Besëlidhjes së Vjetër, por kisha do të jetë marrë tashmë në qiell në kohën e kthimit në fshehtësi të Krishtit për shenjtorët e Tij (“rrëmbimi”). Sipas kësaj pikëpamjeje, kisha nuk filloi deri në ditën e Rrëshajëve (Veprat 2). Dhe nuk është e saktë të mendojmë për besimtarët e Besëlidhjes së Vjetër bashkë me besimtarët e Besëlidhjes së Re si përbërës të një kishe.

Edhe pse pozita e Chafer-it vazhdon të ketë ndikim në disa qarqe dispensacionaliste, si dhe padyshim në predikimet më popullore, një sërë drejtuesish ndër dispensacionalistët e kohëve të fundit, nuk e kanë ndjekur Chafer-in në shumë prej këtyre pikave. Një sërë teologësh të tanishëm dispensacionalistë, si për shembull Robert Saucy, Craig Blaising, si dhe Darrell Bock, i referohen vetes si “dispensacionalistë progresivë,”^[16]16 dhe kanë bërë për vete shumë ndjekës. Ata nuk do ta shikonin kishën si një parantezë në planin e Perëndisë por si hapin e parë drejt themelimit të mbretërisë së Perëndisë. Sipas një pikëpamjeje progresive dispensacionale, Perëndia nuk ka dy qëllime të ndara për Izraelin dhe kishën por një qëllim të vetëm: themelimin e mbretërisë së Perëndisë, në të cilën Izraeli dhe kisha do të kenë të dyja pjesë. Dispensacionalistët progresive nuk do të shikojnë dallim mes Izraelit dhe kishës në gjendjen e përjetshme të ardhshme sepse të gjithë do të jenë pjesë e një populli të Perëndisë. Për më tepër, ata besojnë se kisha do të mbretërojë me Krishtin në trupa të përlëvduar në tokë gjatë mijëvjeçarit (shiko diskutimin e mijëvjeçarit në kapitullin 55).

Sidoqoftë, ekziston ende një dallim mes dispensacionalistëve progresivë si dhe pjesës tjetër të botës ungjillore në një pikë: ata do të thoshin se profecitë e Besëlidhjes së Vjetër rreth Izraelit do të përmbushen në mijëvjeçar nga populli etnik jude të cilët do të besojnë në Krishtin dhe do të jetojnë në tokën e Izraelit si një “komb model” që të tëra kombet t’i shikojnë e të mësojnë prej tyre. Për rrjedhojë, ata nuk do të thoshin se kisha është “Izraeli i ri” apo që të tëra profecitë e Besëlidhjes së Vjetër rreth Izraelit, do të përmbushen në kishë, sepse këto profeci do të përmbushen në Izraelin etnik.

Pozita që merret në këtë libër ndryshon mjaft nga pikëpamja e Chafer-it mbi këtë çështje dhe gjithashtu ndryshon disi nga dispensacionalitët progresivë. Sidoqoftë, duhet thënë këtu se çështjet rreth mënyrës së saktë në të cilën profecitë biblike rreth të ardhmes do të përmbushen, janë, në natyrën e rastit, të vështira për t’u përcaktuar me siguri, dhe është mençuri të kemi një farë stepjeje në përfundimet tona në këto çështje. Me këtë gjë në mendje, mund të thuhen gjërat e mëposhtme.

Si teologët Protestantë, ashtu edhe ata Katolikë jashtë pozitës dispensacionale, kanë thënë se kisha përfshin si besimtarët e Besëlidhjes së Vjetër, ashtu edhe besimtarët e Besëlidhjes së Re në një kishë apo në një trup të Krishtit. Edhe sipas pikëpamjes jodispensacionaliste, një person mund të thotë se do të ketë një kthim në masë të gjerë në të ardhmen të popullit jude (Rom. 11:12, 15, 23–24, 25–26, 28–31),^[17]17 megjithëkëtë, që ky kthim në besim do të rezultojë vetëm në besimtarët judenj që bëhen pjesë e kishës së vërtetë të Perëndisë—ata do të “shartohen në ullirin e vet” (Rom. 11:24).

Në lidhje me këtë pyetje, ne duhet të vëmë re vargjet e shumta të Besëlidhjes së Re të cilat e kuptojnë kishën si “Izraeli i ri” apo si “populli i ri i Perëndisë.” Fakti që “Krishti deshi kishën dhe dha veten e tij për të” (Efe. 5:25) do ta sugjeronte këtë. Për më tepër, kjo epokë e tanishme e kishës, e cila ka sjellë shpëtimin e shumë miliona të krishterëve në kishë, nuk është një ndërprerje apo parantezë në planin e Perëndisë,^[18]18 por një vazhdimësi e planit të Tij të shprehur përgjatë gjithë Besëlidhjes së Vjetër, për të thirrur një popull tek Vetja. Pali thotë: “Sepse jude nuk është ai që duket i tillë nga jashtë, dhe rrethprerja nuk është ajo që duket në mish; por jude është ai që është përbrenda, dhe rrethprerja është ajo e zemrës, në frymë dhe jo në shkronjë” (Rom. 2:28–29). Pali e kupton se paçka se ka një kuptim të drejtpërdrejtë apo natyror në të cilin njerëzit të cilët rrodhën fizikisht nga Abrahami duhet të quhen judenj, ka edhe një kuptim më të thellë apo frymëror sipas të cilit një “jude i vërtetë” është dikush i cili është nga përbrenda një besimtar dhe zemra e të cilit është pastruar prej Perëndisë.

Pali thotë se Abrahami jo vetëm që duhet konsideruar si babai i kombit jude në një kuptim fizik. Ai është gjithashtu në një kuptim më të thellë e më të vërtetë “ati i gjithë atyre që besojnë edhe se janë të parrethprerë ... dhe të ishte atë i të rrethprerëve, pra i atyre që jo vetëm janë të rrethprerë, por që ndjekin edhe gjurmët e besimit të atit tonë Abrahamit” (Rom. 4:11–12; kr. vgj. 16, 18). Për rrjedhojë, Pali mundet të thotë se: “jo të gjithë që janë nga Izraeli janë Izrael. As sepse janë pasardhje e Abrahamit janë të gjithë bij ... Do të thotë: nuk janë bijtë e Perëndisë ata që lindin prej mishi, por bijtë e premtimit llogariten si pasardhës” (Rom. 9:6–8). Pali këtu nënkupton se fëmijët e vërtetë të Abrahamit, ata të cilët janë në kuptimin më të vërtetë të fjalës “Izrael,” nuk janë kombi i Izraelit nga një prejardhje fizike prej Abrahamit, por ata të cilët kanë besuar në Krishtin. Ata të cilët i besojnë me të vërtetë Krishtit janë tani ata të cilët kanë privilegjin të quhen “populli Im” nga Zoti (Rom. 9:25, duke cituar Osea 2:23); për rrjedhojë, kisha tani është populli i zgjedhur i Perëndisë. Kjo do të thotë se kur judenjtë sipas mishit të shpëtohen masivisht dikur në të ardhmen, ata nuk do të përbëjnë një popull të ndarë veçmas të Perëndisë e as do të jenë një pemë e veçantë ulliri, por ata do të “shartohen në ullirin e vet” (Rom. 11:24). Një pasazh tjetër që e nënkupton këtë, është “Galatasve” 3:29: “Dhe, në qoftë se jeni të Krishtit, jeni pra pasardhja e Abrahamit dhe trashëgimtarë sipas premtimit.” Po kështu, Pali thotë se të krishterët janë “rrethprerja e vërtetë” (Fil. 3:3).

Duke qenë larg prej të menduarit të kishës si një grup i veçantë nga populli jude, Pali u shkruan besimtarëve johebrenj në Efes, duke u thënë se në të kaluarën ata qenë “të përjashtuar nga qytetaria e Izraelit dhe të huaj për besëlidhjet e premtimit” (Efe. 2:12), por që tani, u thotë: “u afruat me anë të gjakut të Krishtit” (Efe. 2:13). Dhe kur johebrenjtë u sollën në kishë, judenjtë dhe johebrenjtë u bashkuan në një trup të ri. Pali thotë se Perëndia “bëri nga dy një dhe shembi murin e mesit të ndarjes ... për të krijuar në vetvete nga dy një njeri të ri, duke bërë paqen, dhe për t'i pajtuar të dy me Perëndinë në një trup të vetëm me anë të kryqit” (Efe. 2:14–16). Për rrjedhojë, Pali mund të thotë se johebrenjtë janë “bashkëqytetarë të shenjtorëve dhe pjesëtarë të shtëpisë së Perëndisë, të ndërtuar mbi themelin e apostujve dhe të profetëve, duke qenë Jezu Krishti vetë guri i qoshes” (Efe. 2:19–20). Me këtë vetëdije të zgjeruar të sfondit të Besëlidhjes së Vjetër ndaj kishës së Besëlidhjes së Re, Pali mundet që ende të thotë se “paganët të jenë bashkëtrashëgimtarë dhe bashkë në një trup” (Efe. 3:6). I tërë pasazhi flet me forcë për unitetin e besimtarëve judenj dhe jojudenj në një trup të vetëm në Krishtin e nuk jep tregues të ndonjë plani të veçantë për popullin jude që do të shpëtohet ndonjëherë përveçse përmes përfshirjes në trupin e vetëm të Krishtit, kishën. Kisha ngërthen në vetvete të tërë popullin e vërtetë të Perëndisë, dhe pothuajse të tërë titujt e përdorur për popullin e Perëndisë në Besëlidhjen e Vjetër, në një vend apo në një tjetër gjejnë zbatim në kishën e Besëlidhjes së Re.

“Hebrenjve” 8 siguron një argument tjetër të fortë për ta parë kishën si marrësin dhe plotësimin e premtimeve të Besëlidhjes së Vjetër për sa i takon Izraelit. Në kontekstin e të folurit për besëlidhjen e re të cilës të krishterët i përkasin, autori i “Hebrenjve” citon gjerësisht një pasazh të shkëputur nga “Jeremia” 31:31–34, në të cilin ai thotë: “Ja po vijnë ditët, thotë Zoti, kur do të bëj një besëlidhje të re me shtëpinë e Izraelit dhe me shtëpinë e Judës.... kjo do të jetë besëlidhja që unë do të bëj me shtëpinë e Izraelit pas atyre ditëve, thotë Zoti: Unë do t'i shtie ligjet e mia në mendjet e tyre dhe do t'i shkruaj në zemrat e tyre, dhe do të jem Perëndia i tyre dhe ata do të jenë populli im” (Heb. 8:8–10). Këtu, autori citon premtimin e Zotit që Ai do të bëjë një besëlidhje të re me shtëpinë e Izraelit si dhe me shtëpinë e Judës dhe thotë se kjo është besëlidhja e re që është bërë tani me kishën. Ajo besëlidhje e re është besëlidhja e të cilës besimtarët në kishë janë pjesëtarë tani. Duket e vështirë të shmangim përfundimin se pikëpamja e autorit për kishën është si Izraeli i vërtetë i Perëndisë në të cilin premtimet e Besëlidhjes së Vjetër ndaj Izraelit gjejnë plotësimin e tyre.

Po kështu, Jakobi mund të shkruajë një letër të përgjithshëm drejtuar shumë kishave të hershme të krishtera dhe thotë se po u shkruan “Të dymbëdhjetë fiseve të shpërndara” (Jakobi 1:1). Kjo tregon se ai është dukshëm duke i konsideruar të krishterët e Besëlidhjes së Re si pasuesit si dhe përmbushjen e dymbëdhjetë fiseve të Izraelit.

Edhe Pjetri flet në të njëjtën mënyrë. Që prej vargut të parë në të cilin ai u drejtohet lexuesve të vet: “të zgjedhurve në diasporë” (1 Pjetrit 1:1)^[19]19 deri në vargun tjetër të radhës në të cilin ai e quan qytetin e Romës “Babiloni” (1 Pjetrit 5:13), Pjetri shpesh herë flet për të krishterët e Besëlidhjes së Re duke përdorur termat e ilustrimeve të Besëlidhjes së Vjetër dhe premtimeve që i qenë bërë judenjve. Kjo temë zë një vend qendror tek “1 Pjetrit” 2:4–10, ku^[20]20 Pjetri thotë se Perëndia i ka akorduar kishës pothuajse të tëra bekimet e premtuara Izraelit në Besëlidhjen e Vjetër. Vendbanimi i Perëndisë nuk është më tempulli i Jerusalemit, sepse të krishterët janë “tempulli” i ri i Perëndisë (v. 5). Priftëria që është në gjendje të ofrojë flijime të pranueshme për Perëndinë, nuk është më ajo që ka për prejardhje Aaronin, sepse të krishterët janë tani “priftëria mbretërore” e vërtetë, me të drejtë hyrjeje përpara fronit të Perëndisë (vgj. 4–5, 9). Populli i zgjedhur i Perëndisë nuk thuhet më se janë pasardhësit fizikë të Abrahamit, sepse të krishterët janë tani “fis i zgjedhur” (v. 9) i vërtetë. Kombi i bekuar prej Perëndisë nuk thuhet më se është kombi i Izraelit, sepse të krishterët tani janë “kombi i shenjtë” i vërtetë i Perëndisë (v. 9). Populli Izraelit nuk thuhet më se është populli i Perëndisë, sepse të krishterët, si të krishterët judenj ashtu edhe të krishterët johebrenj, janë tani “populli i Perëndisë” dhe ata që janë “të mëshiruar” (v. 10). Për më tepër, Pjetri i merr këto citime nga kontekstet në Besëlidhjen e Vjetër të cilat në mënyrë të përsëritur paralajmërojnë se Perëndia do ta refuzojë popullin e Tij i cili këmbëngul në kryeneçësi kundër Tij e i cili refuzon “gurin e qoshes” (v. 6) të çmuar që Ai ka caktuar. Çfarë deklarate të mëtejshme do të nevojitej me qëllim që ne të thonim me siguri se kisha tani është bërë Izraeli i vërtetë i Perëndisë dhe që ne do të marrim të tëra bekimet e premtuara Izraelit në Besëlidhjen e Vjetër?^[21]21

6. Kisha dhe Mbretëria e Perëndisë. Cila është marrëdhënia mes kishës dhe mbretërisë së Perëndisë? Dallimet janë përmbledhur mirë nga George Ladd:

Mbretëria është në radhë të parë mbretërimi dinamik apo sundimi mbretëror i Perëndisë, dhe e derivuar prej kësaj, është lëmi në të cilin ky sundim është përjetuar. Idioma biblike, Mbretëria, nuk është identifikuar me subjektet e saj. Ata janë populli që Perëndia sundon, të cilët hyjnë në atë mbretëri, jetojnë nën të dhe qeverisen prej saj. Kisha është komuniteti i Mbretërisë por kurrsesi vetë ajo Mbretëri. Dishepujt e Jezusit i përkasin Mbretërisë ashtu sikurse Mbretëria u takon atyre; por ato nuk janë Mbretëria. Mbretëria është sundimi i Perëndisë; kisha është një shoqëri njerëzore.^[22]22

Ladd-i vazhdon duke përmbledhur pesë aspekte specifike të marrëdhënies mes mbretërisë dhe kishës: (1) Kisha nuk është mbretëria (sepse Jezusi dhe të krishterët e hershëm predikonin se mbretëria e Perëndisë qe afër, e jo se kisha ishte afër, dhe predikuan se lajmin e mirë të mbretërisë e jo lajmin e mirë të kishës: “Veprat” 8:12; 19:8; 20:25; 28:23, 31). (2) Mbretëria krijon kishën (sepse ashtu sikurse njerëzit hyjnë në mbretërinë e Perëndisë, ata bashkohen me bashkësinë njerëzore të kishës). (3) Kisha i dëshmon mbretërisë (sepse Jezusi tha: “ky ungjill i mbretërisë do të predikohet në gjithë botën,” Mat. 24:14). (4) Kisha është instrumenti i mbretërisë (sepse Fryma e Shenjtë, duke manifestuar fuqinë e mbretërisë, punon përmes dishepujve për të shëruar të sëmurët si dhe për të dëbuar demonët, ashtu sikurse bëri në shërbesën e Jezusit: “Mat.” 10:8; “Luka” 10:17). (5) Kisha është kujdestari i asaj mbretërie (sepse kishës i janë dhënë çelësat e mbretërisë së qiellit: “Mat.” 16:19).^[23]23

Për rrjedhojë, ne nuk duhet ta identifikojmë mbretërinë e Perëndisë me kishën (siç bën teologjia e Katolicizmit Romak), as nuk duhet ta shikojmë mbretërisë e Perëndisë si tërësisht të ardhshme, si diçka të ndryshme nga epoka e kishës (sipas teologjisë më të vjetër dispensacionale). Përkundrazi, ne duhet të kuptojmë se ka një lidhje të ngushtë mes mbretërisë së Perëndisë dhe kishës. Ndërkohë që kisha shpall lajmin e mirë të mbretërisë, njerëzit do të vijnë në kishë dhe do të përjetojnë bekimet e sundimit të Perëndisë në jetën e tyre. Kjo mbretëri e manifeston veten përmes kishës, dhe kësisoj, sundimi i ardhshëm i Perëndisë hyn në të tashmen (është “tashmë” këtu: “Mat.” 12:28; “Rom.” 14:17; dhe “ende jo” plotësisht këtu: “Mat.” 25:34; “1 Kor.” 6:9–10). Për rrjedhojë, ata të cilët besojnë në Krishtin, do të fillojnë të përjetojnë diçka se si do të jetë sundimi përfundimtar i mbretërisë së Perëndisë: ata do të njohin një masë fitoreje mbi mëkatin (Rom. 6:14; 14:17), mbi shtypjen demonike (Luka 10:17), si dhe mbi sëmundjet (Luka 10:9). Ata do të jetojnë në fuqinë e Frymës së Shenjtë (Mat. 12:28; Rom. 8:4–17; 14:17), i Cili është fuqia dinamike e mbretërisë së ardhshme. Si përfundim, Jezusi do të kthehet dhe sundimi i mbretërisë së Tij do të shtrihet mbi të tërë krijimin (1 Kor. 15:24–28).

B. “Shenjat” e kishës (karakteristikat dalluese)

1. Ka kisha të vërteta si dhe kisha të rreme. Çfarë e bën kishë një kishë? Çfarë ka të domosdoshme me qëllim për të patur një kishë? A është e mundur që një grup njerëzish të cilët pretendojnë të jenë të krishterë të jenë kaq të ndryshëm nga ajo që një kishë duhet të jetë saqë ata të mos quhen më kishë?

Në shekujt e parë të kishës së krishterë, pati pak polemika rreth asaj që ishte një kishë e vërtetë. Kishte vetëm një kishë mbarë-botërore, kishë e “dukshme” nëpër gjithë botën mbarë, dhe ajo ishte, sigurisht, kisha e vërtetë. Kjo kishë kishte peshkopë dhe klergji vendorë, si dhe ndërtesa kishtare të cilat të tërë mund t’i shikonin. Të gjithë heretikët të cilët gjendeshin në gabime të rënda doktrinarë, thjesht përjashtoheshin nga kisha.

Por në kohën e Reformimit u ngrit një pyetje tepër e rëndësishme: si mund ta dallojmë një kishë të vërtetë? A është Kisha Katolike Romake një kishë e vërtetë apo jo? Me qëllim që t’i përgjigjemi kësaj pyetjeje, njerëzit duhet të vendosnin se cilat ishin “shenjat” e një kishe të vërtetë, cilat ishin ato veçori dalluese që na bëjnë ta njohim atë si një kishë të vërtetë. Shkrimi padyshim që flet për kisha të rreme. Pali thotë për tempujt paganë në Korint: “Gjërat, që flijojnë paganët, ua flijojnë demonëve dhe jo Perëndisë” (1 Kor. 10:20). Ai u thotë korintasve se “kur ishit paganë, tërhiqeshit pas idhujve të pagojë” (1 Kor. 12:2). Këta tempuj paganë padyshim që ishin kisha të rreme apo asamble fetare të rreme. Për më tepër, Shkrimi flet për një asamble fetare e cila është në fakt një “sinagogë e Satanit” (Zbu. 2:9; 3:9). Këtu, Zoti Jezus i ringjallur duket se i referohet asambleve judaike të cilat pretendojnë se janë judenj por që në fakt nuk ishin judenj të vërtetë të cilët kishin besim shpëtues. Asambleja e tyre fetare nuk ishte një asamble e popullit të Krishtit por e atyre të cilët ende i takojnë mbretërisë së errësirës, mbretërisë së Satanit. Edhe kjo është padyshim një kishë e rreme.

Në një pjesë të madhe kishte njëmendësi mes Luterit dhe Kalvinit mbi çështjen e asaj që duhej të përcaktohej si një kishë e vërtetë. Deklarata luteriane e besimit, e cila është quajtur Rrëfimi i Augsburg-ut (1530), e përkufizoi kishën si “grigja e shenjtorëve në të cilën ungjilli jepet mësim siç duhet dhe ku sakramentet administrohen ashtu siç duhen” (Neni 7).^[24]24 Në mënyrë të ngjashme, Xhon Kalvini (John Calvin) tha: “Kudo ku ne e shikojmë Fjalën e Perëndisë të predikuar dhe të dëgjuar në mënyrë të pastër, si dhe sakramentet e administruara në përputhje me caktimin prej Krishtit, atje nuk ka dyshim se ekziston një kishë e Perëndisë.”^[25]25 Paçka se Kalvini foli për predikimin e pastër të Fjalës (ndërsa Rrëfimi Luterian foli për predikimin e duhur të ungjillit) dhe paçka se Kalvini tha se Fjala nuk duhet vetëm të predikohet por edhe të dëgjohet (ndërsa Rrëfimi i Augsburgut thjesht përmendi që duhej të mësohej siç duhet), kuptimi i tyre i shenjave dalluese të një kishe të vërtetë është mjaft i ngjashëm.^[26]26 Në kontrast me pikëpamjen e Luterit apo Kalvinit në lidhje me shenjat e kishës, pozita e Katolikëve Romakë ka qenë se kisha e dukshme e cila rrodhi nga Pjetri dhe apostujt, është kisha e vërtetë.

Duket me vend që pikëpamjen e Luterit dhe Kalvinit mbi shenjat e një kishe të vërtetë, t’i marrim si të vlefshme ende sot. Pa dyshim që nëse nuk është duke u predikuar Fjala e Perëndisë por thjesht doktrina të rreme apo doktrina njerëzore, atëherë nuk ka kishë të vërtetë. Në disa raste, ne mund të hasim në vështirësi për sa i takon përcaktimit të se sa shumë doktrinë të gabuar mund të tolerohet përpara se një kishë të mos mund të konsiderohet më një kishë e vërtetë, por ka shumë raste të qarta ku ne mund të themi se një kishë e vërtetë nuk ekziston. Për shembull, Kisha e Jezus Krishtit e Shenjtorëve të Ditëve të Fundit (Kisha Mormone) nuk i përmbahet asnjërës prej doktrinave kryesore të krishtera në lidhje me shpëtimin apo me personin e Perëndisë si dhe veprën e Krishtit. Ajo është qartësisht një kishë e rreme. Në mënyrë të ngjashme, Dëshmitarët e Jehovait japin mësim shpëtimin përmes veprave, jo duke i besuar vetëm Jezus Krishtit. Ky është një devijim themelor doktrinar për shkak se nëse njerëzit besojnë mësimet e Dëshmitarëve të Jehovait, ata thjesht nuk kanë për t’u shpëtuar. Kështu, Dëshmitarët e Jehovait duhen konsideruar gjithashtu si një kishë e rreme. Kur predikimi i një kishe e fashit mesazhin e ungjillit të shpëtimit vetëm përmes besimit prej pjesëtarëve të saj, aq sa mesazhi i ungjillit nuk shpallet qartë, e që ka kohë që nuk është shpallur, grupi i cili takohet atje nuk është kishë.

Shenja e dytë e kishës, administrimi i duhur i sakramenteve (pagëzimi dhe Darka e Zotit) me shumë mundësi është deklaruar në kundërshtim ndaj pikëpamjes Katolike Romake sipas të cilës besimi shpëtues erdhi përmes sakramenteve dhe për rrjedhojë, sakramentet u bënë “vepra” përmes të cilave ne fituam meritë për shpëtimin. Në këtë mënyrë, Kisha Katolike Romake po këmbëngulte në pagesën e jo tek dhënia mësim e besimit si mënyra e përftimit të shpëtimit.

Por, ekziston edhe një arsye tjetër për përfshirjen e sakramenteve si shenja dalluese të kishës. Sapo një organizatë të fillojë të praktikojë pagëzimin dhe Darkën e Zotit, ajo është një organizatë e vazhdueshme si e tillë dhe është duke synuar të funksionojë si kishë. (Në shoqërinë moderne amerikane, një organizatë e cila fillon të takohet për adhurim dhe lutje si dhe mësime biblike të dielave në mëngjes, do të synonte gjithashtu në mënyrë të qartë që të funksiononte si kishë.)

Pagëzimi dhe Darka e Zotit shërbejnë gjithashtu si “mjete kontrolli të anëtarësisë” për kishën. Pagëzimi është mënyra e pranimit të njerëzve në kishë, dhe Darka e Zotit është mënyra për lejimin e njerëzve që të japin një shenjë të vazhdimit në anëtarësinë e kishës—kisha tregon se i konsideron të shpëtuar ata të cilët e marrin pagëzimin dhe Darkën e Zotit. Për rrjedhojë, këto veprimtari lënë të kuptohet atë që një kishë mendon rreth shpëtimit, dhe ato (sakramentet) janë renditur me të drejtë si një shenjë e kishës sot gjithashtu. Në kontrast me këtë, grupet të cilat nuk administrojnë pagëzimin dhe Darkën e Zotit, lënë të kuptohet se nuk po synojnë të funksionojnë si kishë. Dikush mund të qëndrojë në një cep rruge me një turmë të vogël dhe të ketë predikim dhe dëgjim të vërtetë të Fjalës, por njerëzit atje nuk do të ishin një kishë. Edhe një takim shtëpie studimi Bible në një lagje të caktuar, mund të ketë mësimin e vërtetë si dhe dëgjimin e Fjalës pa u bërë kishë. Por nëse pjesëtarët e një grupi vendor studimi Bible fillojnë t’i pagëzojnë të kthyerit e tyre në besim dhe rregullisht marrin pjesë në Darkën e Zotit, këto gjëra do të shënjonin një synim për të funksionuar si kishë dhe do të ishte e vështirë të thoje përse nuk duhet të konsiderohet si kishë në vetvete.^[27]27

2. Kishat e vërteta dhe jo të vërteta sot. Në kuadër të pyetjeve të ngritura gjatë Reformimit, çfarë mund të thuhet për Kishën Katolike Romake sot? A është ajo një kishë e vërtetë? Këtu duket se ne nuk mundemi që thjesht të marrim një vendim në lidhje me Kishën Katolike Romake në tërësi, sepse ajo është shumë e larmishme. Të pyesësh nëse Kisha Katolike Romake është një kishë e vërtetë apo e pavërtetë sot, është njëfarësoj e ngjashme me pyetjen nëse kishat Protestante janë të vërteta apo të gënjeshtërta sot ndërkohë që ka një larmi të madhe mes tyre. Disa famulli Katolike Romake, pa dyshim që nuk kanë asnjë prej dy shenjave: nuk ka predikim të pastër të Fjalës dhe mesazhi ungjillor i shpëtimit nëpërmjet besimit vetëm në Krishtin, nuk njihet apo nuk pranohet nga njerëzit në famulli. Pjesëmarrja në sakramentet është konsideruar si një “vepër” e cila mund të fitojë merita para Perëndisë. Një grup i tillë njerëzit nuk përbëjnë një kishë të vërtetë të krishterë. Nga ana tjetër, ka shumë famulli Katolike Romake në pjesë të ndryshme të botës sot, ku prifti vendor, ka një njohuri të mirëfilltë shpëtuese të Krishtit si dhe një marrëdhënie vitale personale me Krishtin në lutje dhe në studimin e Biblës. Homilitë dhe mësimet private të tij të Biblës, theksojnë shumë besimin personal si dhe nevojën për një lexim dhe lutje individuale të Biblës. Mësimi i tij mbi sakramentet, thekson aspektet simbolike dhe përkujtimore shumë më tepër sesa kjo gjë flet për to si vepra të cilat meritojnë një farë injektimi hiri shpëtues nga Perëndia. Në një rast të tillë, paçka se do të na duhej të thoshim se ne gjithsesi kemi dallime të thella me mësimin e Katolicizmit Romak në disa doktrina,^[28]28 gjithsesi, do të dukej se një kishë e tillë do të kishte një afërsi të mjaftueshme me dy shenjat dalluese të kishës saqë do të ishte e vështirë të mohonim që ajo në fakt është një kishë e vërtetë. Ajo do të dukej të ishte një grigjë e mirëfilltë besimtarësh në të cilën ungjilli jepet mësim (paçka se jo në mënyrë të pastër) dhe sakramentet administrohen shumë më tepër në rregull sesa në mënyrë të gabuar.

A ka kisha të rreme përbrenda Protestantizmit? Nëse ne shikojmë përsëri dy shenjat dalluese të kishës, sipas gjykimit tim, më duket e përshtatshme të themi se shumë kisha liberale protestante janë në fakt kisha të rreme sot.^[29]29 A është ungjilli i veprave-drejtësisë dhe mosbesimit në Shkrim që këto kisha japin mësim më shumë me gjasa për të shpëtuar njerëzit se ç’bëri mësimi Katolik Romak në kohën e Reformimit? Gjithashtu, në administrimin e tyre të sakramenteve pa mësimin e shëndoshë ndaj kujtdo që kalon pragun e derës me gjasa të japë siguri të shumta të rreme për mëkatarët e parigjeneruar siç bëri Katolicizmi Romak me përdorimin e sakramenteve në kohën e Reformimit? Atje ku ka një asamble njerëzish të cilët marrin emrin “të krishterë” por që në mënyrë të pandërprerë japin mësim që njerëzit nuk mund t’i besojnë Biblës së tyre, me të vërtetë një kishë pastori i të cilës dhe grigja rrallë herë e lexojnë Biblën e tyre apo luten në një mënyrë të kuptueshme, e që nuk besojnë apo ndoshta madje as nuk e kuptojnë ungjillin e shpëtimit me besim vetëm në Krishtin, atëherë, si mund të themi se kjo është një kishë e vërtetë?^[30]30

C. Qëllimet e kishës

Ne mund t’i kuptojmë qëllimet e kishës në lidhje me shërbesën ndaj Perëndisë, shërbesën ndaj besimtarëve si dhe shërbesën ndaj botës.

1. Shërbesa ndaj Perëndisë: Adhurimi. Në marrëdhënie me Perëndinë, qëllimi i kishës është adhurimi i Tij. Pali e drejton kishën në Kolos që me “psalme, himne dhe këngë frymërore, t’i këndonin Zotit me hir në zemrat e tyre” (Kol. 3:16). Perëndia na ka paracaktuar e na ka caktuar në Krishtin që të jetojmë “për lëvdim të lavdisë së tij” (Efe. 1:12). Adhurimi në kishë, nuk është thjesht një përgatitje për diçka tjetër: ai është në vetvete përmbushja e qëllimit madhor të kishës me referencë ndaj Zotit të saj. Kjo është arsyeja përse Pali mund të pasojë me një nxitje që ne duhet të jemi “duke e shfrytëzuar kohën” me një urdhëresë për të qenë të mbushur me Frymën e që pastaj të jemi “duke kënduar dhe duke lavdëruar Zotin me zemrën” tonë” (Efe. 5:16–19).

2. Shërbesa ndaj besimtarëve: Ushqimi shpirtëror. Sipas Shkrimit, kisha është e detyruar të ushqejë ata të cilët janë tashmë besimtarë, e të rrisë në pjekurinë e besimit. Pali thotë se qëllimi i tij nuk ishte thjesht çuarja e njerëzve në një besim fillestar shpëtues, por të “paraqesim çdo njeri të përsosur në Krishtin” (Kol. 1:28). Gjithashtu, ai i tha kishës në Efes, se Perëndia i dha kishës persona me dhunti “për ndreqjen e shenjtorëve, për veprën e shërbimit dhe për ndërtimin e trupit të Krishtit, derisa të arrijmë të gjithë tek uniteti i besimit dhe i njohjes së Birit të Perëndisë, te një burrë i përsosur, në masën e moshës së plotësisë së Krishtit” (Efe. 4:12–13). Po të mendojmë se i vetmi qëllim i yni me njerëzit është t’i sjellim ata në besimin fillestar shpëtues kjo është qartësisht në kundërshtim me modelin e Besëlidhjes së Vjetër. Qëllimi ynë si kishë, duhet të jetë t’i paraqesim Perëndisë çdo të krishterë “të përsosur në Krishtin” (Kol. 1:28).

3. Shërbesa në Botë: Ungjillëzimi dhe Mëshira. Jezusi i tha dishepujve të Tij që ata duhet të “bënin dishepuj të gjitha kombet” (Mat. 28:19). Kjo vepër ungjillëzuese e deklarimit të ungjillit, është shërbesa parësore që kisha ka ndaj botës.^[31]31 Megjithëkëtë, vepra shoqëruese e ungjillëzimit, është shoqëruar gjithashtu nga një shërbesë mëshire, një shërbesë e cila përfshin kujdesin për të varfrit dhe nevojtarët në emrin e Zotit. Paçka se theksi i Besëlidhjes së Re bie tek dhënia e ndihmës materiale ndaj atyre të cilët janë pjesë e kishës (Veprat 11:29; 2 Kor. 8:4; 1 Gjonit 3:17), ka ende një pohim se është gjë e rregullt të ndihmosh jobesimtarët, edhe nëse ata nuk reagojnë me mirënjohje apo pranim ndaj mesazhit të ungjillit. Jezusi na thotë:

Por ju t'i doni armiqtë tuaj, bëni të mirë dhe jepni hua pa pasur shpresë për asgjë, dhe shpërblimi juaj do të jetë i madh dhe ju do të jeni bijtë e Më të Lartit, sepse ai është dashamirës me mosmirënjohësit dhe të ligjtë. Jini të mëshirshëm, pra, sikurse edhe Ati juaj është i mëshirshëm. (Luka 6:35–36)

Qëllimi i shpjegimit që Jezusi bën, është që ne duhet të imitojmë Perëndinë duke qenë të mirësjellshëm me ata të cilët po tregohen mosmirënjohës dhe egoistë gjithashtu. Për më tepër, ne kemi shembullin e Jezusit i Cili nuk synoi të shëronte vetëm ata të cilët e pranuan Atë si Mesi. Përkundrazi, kur turma të mëdha erdhën tek Ai, “ai i shëroi duke vënë duart mbi secilin prej tyre” (Luka 4:40). Kjo duhet të na inkurajojë që veprat e mirësisë tona t’i kryejmë si dhe të lutemi për shërim si dhe për nevoja të tjera në jetën e jobesimtarëve ashtu si edhe të besimtarëve. Shërbesa të tilla të mëshirës ndaj botës mund të përfshijnë gjithashtu pjesëmarrjen në veprimtari qytetare apo në përpjekjen për të ndikuar tek politikat qeveritare, për t’i bërë ato më të përputhshme me parimet biblike morale. Në fushat ku ka padrejtësi sistematike të manifestuar në trajtimin e minoriteteve të varfra dhe/ose etnike apo fetare, kisha duhet të lutet gjithashtu, dhe (sipas mundësive) të ngrejë zërin kundër të tilla padrejtësive. Të tëra këto janë mënyra në të cilat kisha mund të plotësojë shërbesën e saj ungjillëzuese ndaj botës e që me të vërtetë të stolisë ungjillin që ajo shpall. Por shërbesa të tilla të mëshirës ndaj botës, nuk duhen bërë kurrë një zëvendësues për ungjillëzimin e mirëfilltë apo për fusha të tjera të shërbesës ndaj Perëndisë si dhe ndaj besimtarëve të përmendura më lart.

4. Mbajtja në drejtpeshim e këtyre qëllimeve. Sapo të kemi renditur këto tre qëllime për kishën, dikush mund të pyesë: Cili prej tyre është më i rëndësishëm? Ose, dikush tjetër mund të pyesë: A mundet që ne të shpërfillim një prej këtyre të trejave si më pak të rëndësishme sesa të tjerat?

Kësaj ne duhet t’i përgjigjemi duke thënë se të tri këto qëllime të kishës, urdhërohen nga Zoti në Shkrim; për rrjedhojë, të treja janë të rëndësishme e asnjë prej tyre nuk mund të lihet pas dore. Në fakt, një kishë e fortë do ketë shërbesa efikase në të tri këto fusha. Ne duhet të tregohemi syçelë ndaj çfarëdo përpjekjeje për ta reduktuar qëllimin e kishës tek vetëm një prej këtyre të trejave e të themi se kjo duhet të jetë fokusi ynë kryesor. Në fakt, përpjekje të tilla për ta bërë primare një prej këtyre qëllimeve, do të çojë gjithnjë në një farë lënieje pas dore të dy të tjerave. Një kishë e cila thekson vetëm adhurimin, do të përfundojë në mësime të pamjaftueshme biblike ndaj besimtarëve dhe pjesëtarët e saj do të mbeten të cektë në kuptimin e tyre të Shkrimit si dhe të papjekur në jetën e tyre të krishterë. Nëse ajo gjithashtu fillon të shpërfillë ungjillëzimin, kisha do të reshtë së rrituri dhe së ndikuari tek të tjerët. Ajo do të kthehet në një kishë të fryrë së brendshmi dhe si përfundim do të fillojë të thahet.

Një kishë e cila e vë ndërtimin e besimtarëve si një qëllim që merr përparësi mbi dy të tjerët, do ketë prirjen që të prodhojë të krishterë të cilët njohin një pjesë të mirë të doktrinës së Biblës, por kanë një tharje frymërore në jetën e tyre për shkak se ata njohin pak prej gëzimit të adhurimit të Perëndisë apo tregimit ndaj të tjerëve rreth Krishtit.

Por një kishë e cila e bën ungjillëzimin një prioritet të tillë saqë bën që dy qëllimet e tjera të shpërfillen, do të përfundojë gjithashtu me të krishterë jo të pjekur të cilët e vënë theksin tek rritja numerike por që kanë një dashuri të mirëfilltë gjithnjë e më të paktë për Perëndinë, të shprehur në adhurimin e tyre e gjithnjë e pak pjekuri doktrinare si dhe shenjtëri personale në jetën e tyre. Të tri këto qëllime duhen theksuar vazhdimisht në një kishë të shëndetshme.

Sidoqoftë, individët janë ndryshe nga kishat në vënien e një prioriteti relativ në një prej këtyre qëllimeve të kishës. Për shkak se ne jemi si një trup me dhunti dhe aftësi të ndryshme frymërore, është e drejtë për ne që të theksojmë më së shumti përmbushjen e atij qëllimi të kishës i cili tregohet më qartë tek dhuratat dhe interesat që Perëndia na ka dhënë. Padyshim që nuk ka detyrim për çdo besimtar që të përpiqet të japë ekzaktësisht një të tretën e kohës së tij apo të saj në kishë për të adhuruar, një të tretën për të ushqyer shpirtërisht besimtarët e tjerë, si dhe një të tretën për të ungjillëzuar apo për vepra mëshire. Dikush i cili ka dhuratat e ungjillëzimit duhet që padyshim të kalojë ca kohë në adhurim si dhe në kujdesin ndaj besimtarëve të tjerë. Por mund të përfundojë duke kaluar pjesën më të madhe të kohës së tij apo të saj në punën ungjillëzuese. Dikush i cili është një drejtues i talentuar adhurimi, mund të përfundojë duke ia kushtuar 90 përqind të kohës së tij në kishë për përgatitjen dhe drejtimin e adhurimit. Kjo është një përgjigje e përshtatshme ndaj dhuntive të larmishme që Perëndia na ka dhënë.

PYETJE PËR ZBATIM VETJAK

1.     Kur e mendoni kishën si bashkësinë e padukshme të të tërë besimtarëve të vërtetë të të gjitha kohërave, si ndikon kjo tek mënyra se si e mendon veten si një i krishterë individual? Në komunitetin tek i cili jeton, a ka një unitet të dukshëm ndër besimtarët e mirëfilltë (d.m.th, a ka shumë prova të dukshme të natyrës së vërtetë të kishës së padukshme)? A thotë Besëlidhja e Re ndonjë gjë rreth madhësisë ideale për një kishë individuale?

2.     A do ta konsideroje kishën tek e cila je tani, një kishë të vërtetë? A ke qenë ndonjëherë pjesëtar i një kishe të cilën do ta mendoje si një kishë të rreme? A mendon se shkaktohet ndonjë dëm kur të krishterët ungjillorë vazhdojë të lënë përshtypjen se ata mendojnë se kishat liberale protestante janë kisha të vërteta të krishtera? Parë nga pikëpamja e gjykimit përfundimtar, çfarë e mire e çfarë dëmi mund të vijë nga mosarritja prej nesh e deklarimit që ne mendojmë se kishat jobesimtare janë kisha të rreme?

3.     A ka arritur ndonjë prej metaforave për kishën të të japë një vlerësim të ri për kishën në të cilën bën pjesë tani?

4.     Për cilin qëllim të kishës mendon se mund të kontribuosh me më shumë efikasitet? Për cilin prej qëllimeve të ka vënë Perëndia në zemër një dëshirë të fortë për ta përmbushur?

TERMA TË VEÇANTË

trupi i Krishtit

kisha

eklesia

kisha e padukshme

shenjat e kishës

kisha e dukshme

BIBLIOGRAFIA

(Për një shpjegim të kësaj bibliografie, shiko shënimin tek bibliografia e kapitullit 1, f. 38. Të dhënat e plota bibliografike mund të gjenden në fq. 1223–1229.)

Seksione në Teologjitë Sistematike Ungjillore

1. Anglikane (Episkopaliane)

1882–1992 Litton, 363–386

1930 Thomas, 265–280

2. Arminiane (Ueslejane apo Metodiste)

1875–1876 Pope, 3:259–287

1892–1894 Miley, 2:385–394

1940 Wiley, 3:103–117, 126–127

1960 Purkiser, 393–408

1983 Carter, 2:571–613

3. Baptiste

1767 Gill, 2:558–574

1887 Boyce, 1:418–422

1907 Strong, 887–994

1976–1983 Henry, 4:524–592

1983–1985 Erickson, 1025–1068

4. Dispensacionale

1947 Chafer, 4:30–153

1949 Thiessen, 305–313, 326–332

1986 Ryrie, 391–404, 435–436

5. Luteriane

1917–1924 Pieper, 3:397–425

1934 Mueller, 541–556

6. E Reformuar (apo Presbiteriane)

1559 Calvin, 2:1009–52 (4.1–2)

1861 Heppe, 657–670

1937–1966 Murray, CW 1:231–252; CW 2:321–336

1938 Berkhof, 555–578

1962 Buswell, 2:216–226; 1:418–424

7. Ripërtëritëse (apo karizmatike/Pentakostale)

1988–1992 Williams, 3:15–157

Seksione në Teologjitë Sistematike Përfaqësuese të Katolicizmit Romak

1. Katolike Romake: Tradicionale

1955 Ott, 270–324

2. Katolike Romake: Pas Vatikanit II

1980 McBrien, 2:565–730

Vepra të Tjera

Banks, Robert J. Ideja e Palit për Komunitetin: Kishat e Hershme Shtëpiake në Kontekstin e Tyre Historik (Paul’s Idea of Community: The Early House Churches in Their Historical Setting). Grand Rapids: Eerdmans, 1980.

Bannerman, James. Kisha e Krishtit (The Church of Christ). Cherry Hill, N.J.: Mack Publishing, 1972. (Botuar për herë të parë më 1869.)

Berkouwer, G.C. Kisha (The Church). Përkth. nga James E. Davidson. Grand Rapids: Eerdmans, 1976.

Bock, Darrell L., dhe Craig A. Blaising, red. Dispensacionalizëm Progresiv (Progressive Dispensationalism). Wheaton: Victor, 1993.

Carson, D.A., red. Interpretimi Biblik dhe Kisha: Teksti dhe Konteksti (Biblical Interpretation and the Church: Text and Context). Exeter: Paternoster, 1984.

_______. Kisha në Bibël dhe në Botë (The Church in the Bible and the World). Grand Rapids: Baker, and Exeter: Paternoster, 1987.

Clowney, Edmund. “Kisha (Church).” Tek FRT (NDT) fq. 140–143.

_______. Doktrina e Kishës (The Doctrine of the Church). Philadelphia: Presbyterian and Reformed, 1969.

Feinberg, John S., red. Vazhdimësia dhe Ndërprerja: Pikëpamje mbi Marrëdhënien Mes Besëlidhjes së Vjetër dhe Asaj të Re (Continuity and Discontinuity: Perspectives on the Relationship Between the Old and New Testaments). Wheaton: Crossway, 1988.

Gaffin, Richard B. “Mbretëria e Perëndisë (Kingdom of God).” Tek FRT (NDT) fq. 367–369.

Ladd, George Eldon. “Mbretëria dhe Kisha (The Kingdom and the Church).” Tek Një Teologji e Besëlidhjes së Re (A Theology of the New Testament). Grand Rapids: Eerdmans, 1974, fq. 105–119.

Martin, Ralph P. Familja dhe Bashkësia: Imazhet e Besëlidhjes së Re për Kishën (The Family and the Fellowship: New Testament Images of the Church). Grand Rapids: Eerdmans, 1979.

Omanson, R.L. “Kisha (Church, The).” Tek FUT (EDT) fq. 231–233.

Poythress, Vern. Si të Kuptojmë Dispensacionalistët (Understanding Dispensationalists). Grand Rapids: Zondervan, 1987.

Saucy, Robert. Çështja e Dispensacionalizmit Progresiv (The Case for Progressive Dispensationalism). Grand Rapids: Zondervan, 1993.

_______. Kisha në Programin e Perëndisë (The Church in God’s Program). Chicago: Moody, 1972.

Snyder, Howard A. Komuniteti i Mbretit (The Community of the King). Downers Grove, Ill.: InterVarsity Press, 1977.

VanGemeren, Willem. Përparimi i Shpengimit (The Progress of Redemption). Grand Rapids: Zondervan, 1988.

Watson, David C. Unë Besoj tek Kisha (I Believe in the Church). Grand Rapids: Eerdmans, 1979.

PASAZH NGA SHKRIMI PËR T’U MËSUAR PËRMENDËSH

“Efesianëve” 4:11–13: Dhe ai dha disa si apostuj, të tjerë si profetë, të tjerë si ungjilltarë, të tjerë si barinj e mësues, për ndreqjen e shenjtorëve, për veprën e shërbimit dhe për ndërtimin e trupit të Krishtit, derisa të arrijmë të gjithë tek uniteti i besimit dhe i njohjes së Birit të Perëndisë, te një burrë i përsosur, në masën e moshës së plotësisë së Krishtit.

HIMN

“THEMELI I VETËM I KISHËS (THE CHURCH’S ONE FOUNDATION)”

Për kishën, Jezus Krishti, Zoti i saj, themel i vetëm është;

me anë të ujit dhe Fjalës ajo është krijimi i Tij i ri i bërë:

Nga qielli Ai erdhi dhe kërkoi që ajo të ishte nusja e Tij e shenjtë;

Me gjakun e Vet e bleu, dhe që ajo të jetonte Ai vdiq Vetë.

Të zgjedhurit nga çdo komb, e megjithatë mbi mbarë botën një janë,

Një Zot, një besim, një lindje ata për normë shpëtimi kanë;

Merr nga një ushqim i shenjtë, një emër të shenjtë ajo bekon,

Drejt një shprese ajo rend dhe me çdo hir qëndron.

Paçka se me një habi përçmuese, njerëzit e shikojnë atë rëndë të munduar,

Të ndarë e të përçarë, nga herezitë e trazuar,

Megjithëkëtë, shenjtorët rojë po bëjnë, “Edhe për sa kohë?” thirrja e tyre ngrihet

Dhe shpejt pas natës së vajtimeve një mëngjes këngësh do gdhihet.

Kisha nuk do të humbë kurrë! Zoti i saj i dashur do ta mbrojë,

Për ta udhëhequr, mbështetur dhe ruajtur me dashuri, me të deri në fund do shkojë;

Paçka se disa e urrejnë, dhe në qerthullin e saj bij të rremë do ketë,

Ndaj armiqve dhe tradhtarëve, ajo me fitore do të jetë.

Në luftën e saj, në vështirësi, mundime dhe zallamahi,

Ajo pret për shijimin e paqes përgjithnji’

Derisa me shikimin e lavdishëm sytë e saj të dëshiruar të jenë bekuar,

Dhe kisha e madhe fitimtare, do jetë kisha në prehje duke qëndruar.

Megjithëkëtë, përbashkësi me Perëndinë, Tri në Një në tokë ajo ka,

Dhe përbashkësi mistike të ëmbël me ata të cilëve u është fituar prehja:

O ju të lumur dhe të shenjtë! Zoti na dhëntë hir që të mundemi të shkojmë,

Ashtu si ata, zemërbutë dhe të përulur, me Ty në lartësi të mund të banojmë.

Autori: Samuel J. Stone, 1866

Kapitulli 45

Pastërtia dhe Uniteti i Kishës

Çfarë e bën një kishë më shumë apo më pak të kënaqshme për Perëndinë? Me çfarë lloj kishash duhet të bashkëpunojmë apo të bashkohemi?

SHPJEGIME DHE BAZA NGA SHKRIMET

A. Kishat më të pastra dhe më pak të pastra

Në kapitullin e mëparshëm pamë se ka “kisha të vërteta” dhe “kisha të rreme.” Në këtë kapitull, një dallim i mëtejshëm duhet bërë: ka kisha më të pastra dhe kisha më pak të pastra.

Ky fakt është evident nga një krahasim i shkurtër i letrave të Palit. Kur shikojmë “Filipianëve” apo “1 Thesalonikasve”, gjejmë prova të gëzimit të madh të Palit në këto kisha si dhe mungesën relative të problemeve madhore doktrinare apo morale (shiko Fil. 1:3–11; 4:10–16; 1 Thes. 1:2–10; 3:6–10; 2 Thes. 1:3–4; 2:13; kr. 2 Kor. 8:1–5). Nga ana tjetër, pati gjithfarë problemesh të rënda doktrinare dhe morale në kishat e Galacisë (Gal. 1:6–9; 3:1–5) dhe Korintit (1 Kor. 3:1–4; 4:18–21; 5:1–2, 6; 6:1–8; 11:17–22; 14:20–23; 15:12; 2 Kor. 1:23–2:11; 11:3–5, 12–15; 12:20–13:10). Mund të jepen edhe shembuj të tjerë, por duhet të jetë e qartë se ndër kishat e vërteta, ka kisha më pak të pastra si dhe më shumë të pastra. Kjo mund të tregohet si në figurën 45.1.

Figura:

Kisha të Rreme                                                        Kisha të Vërteta

                                                Më pak                        më shumë

                                                                 të pastra                                          të pastra

Figura 45.1: Ndër kishat e vërteta, ka kisha më pak të pastra dhe kisha më shumë të pastra

B. Përkufizimet e Pastërtisë dhe Unitetit

Ne mund ta përkufizojmë pastërtinë e kishës si më poshtë: Pastërtia e kishës është shkalla e saj e lirisë nga doktrina dhe sjellja e gabuar, si dhe shkalla e saj e konformitetit me vullnetin e zbuluar të Perëndisë për kishën.

Siç do ta shikojmë në diskutimin e mëposhtëm, është e udhës që të lutemi e të punojmë për të patur më shumë pastërti në kishë. Por pastërtia nuk mund të jetë preokupimi ynë i vetëm, përndryshe të krishterët do të kishin një prirje që të ndaheshin në grupe të vogla të krishterësh shumë të “pastër” dhe të përjashtonin këdo që do të tregonte edhe devijimin më të vogël në doktrinë apo në drejtimin e jetës. Për rrjedhojë, Besëlidhja e Re flet gjithashtu shpesh për nevojën për t’u përpjekur për unitetin e kishës së dukshme. Kjo mund të përkufizohet në mënyrën e mëposhtme: Uniteti i kishës është shkalla e lirisë së saj prej ndasive ndër të krishterët e vërtetë.

Ky përkufizim specifikon “të krishterët e vërtetë” për shkak se ashtu sikurse e pamë në kapitullin e mëparshëm, ka nga ata të cilët janë të krishterë vetëm për nga emri, por që nuk kanë patur një përvojë të mirëfilltë rigjenerimi nëpërmjet Frymës së Shenjtë. Gjithsesi, shumë prej këtyre njerëzve marrin emrin të “krishterë” dhe shumë kisha të cilat janë përplot me jobesimtarë të tillë, vazhdojnë ta quajnë veten kisha të krishtera. Ne nuk duhet të presim apo të punojmë për një unitet organizacional apo funksional që përfshin të tërë këta njerëz, dhe për rrjedhojë nuk do të jemi kurrë në unitet me të tëra kishat që e quajnë veten të “Krishtera.” Por, ashtu sikurse do ta shikojmë në diskutimin e mëposhtëm, Besëlidhja e Re padyshim që na inkurajon që të punojmë për unitetin e të tërë besimtarëve të vërtetë.

C. Shenjat e një kishe më të pastër

Ndër faktorët të cilët e bëjnë një kishë “më të pastër” janë edhe:

1.     Doktrina biblike (apo predikimi i duhur i Fjalës)

2.     Përdorimi i duhur i sakramenteve (apo ordinancave)

3.     Përdorim i duhur i disiplinimit kishtar

4.     Adhurim i mirëfilltë

5.     Lutje efikase

6.     Dëshmim efikas

7.     Përbashkësi efektive

8.     Drejtim biblik i kishës

9.     Fuqi frymërore në shërbesë

10.     Shenjtëri personale e jetës ndër pjesëtarët

11.     Kujdes për të varfrit

12.     Dashuri për Krishtin

Mund të ketë edhe shenja të tjera veç këtyre, por të paktën këto mund të përmenden si faktorë që e shtojnë konformitetin e kishës me qëllimet e Perëndisë. Sigurisht, kishat mund të jenë më të pastra në disa fusha e më pak të pastra në fusha të tjera sepse për shembull, një kishë mund të ketë një doktrinë të shkëlqyer si dhe predikim të shëndoshë por megjithatë të jetë e dështuar e për të të ardhur keq në dëshmimin ndaj të tjerëve apo në adhurimin kuptimplotë. Ose, një kishë mund të ketë një dëshmim dinamik dhe kohë Perëndi-nderuese adhurimi, por të jetë e dobët në kuptimin doktrinar dhe mësimin Biblik.

Pjesa më e madhe e kishave ka prirjen që të mendojë se fushat në të cilat ata janë të fortë, janë fushat më të rëndësishme, dhe fushat ku ata janë të dobët, janë më pak të rëndësishme. Por, Besëlidhja e Re na inkurajon që të punojmë për pastërtinë e kishës në të tëra këto fusha. Qëllimi i Krishtit për kishën është “që ta shenjtërojë, pasi e pastroi me larjen e ujit me anë të fjalës, që ta paraqesë atë përpara vetes së tij si një kishë të lavdishme, pa njolla a rrudha a ndonjë gjë të tillë, por që të jetë e shenjtë dhe e paqortueshme” (Efe. 5:26–27). Shërbesa e Palit ishte një e cila vepronte “duke e paralajmëruar dhe duke e mësuar çdo njeri me çdo urtësi, që ta paraqesim çdo njeri të përsosur në Krishtin Jezus” (Kol. 1:28). Për më tepër, Pali i tha Timoteut që një plak “mban fort fjalën besnike siç i është mësuar, që të jetë në gjendje me doktrinën e shëndoshë të nxisë dhe të bindë ata që flasin kundër” (Titit 1:9), dhe ai tha se mësuesve të rremë “u duhet mbyllur goja” (Titit 1:11). Juda i nxit të krishterët duke u thënë: “luftoni për besimin, që u qe transmetuar shenjtorëve” (Juda 3). Një përdorim i duhur i sakramenteve urdhërohet tek “1 Korintasve” 11:17–34, dhe përdorimi siç duhet i disiplinimit kishtar për të mbrojtur pastërtinë e kishës, kërkohet tek “1 Korintasve” 5:6–7, 12–13.

Besëlidhja e Re përmend gjithashtu një sërë faktorësh të tjerë: tek të cilët duhet që të përpiqemi për adhurim frymëror (Efe. 5:18–20; Kol. 3:16–17), dëshmi efikase (Mat. 28:19–20; Gjoni 13:34–35; Veprat 2:44–47; 1 Gjonit 4:7), drejtimin e duhur të kishës (1 Tim. 3:1–13), fuqi frymërore në shërbesë (Veprat 1:8; Rom. 1:16; 1 Kor. 4:20; 2 Kor. 10:3–4; Gal. 3:3–5; 2 Tim. 3:5; Jakobi 5:16), shenjtëri vetjake (1 Thes. 4:3; Heb. 12:14), kujdes për të varfrit (Veprat 4:32–35; Rom. 15:26; Gal. 2:10), si dhe dashuri për Krishtin (1 Pjetrit 1:8; Zbu. 2:4). Në fakt, të tërë të krishterëve u thuhet: “kërkoni që t'i keni të bollshme për ndërtimin e kishës” (1 Kor. 14:12), një nxitje kjo e cila gjen zbatim jo vetëm për të shtuar numrin e pjesëtarëve të kishës, por gjithashtu (dhe në fakt si gjë kryesore) për “ndërtimin” apo rritjen e kishës drejt një  pjekurie më të madhe të krishterë. Qëllimi i të tërë këtyre pasazheve është që të na kujtojë që ne duhet të punojmë për pastërtinë e kishës së dukshme.

Sigurisht, nëse ne duhet që të punojmë për pastërtinë e kishës, veçanërisht të kishës vendore pjesë e të cilës jemi, ne duhet të kuptojmë se ky është një proces dhe se cilado kishë pjesë e të cilës jemi, do të jetë njëfarësoj e papastër në fusha të ndryshme. Nuk ka patur kisha të përsosura në kohën e Besëlidhjes së Re dhe nuk do të ketë kisha të përsosura derisa Krishti të kthehet.^[32]1 Kjo do të thotë se të krishterët nuk kanë detyrim që të kërkojnë kishën më të pastër që mund të gjejnë e pastaj ta lënë nëse një kishë edhe më e pastër u tërheq vëmendjen. Përkundrazi, ata duhet të gjejnë një kishë të vërtetë në të cilën ata mund të kenë një shërbesë efikase dhe në të cilën ata do të përjetojnë rritje të krishterë gjithashtu, e pastaj duhet të qëndrojnë atje dhe të shërbejnë, duke punuar vazhdimisht për pastërtinë e asaj kishe. Perëndia shpesh do të bekojë lutjet e tyre si dhe dëshminë e tyre besnike, dhe kisha do të rritet gradualisht në shumë fusha të pastërtisë.

Por ne duhet të kuptojmë se jo të tëra kishat do të reagojnë mirë ndaj ndikimeve që do t’u sjellin atyre pastërti më të madhe. Nganjëherë, pavarësisht pak të krishterëve besnikë përbrenda një kishe, drejtimi i saj kryesor do të caktohet nga të tjerët të cilët janë të vendosur për ta drejtuar në një rrjedhë tjetër. Nëse Perëndia me hir nuk ndërhyn për të sjellë reformim, disa prej këtyre kishave do të kthehen në kulte, ndërsa të tjera syresh thjesht do të shuhen e do t’i mbyllin dyert. Gjithsesi, më e zakonshmja është që këto kisha thjesht do të rrëshqasim në protestantizmin liberal.

Në këtë pikë është e nevojshme që të mos harrojmë se protestantizmi klasik liberal është humanistik dhe qasjet e tij janë kryesisht me në qendër njeriun e jo me në qendër Perëndinë.^[33]2 Kur një kishë fillon të largohet nga besnikëria ndaj Krishtit, kjo do të jetë e dukshme jo vetëm në kalimin e saj në doktrina të papastra (të cilat nganjëherë mund të mbahen të fshehura nga pjesëtarët e kishës përmes një përdorimi të një gjuhe shmangëse) por gjithashtu në jetën e përditshme të kishës: veprimtaritë, predikimin, këshillimet e saj e madje edhe bisedat e thjeshta ndër pjesëtarët e saj do të kenë prirjen që të bëhen gjithnjë e më shumë me në qendër njeriun e gjithnjë e më pak me në qendër Perëndinë. Do të ketë një theksim të përsëritur mbi llojet tipike të këshillave vetë-ndihmuese që jepen në gazeta e njohura si dhe nga psikologët shekullarë. Do të ketë një orientim horizontal që bie ndesh me orientimin vertikal apo me në qendër Perëndinë, do të ketë gjithnjë e më pak kohë më të gjata në lutje e gjithnjë e më pak theks tek zbatimi i drejtpërdrejtë i Shkrimit në situatat e përditshme, por më shumë theks në thjesht të qenurit një person që kujdeset e që është i ndjeshëm si dhe në afirmimin e të tjerëve dhe në veprimin me dashuri ndaj tyre. Lidhja dhe veprimtaritë e kishës do të kenë një përmbajtje shumë pak të mirëfilltë frymërore, pak theksim mbi nevojën për lutje të përditshme për preokupime individuale si dhe për faljen e mëkateve, pak theksim në leximin vetjak të Shkrimit, si dhe pak theksim në mirëbesimin çast pas çasti në Krishtin si dhe në njohjen e realitetit të pranisë së Tij në jetën tonë. Atje ku ka qortime ndaj reformimit moral, këto shpesh herë do të shikohen si mangësi njerëzore të cilat njerëzit mund t’i korrigjojnë nëpërmjet disiplinës dhe përpjekjes së tyre, dhe ndoshta përmes inkurajimit nga të tjerët, por këto aspekte morale të jetës, nuk do të shikohen si kryesisht mëkate kundër një Perëndie të shenjtë që mund të tejkalohen me efektivitet, vetëm nëse tejkalohen nga fuqia e Frymës së Shenjtë që punon përbrenda. Kur një theksim i tillë humanist bëhet dominues në kishë, ajo ka shkuar larg drejt anës së të qenurit “më pak e pastër” të peshores në shumë prej fushave të renditura më lart, dhe po shkon drejt kthimit në një kishë të rreme.

D. Mësimi i Besëlidhjes së Re rreth unitetit të kishës

Në Besëlidhjen e Re, unitetit të kishës i vihet një theks i fortë. Qëllimi i Jezusit është që “të jetë një tufë e vetme dhe një Bari i vetëm” (Gjoni 10:16), dhe Ai lutet për të tërë besimtarët e ardhshëm që “ata të jenë një” (Gjoni 17:21). Ky unitet do të jetë një dëshmi për jobesimtarët sepse Jezusi lutet “që të jenë të përsosur në një dhe që bota të njohë që ti më dërgove dhe i deshe ata, ashtu si më deshe mua” (Gjoni 17:23).

Pali i kujton korintasit që ata janë “thirrur shenjtorë, bashkë me të gjithë ata që në çdo vend thërrasin emrin e Jezu Krishtit, Zotit të tyre dhe tonit” (1 Kor. 1:2). Pastaj, Pali i shkruan Korintit: “Por ju bëj thirrje vëllezër, në emër të Zotit tonë Jezu Krisht, të flisni që të gjithë të njëjtën gjë dhe të mos keni ndasi midis jush, por të jeni plotësisht të bashkuar, duke pasur një mendje dhe një mendim” (1 Kor. 1:10; kr v. 13).

Ai i inkurajon filipianët: “e bëni të plotë gëzimin tim, duke pasur të njëjtin mendim, të njëjtën dashuri, një unanimitet dhe një mendje të vetme” (Fil. 2:2). Ai u thotë efesianëve që të krishterët duhet të jenë “duke u përpjekur të ruani unitetin e Frymës në lidhjen e paqes” (Efe. 4:3), dhe se Zoti jep dhunti ndaj kishës “për ndreqjen e shenjtorëve, për veprën e shërbimit dhe për ndërtimin e trupit të Krishtit, derisa të arrijmë të gjithë tek uniteti i besimit dhe i njohjes së Birit të Perëndisë, te një burrë i përsosur, në masën e moshës së plotësisë së Krishtit” (Efe. 4:12–13).

Pali mund ta urdhërojë kishën që të jetojë në unitet sepse atje tashmë ka një unitet frymëror aktual në Krishtin i cili ekziston ndër besimtarët e mirëfilltë. Ai thotë: “Është një trup dhe një Frymë, sikurse ju u thirrët në një shpresë të thirrjes suaj. Një Zot, një besim, një pagëzim, një Perëndi dhe Atë i të gjithëve, që është përmbi të gjithë, përmes të gjithëve dhe në ju të gjithë” (Efe. 4:4–6). Gjithashtu, paçka se trupi i Krishtit përbëhet nga shumë gjymtyrë, të tëra ato gjymtyrë janë “një trup” (1 Kor. 10:17; 12:12–26).

Për shkak se ata janë xhelozë që ta mbrojnë këtë unitet të kishës, shkruesit e Besëlidhjes së Re lëshojnë paralajmërime të forta kundër atyre të cilët shkaktojnë ndasi:

Tani unë ju bëj thirrje, o vëllezër, të ruheni nga ata që sjellin përçarje dhe skandale kundër doktrinës që keni mësuar dhe të largoheni nga ata; sepse të tillë nuk i shërbejnë Zotit tonë Jezu Krisht, por barkut të tyre. (Rom. 16:17–18)

Pali e kundërshtoi Pjetrin në sy për shkak se ai u nda nga të krishterët johebrenj dhe filloi të hante vetëm me të krishterët judenj (Gal. 2:11–14). Ata të cilët promovojnë “grindje... përçarje, tarafe... nuk do të trashëgojnë mbretërinë e Perëndisë” (Gal. 5:20–21). Gjithashtu Juda i paralajmëron se ata të cilët “shkëputen” janë “njerëz shpirtërorë, që s'kanë Frymën” (Juda 19).

E përputhshme me këtë theksim të Besëlidhjes së Re rreth unitetit të besimtarëve, është fakti se urdhëresat e drejtpërdrejta për t’u ndarë nga njerëzit e tjerë, janë gjithnjë urdhëresa për t’u ndarë nga jobesimtarët e jo nga të krishterët me të cilët ne mund të mos jemi dakord për diçka. Kur Pali thotë: “Prandaj ‘dilni nga mesi i tyre dhe ndahuni prej tyre’” (2 Kor. 6:17), kjo është në mbështetje të urdhëresës hapëse të atij seksioni: “Mos hyni në një zgjedhë bashkë me jobesimtarët” (2 Kor. 6:14). Gjithashtu, Pali i thotë Timoteut: “nga këta largohu” (2 Tim. 3:5), duke mos iu referuar besimtarëve por jobesimtarëve, ata të cilët janë “dëfrimdashës më shumë se perëndidashës, të perëndishëm në dukje, por mohues të fuqisë së saj” (2 Tim. 3:4–5). Ai thotë se këta njerëz “janë njerëz mendjeprishur, të paprovuar në besim” (2 Tim. 3:8). Sigurisht, ekziston një lloj disipline kishe e cila kërkon ndarje nga një individ i cili shkakton probleme përbrenda kishës (Mat. 18:17; 1 Kor. 5:11–13), gjithashtu, mund të ketë arsye të tjera për të cilat të krishterët dalin në përfundimin se nevojitet një ndarje,^[34]3 por është e rëndësishme të vërejmë këtu, në diskutimin e unitetit të kishës, se nuk ka urdhëresa të drejtpërdrejta të Besëlidhjes së Re që të ndahemi nga të krishterët me të cilët mund të mos kemi dakordësi doktrinare (në mos këto mosdakordësi përfshijnë një herezi serioze aq sa vetë besimi i krishterë mohohet).^[35]4

Këto pasazhe mbi unitetin e kishës na tregojnë se përveç punës për pastërtinë e kishës së dukshme, ne duhet të punojmë gjithashtu për unitetin e kishës së dukshme. Megjithëkëtë, ne duhet të kuptojmë se një unitet i tillë nuk kërkon faktikisht një qeverisje të përbotshme të kishës mbi të tërë të krishterët. Në fakt, uniteti i besimtarëve shpesh herë është demonstruar me mjaft efikasitet përmes bashkëpunimit dhe bashkimit vullnetarisht ndër grupet e krishtera. Për më tepër, llojet e ndryshme të shërbesave si dhe theksimet e ndryshme në shërbesë, mund të rezultojnë në organizata të ndryshme, e të tëra nën kryesimin universal të Krishtit si Zoti i kishës. Për rrjedhojë, ekzistenca e denominacioneve të ndryshme, bordeve të misionit, institucioneve arsimore të krishtera, shërbesave nëpër kolegje, e të tjera si këto, nuk është domosdoshmërisht një shenjë e mungesës së unitetit të kishës (paçka se në disa raste mund të jetë), sepse mund të ketë mjaft bashkëpunim si dhe demonstrime të shpeshta të unitetit ndër organizata kaq të larmishme sa këto. (Mendoj se termi bashkëkohor organizatë parakishtare është i pavend, për shkak se nënkupton se këto organizata janë disi “krahas” dhe për rrjedhojë “jashtë” kishës, ndërkohë që në realitet ato janë thjesht pjesë të ndryshme të së njëjtës kishë të përbotshme.) Për më tepër, shumë të krishterët thonë se nuk duhet të ketë një drejtim të përbotshëm të kishës për shkak se modeli i Besëlidhjes së Re i drejtimit të kishës, nuk tregon në asnjë rast që pleqtë kanë autoritet mbi apo më shumë sesa grigja e tyre vendore (shiko kapitullin 47 më poshtë). Në fakt, edhe në Besëlidhjen e Re, apostujt ishin të një mendjeje që Pali duhet të theksojë punën misionare ndaj paganëve ndërkohë që Pjetri do ta vinte theksin më shumë tek puna misionare ndaj judenjve (Gal. 2:7), dhe Pali e Barnaba punuan veçmas për një farë kohe për shkak të një mosmarrëveshje që kishte të bënte me nëse duhej ta merrnin apo jo Markun me vete (Veprat 15:39–40), paçka se padyshim ata kishin unitet në të gjitha anët e tjera.^[36]5

E. Histori e shkurtër e ndarjes organizacionale në kishë

Nganjëherë ka arsye përse uniteti i jashtëm apo i dukshëm i kishës nuk mund të ruhet. Një vështrim i përgjithshëm e përmbledhtas i historisë se ndarjes organizacionale në kishë, mund të nxjerrë në pah disa prej këtyre arsyeve,^[37]6 si dhe të ndihmojë të shpjegojë se prej nga ku burojnë këto ndasi të sotme denominacionale.

Gjatë mijëvjeçarit të parë të kishës, për pjesën më të madhe të kohës ka patur një unitet të jashtëm. Ka patur disa ndasi të parëndësishme gjatë mosmarrëveshje me grupe si Montanistët (shekulli i dytë dhe Donatistët (shekulli i katërt), dhe kishte një ndarje të vogël nga disa kisha Monofizite (shekujt e pestë dhe të gjashtë), por ndjenja mbizotëruese qe një e cila përmbante një kundërshti të fortë ndaj ndasive në trupin e Krishtit. Për shembull, Ireneu, një peshkop i shekullit të dytë, tha për ata të cilët shkaktojnë ndasi në kishë: “Asnjë reformim që mund të shkaktohet prej tyre nuk do të ketë një rëndësi aq të madhe sa nevojitet për të kompensuar dëmet që shkaktohen nga kjo ndarje e tyre” (Kundër Herezive 4.33.7).

Ndarja e parë kryesore në kishë erdhi në vitin 1054 mbas K. kur kisha Lindore (tani Ortodokse) u nda nga kisha Perëndimore (Katolike Romake). Arsyeja ishe që thjesht me autoritetin e vet, papa e kishte ndryshuar një besore kishe,^[38]7 dhe kisha Lindore protestoi duke thënë se ai nuk kishte të drejtë ta bënte këtë.

Reformimi në shekullin e gjashtëmbëdhjetë më pas e ndau kishën Perëndimore në degët e Katolicizmit Romak dhe Protestantizmit, megjithëkëtë kishte shpesh herë një ngurrim të fortë për të shkaktuar një ndasi formale. Martin Luteri dëshironte ta reformonte kishën por pa e ndarë atë, por ai u shkishërua më 1521. Kisha Anglikane (Episkopaliane) nuk u nda nga Roma, por u shkishërua më 1570; kështu që ajo mund të thotë: “Ne e pësuam ndarjen, nuk është se e shkaktuam ne.” Nga ana tjetër, kishte shumë protestantë, veçanërisht ndër anabaptistët të cilët dëshironin të formonin kisha me vetëm besimtarë, dhe që nga viti 1525 filluan të formonin kisha të veçanta në Zvicër dhe pastaj në pjesë të tjera të Evropës.

Në shekujt që pasuan Reformimin, Protestantizmi u nda në qindra grupe më të vogla. Nganjëherë drejtuesit e këtyre grupeve të reja i shikonin me keqardhje ndarjet e tilla: Xhon Uesli (John Wesley), edhe pse qe themeluesi i Metodizmit, tha se kishte jetuar si pjesëtar i kishës Anglikane e se do të vdiste si i tillë. Shpesh ndodhi që çështjet e ndërgjegjes apo lirisë fetare ishin ato që shkaktuan ndasinë, ashtu sikurse me grupet Puritane si dhe shumë grupe Pietiste. Nga ana tjetër, nganjëherë ndryshimet gjuhësore ndër grupet emigrante në Amerikë, çuan në themelimin e kishave të veçanta.

A kanë qenë arsyet për ndarjen në organizata dhe denominacione të ndryshme gjithnjë të duhurat? Paçka se pothuajse gjithnjë ka patur mospërputhje të forta teologjike në ndarjet kryesore të kishës, mund të krijohet një frikë se shpesh herë, veçanërisht në historinë e kohëve të sotme, motivet reale për fillimin apo mbajtjen e ndarjes kanë qenë egoiste, dhe se Xhon Kalvini (John Calvin) mund të ketë patur të drejtë kur tha: “Krenaria apo përlëvdimi i vetës është shkaku dhe pikënisja e të tëra polemikave ku secili person që pretendon të ketë më tepër nga ç’ka të drejtë të ketë, bën çmos të ketë të tjerë nën autoritetin e vet.”^[39]8 Për më tepër ai thotë: “Ambicia ka qenë dhe ende është, nëna e të tëra gabimeve, e të tëra trazirave dhe sekteve.”^[40]9

Në mesin e shekullit të njëzet, lëvizja ekumenike kërkoi një unitet më të madh organizacional ndër denominacionet, por pa ndonjë sukses të përfillshëm. Kjo lëvizje sigurisht që gjeti një aprovim të përzemërt apo mbështetje nga ungjillorët. Nga ana tjetër, që prej viteve 1960, rritja e lëvizjes karizmatike duke kaluar pothuajse të tërë kufijtë denominacionalë, përhapja e grupeve të studimit të Biblës si dhe atyre të lutjes nëpër lagje, si dhe një zbehje (për të ardhur keq) e vetëdijes doktrinare ndër joklerikët, ka shkaktuar një rritje mbresëlënëse në unitetin aktual të bashkësisë, edhe mes protestantëve dhe katolikëve, në nivel vendor.

Paçka se paragrafët e mëparshëm folën për ndarjen në kuptimin e (1) formimit të organizatave të veçanta, ka dy lloje të tjera më të prera ndarjeje që duhen përmendur: (2) “Mos bashkëpunim”: në këtë rast, një kishë apo organizata e krishterë, refuzon të bashkëpunojë në veprimtari të përbashkëta me kisha të tjera (veprimtari të tilla si fushata ungjillore apo shërbesa të përbashkëta adhurimi apo një njohje e ndërsjellët e caktimit në detyrë të klerit). (3) “Mos miqësi personale”: kjo përfshin shmangien ekstremisht rigoroze të të tërë bashkësisë personale me pjesëtarët e një kishe tjetër, dhe ndalon çfarëdo lutjeje të përbashkët apo studim Bible, dhe nganjëherë edhe kontakte të zakonshme sociale me pjesëtarët e një grupi tjetër kishtar. Në seksionin vijues do të diskutojmë arsyet e mundshme për këtë lloj ndarjeje.

F. Arsyet për ndarje

Ndërkohë që shqyrtojmë motivet që njerëzit kanë patur për ndarjen e kishës përgjatë historisë, dhe ndërkohë që i krahasojmë ato motive me kërkesat e Besëlidhjes së Re që ne kërkojmë si unitetin ashtu edhe pastërtinë e kishës së dukshme, mund të shikojmë arsye si të duhura ashtu edhe të gabuara për ndarjen. Arsyet e gabuara do të përfshinin gjëra të tilla si për shembull ambicia dhe krenaria personale apo dallime mbi doktrinat apo praktikat e parëndësishme (modele doktrinarë apo të sjelljes të cilat nuk do të ndikojnë tek ndonjë doktrinë tjetër e të cilat nuk do të kenë një efekt të ndjeshëm tek mënyra se si personi jeton jetën e krishterë).^[41]10

Nga ana tjetër, ka disa arsye për ndarjen të cilat ne mund t’i konsiderojmë të duhura (ose me gjasa të drejta, në varësi të rrethanave specifike). Në pjesën më të madhe të rasteve, këto arsye do të burojnë nga nevoja për të punuar për pastërtinë e kishës si dhe për unitetin e saj. Këto arsye për ndarjen mund të shqyrtohen në tre kategori: (1) arsye doktrinare; (2) arsye të ndërgjegjes; (3) faktorë praktikë. Në seksionin e mëposhtëm unë kam renditur disa situata ku mua më duket se të krishterëve do t’u kërkohej të largoheshin nga një kishë e caktuar. Pastaj kam renditur disa situata të tjera në të cilat mua më duket më pak e qartë, në të cilat disa të krishterë mund ta gjykojnë të udhës që të largohen nga një kishë, ndërkohë që të tjerë do ta gjykojnë këtë si jo të mençur. Në këto raste më pak të qarta, përgjithësisht nuk kam formuluar përfundime, por thjesht kam renditur llojet e faktorëve që të krishterët do të donin të merrnin në konsideratë.

1. Arsye doktrinare. Mund të krijohet një nevojë për ndarje kur pozita doktrinarë e një kishe devijon nga standardet biblike në mënyrë të konsiderueshme. Ky devijim mund të shfaqet në deklaratat zyrtare apo në besimet apo praktikat aktuale, me sa kjo gjë mund të përcaktohet. Por kur devijimi doktrinar bëhet aq i rëndë saqë kërkon tërheqjen nga një kishë apo formimin e një kishe tjetër? Siç kemi vërejtur më lart, në Besëlidhjen e Re nuk ka urdhëresa për t’u ndarë nga ndonjë kishë e vërtetë, për sa kohë që ajo vazhdon të jetë pjesë e trupit të Krishtit. Përgjigja e Palit edhe ndaj njerëzve në kishat që ishin në gabim (edhe në kisha si ajo e Korintit të cilat toleronin gabime serioze doktrinare dhe morale, dhe të cilat për një farë kohe toleruan disa të cilët e refuzuan autoritetin apostolik të Palit) nuk është që t’u tregojë të krishterëve besnik që të ndahen nga ato kisha, por që t’i paralajmërojë kishat, të përpiqet për pendesën e tyre e që të lutet për to. Sigurisht që ka urdhëresa për t’i disiplinuar ata të cilët shkaktojnë telashe brenda kishës, nganjëherë duke i përjashtuar ata nga përbashkësia e kishës (1 Kor. 5:11–13; 2 Thes. 3:14–15; Titit 3:10–11), por nuk ka udhëzime për t’u larguar nga kisha e për të shkaktuar ndasi nëse kjo nuk mund të kryhet menjëherë (shiko Zbu. 2:14–16, 20–25; kr. Luka 9:50; 11:23).

“2 Gjoni” 10–11, që ndalon marrjen e mësimeve të rreme, përbën ndoshta deklaratën më të fortë në të gjithë Besëlidhjen e Re: “Mos e pranoni në shtëpi dhe mos e përshëndetni, sepse ai që e përshëndet, bëhet pjesëtar i veprave të tij të liga”. Por duhet vërejtur se një vizitor i tillë është duke dhënë mësim një herezi të rëndë për personin Krisht, një herezi e cila i pengon njerëzit të kenë besim shpëtues. (Gjoni po flet për cilindo që “nuk qëndron në doktrinën e Krishtit” si dhe që “nuk ka Perëndi” [v. 9].) Për më tepër, ky varg i referohet mësuesve të rremë, e jo të tërë individëve të cilët kanë besime të rreme, për shkak se flet për dikë që vjen tek ti dhe “nuk sjell këtë doktrinë” (v. 10; kr. v. 7, “Shumë mashtrues dolën në botë, të cilët nuk rrëfejnë se Jezu Krishti ka ardhur në mish”). Gjoni madje përdor fjalën antikrisht për mësues të tillë. Si përfundim, përshëndetja që Gjoni ka në mendje, i referohet ose një përshëndetjeje zyrtare të kishës, apo njërës që do të krijonte në pamje të parë një përkrahje të kësaj doktrine, për shkak se ky ndalim ka të bëjë me dikë i cili “vjen te ju dhe nuk sjell këtë doktrinë” (v. 10), gjë që sugjeron se personi në fjalë është një mësues shëtitës i cili nuk shkon në një shtëpi individuale por vjen për t’iu drejtuar të tërë kishës bashkë.^[42]11

Mbi parimin e ndarjes nga jobesimtarët apo nga gabimi themelor që do të përfshinte mohimin e besimit të krishterë, të krishterëve duket se do t’u kërkohej mbi baza doktrinarë që të largoheshin nga një kishë e të bashkoheshin apo të formonin një organizatë të re vetëm kur gabimi doktrinar të jetë aq i rëndë e aq i përhapur saqë kisha mëmë të jetë kthyer në një kishë të rreme e cila nuk është më pjesë e trupit të Krishtit. Kjo do të ishte një kishë e cila nuk është më një bashkësi besimtarësh të vërtetë, e cila nuk është më pjesë e vërtetë e trupit të Krishtit, apo që nuk është më pjesë e një vendi ku do të gjejnë shpëtim ata të cilët besojnë mësimet e saj.^[43]12 Në rastin e largimit prej një kishe të rreme, ata të cilët ndahen, do të pretendojnë se në fakt ata nuk janë larguar nga kisha e vërtetë por që ata janë vetë kisha e vërtetë dhe se organizata mëmë është larguar për shkak të gabimit të saj. Në fakt, si Luteri ashtu edhe Kalvini si përfundim thanë se Kisha Katolike Romake nuk ishte kishë e vërtetë.

Sidoqoftë, edhe kur largimi apo ndarja nuk kërkohet detyrimisht, shumë të krishterë mund të shikojnë se është mençuri apo e leverdisshme të largohen përpara se kisha të kthehet në një kishë të rreme, që kur ndodhin devijime të rënda doktrinare. Për shembull, disa do të thonin se devijimet doktrinare janë kthyer në të patolerueshme kurdoherë që pikëpamjet heretike mbi doktrinat madhore (si për shembull Trinia, personi Krisht, shlesa, ringjallja, etj.) mund të mbrohen nga një drejtues kishe dhe të kalojnë pa bërë që ai apo ajo të jetë subjekt i disiplinës kishtare apo përjashtimit nga bashkësia e kishës. Në raste të tjera, shumëkush do të thotë se ndarja duhet të ndodhë kur kisha si një trup i vetëm do të aprovonte publikisht disa gabime të rënda doktrinare apo morale (si për shembull përkrahja e një gabimi doktrinar në një besore të kishës apo në deklaratën e besimit të saj). Sidoqoftë, të krishterët e tjerë nuk do të mendonin se ndarja është veprim i zgjuar apo i leverdisshëm në raste të tilla, por do të mbronin tezën sipas të cilës lutja dhe puna për ripërtëritje dhe reformim brenda kishës, si dhe bërja e deklaratave të qarta publike për mospajtim me çfarëdo gabimi doktrinar që është toleruar. Në raste të tilla, ata të cilët vendosin të qëndrojnë dhe ata të cilët vendosin se duhet të largohen, duhet që të dy të kuptojnë se Perëndia mund t’i thërrasë të krishterë të ndryshëm në role dhe shërbesa të ndryshme, dhe për rrjedhojë në vendime të ndryshme, dhe ne do të bënim mirë t’i jepnim një liri të konsiderueshme të tjerëve për të kërkuar mençurinë e Perëndisë në një rast të tillë dhe t’i binden ashtu sikurse ata e kuptojmë më mirë në jetën e tyre.

2. Çështjet e ndërgjegjes. Në fushën e ndërgjegjes, nëse një i krishterë nuk ka lirinë për të predikuar apo për të dhënë mësim ashtu siç i thotë ndërgjegjja e tij apo saj e bazuar tek Shkrimi, mund të mendohet se ndarja është e domosdoshme apo të paktën të jetë një gjë e mençur për t’u bërë. Por një kujdes dhe përulësi e madhe duhen treguar këtu: gjykimi individual mund të shtrembërohet, veçanërisht nëse nuk bazohet tek konsensusi i besimtarëve besnikë përgjatë gjithë historisë si dhe nëpërmjet këshillës së besimtarëve në të tanishmen.

Për më tepër, urdhëresa tek “2 Korintasve” 6:14 për të mos hyrë në një zgjedhë bashkë me jobesimtarët, mund të kërkojë gjithashtu që personi të ndahet po qe se kisha mëmë do të bëhej aq e dominuar nga ata të cilët nuk kanë treguar prova të besimit shpëtues aq sa një “hyrje në një zgjedhë bashkë” e tillë nuk mund të shmanget. Në këtë pasazh, ndalimi kundër të qenurit i “hyrë në një zgjedhë bashkë” me jobesimtarët ndalon jo shoqërimin e thjesht apo madje pranimin e ndihmës (kr. “Luka” 9:50, por gjithashtu “3 Gjonit” 7), por më tepër kalimin e kontrollit mbi veprimtaritë e dikujt si dhe humbjen e lirisë për të vepruar në bindje ndaj Perëndisë sepse këto kufizime janë ajo që nënkuptohet nga metafora e të qenurit “të hyrë në një zgjedhë” së bashku. Disa njerëz mund ta shikojnë gjithashtu të domosdoshme apo të paktën mençuri që të largohen nga një kishë mbi bazën e ndërgjegjes po qe se qëndrimi në të do të nënkuptonte aprovimin e një doktrine apo praktike jobiblike përbrenda kishës, dhe kësisoj do t’i inkurajonte të tjerët që të ndiqnin atë doktrinë apo praktikë të gabuar. Por të tjerë mund ta mendojnë të arsyeshme që të qëndrojnë në kishë dhe të artikulojnë mosdakordësinë e qartë të doktrinës së gabuar.

Në raste të tjera, disa kanë argumentuar duke thënë se kërkohet që të largohemi nga një denominacion kur një autoritet më i lartë drejtues në atë denominacion, të cilit dikush i ka premtuar t’i bindet, urdhëron të kryhet diçka e cila është padyshim e mëkatshme (d.m.th., një veprim i cili është qartësisht në kundërshtim me Shkrimin). Në një rast të tillë, ka nga ata të cilët do të thonin se largimi nga ky denominacion është mënyra e vetme për të shmangur qoftë aktin e mëkatshëm që është urdhëruar të kryhet, qoftë aktit e mëkatshëm të mosbindjes ndaj atyre që janë në autoritet. Por kjo nuk duket se është një kërkesë e domosdoshme sepse shumë pasazhe nga Shkrimi mund të citohen ku tregohet se mosbindja ndaj një autoriteti më të lartë nuk është e gabuar kur prej tyre merren urdhra për të mëkatuar (shiko Vep. 5:29; Dan. 3:18; 6:10), dhe që personi mund të mos bindet por ndërkohë të qëndrojë në kishën mëmë derisa ta detyrojnë të dalë prej saj.

3. Aspekte praktike. Të krishterët mund të vendosin që të ndahen nga një kishë mëmë po qe se pas një shqyrtimi në lutje e sipër, rezulton se qëndrimi në kishën mëmë me shumë mundësi do të çojë në më tepër dëm sesa të mirë. Kjo mund të jetë për shkak se puna e tyre për Zotin do të pengohej dhe do të bëhej joefektive në sajë të kundërshtisë që do të ngrihej ndaj saj nga kisha mëmë apo për shkak se ata do të gjenin pak apo aspak bashkësi me të tjerët në atë kishë. Për më tepër, ka nga ata të cilët mund të vendosin se qëndrimi në kishë do ta dëmtonte besimin e besimtarëve të tjerë apo se do t’i pengonte jobesimtarët të vinin në besimin e vërtetë për shkak se lidhja e tyre e vazhduar me kishën mëmë do dukej të nënkuptonte aprovimin e mësimeve të rreme përbrenda kishës. Përsëri, të krishterët mund ta gjejnë veten në situata kur ata janë lutur dhe kanë punuar për ndryshim për një farë kohe, por duket se nuk ka një shpresë të arsyeshme për ndryshim në kishën mëmë, ndoshta për shkak se grupi i tanishëm i drejtuesve i reziston ndreqjes mbi bazën e Shkrimit, është ngulitur fort në mendimin e tyre dhe i jep të drejtën të qëndrojë në atë pozitë përherë. Në të tëra këto situata mund të kërkohen shumë lutje dhe gjykim me pjekuri për shkak se largimi nga një kishë, veçanërisht nga njerëzit të cilët kanë qenë për një kohë të gjatë atje apo që kanë patur funksione drejtuese në kishë, është një veprim serioz.

4. A ka raste kur bashkëpunimi dhe përbashkësia personale janë të ndaluara? Si përfundim, kur duhet që të krishterët të hedhin hapa më të fortë sesa ato që përmenden më lart dhe që të angazhohen në atë lloj ndarjeje të cilën më përpara ne e quajtëm “mos bashkëpunim” apo “përbashkësi jo personale”? Pasazhet biblike që ne kemi parë, duket se kërkojnë që të krishterët të praktikojnë “jo bashkëpunimin” në disa veprimtari të caktuara me një grup tjetër vetëm kur grupi tjetër është një grup jobesimtarësh, dhe atëherë, duket, vetëm kur grupi i jobesimtarëve ka pjesë në kontrollin e veprimtarisë (kjo është ajo që nënkuptohet në metaforën e të qenurit “të hyrë në një zgjedhë bashkë” tek “2 Kor.” 6:14). Sigurisht, mund të gjykohet si veprim i mençur apo i leverdisshëm mbi të tjera baza që të vendosësh të mos bashkëpunosh në një funksion të caktuar, por mos-bashkëpunimi nuk do të duket se kërkohet me përjashtim kur grupi tjetër është jobesimtar. Padyshim që kundërshtia ndaj veprimtarive të tilla si fushatat ungjillëzuese nga besimtarë të tjerë të vërtetë do të konsideroheshin nga autorët e Besëlidhjes së Re si ndasi si dhe një dështim në lidhje me demonstrimin e unitetit të trupit të Krishtit.^[44]13

Lloji i tretë dhe më i skajshëm i ndarjes, shmangia e të tërë bashkësisë personale me pjesëtarët e një grupi të tërë kishtar, nuk urdhërohet kurrë në Besëlidhjen e Re. Një masë e tillë e skajshme “jo bashkësie” nënkuptohet vetëm në rastet e rënda të disiplinës kishtare ndaj individëve, e jo në rastet e mosmarrëveshjeve mes kishash të tëra.

PYETJE PËR ZBATIM VETJAK

1.     Në cilat fusha është kisha jote “më e pastër”? Në cilat fusha mendon se ajo është “më pak e pastër”?

2.     Në një shkallë nga 1 deri 10 (1 është e barabartë me më pak të pastër; 10 është e barabartë me më shumë të pastër), në ç’nivel do ta rendisje kishën tënde në secilën prej kategorive që karakterizojnë një kishë më të pastër?

3.     Çfarë mendon se duhet të bësh me qëllim që të punosh për një pastërti më të madhe në kishën tënde? Fakti që ju dalloni një nevojë specifike në kishë a do të thotë që Perëndia po të thërret (ty dhe jo dikë tjetër) për ta plotësuar atë nevojë?

4.     A di për ndonjë kishë tjetër në zonën tënde të cilën do ta konsideroje më të pastër sesa e jotja? Cilat janë arsyet që mund t’ju dukej e drejtë të qëndroje në kishën tënde edhe pse ajo mund të mos jetë kisha më e pastër që ti njeh?

5.     A ka shenja të një kishe më të pastër të cilat ungjillorët në përgjithësi në këtë shekull kanë neglizhuar t’i vënë theksin?

6.     Që prej shekullit të parë, a mendon se në përgjithësi kisha ka vazhduar të bëhet gjithnjë e më e pastër me kalimin e kohës? A mund të japësh arsye specifike për të mbështetur përgjigjen tënde?

7.     Gjatë jetës tënde, çfarë shenjash inkurajuese shikon që kisha është duke u bërë gjithnjë e më e pastër? Çfarë shenjash inkurajuese ke vënë re që tregojnë se kisha po bëhet gjithnjë e më e bashkuar?

8.     Në ç’mënyrë mendon se kisha jote vendore rritet në unitet ndër pjesëtarët e saj?

9.     Në çfarë mënyrash mundet kisha jote të demonstrojë unitet më të madh me kishat e tjera të vërteta në të njëjtën zonë gjeografike? Cilat mendon se janë pengesat ndaj atij uniteti (nëse ka ndonjë)? Në ç’mënyrë mund të shprehet ai unitet? Cilat mund të jenë dobitë e shprehjeve të tilla uniteti?

10.     A je në një kishë ku ke pyetur veten nëse Perëndia do që t’i të largohesh prej andej e të bëhesh pjesë e një tjetre? Pas leximit të këtij kapitulli, a mendon tani se duhet të qëndrosh në kishën ku je apo të largohesh prej saj? A ka patur ndonjë ndryshim të rëndësishëm për mirë në kishën tënde gjatë dhjetë viteve të fundit? Nëse do ta dije se kisha do të mbetej në thelb e njëjta për dhjetë vitet e ardhshme, a do të vendosje të qëndroje tani apo të largoheshe prej saj?

11.     Cilat janë disa mënyra në të cilat uniteti mbarë-botëror i besimtarëve të vërtetë është tashmë duke u shprehur dhe demonstruar? Si do të ishte në dukje kisha nëpër tërë botën nëse do të ekzistonte një demonstrim shumë më i madh i unitetit të saj? Cili do të ishte rezultati në botë në tërësi?

12.     Nëse një komunitet tashmë ka një sërë kishash aktive dhe efikase ungjillore, a ka ndonjë shfajësim për një denominacion tjetër ungjillor për t’u përpjekur që të mbjellë kishën e tij në atë komunitet?

13.     A mendon se kjo e pengon ungjillëzimin dhe dëshmimin në përgjithësi kur kultura popullore i mendon si kishat e rreme ashtu edhe kishat e besimtarëve si të dyja të “Krishtera”? A mund të bëhet ndonjë gjë për ta ndryshuar atë përshtypje?

14.     Çfarë lloj unitetesh dhe bashkëpunimi mund të demonstrohet me të drejtë me besimtarët përbrenda Kishës Katolike Romake sot? Cilat janë kufijtë e një bashkëpunimi të tillë?

TERMA TË VEÇANTË

kisha lindore

pastërtia e kishës

ndarja

uniteti i kishës

kisha perëndimore

BIBLIOGRAFI

(Për një shpjegim të kësaj bibliografie, shiko shënimin tek bibliografia e kapitullit 1, f. 38. Të dhënat e plota bibliografike mund të gjenden në fq. 1223–1229.)

Seksione në Teologjitë Sistematike Ungjillore

1. Anglikane (Episkopaliane)

1882–1892 Litton, 380–386, 413–418

2. Arminiane (Uesleiane apo Metodiste)

1875–1876 Pope, 3:267–279

1940 Wiley, 3:112–113

1983 Carter, 2:594–595

3. Baptiste

1983–1985 Erickson, 1129–1146

4. Dispensacionale

(pa trajtim të hollësishëm)

5. Luterane

1917–1924 Pieper, 3:423–427

1934 Mueller, 556–562

6. E Reformuar (apo Presbiteriane)

1559 Calvin, 2:1011–1053 (4.1–2)

1861 Heppe, 670–672

1887–1921 Warfield, SSW 1:299–307

1937–1966 Murray, CW 1:269–291; CW 2:321–336

1962 Buswell, 1:421–424

7. Ripërtëritja (apo karizmatike/Pentakostale)

1988–1992 Williams, 3:25–35

Seksione në Teologjitë Sistematike Përfaqësuese të Katolicizmit Romak

1. Katolike Romake: Tradicionale

1955 Ott, 290–309

2. Katolike Romake: Pas-Vatikanit II

1980 McBrien, 2:854–58

Vepra të Tjera

Bromiley, G.W. “Unitet (Unity).” Tek FUT (^[45]EDT) fq. 1127–1128.

Carson, Donald A. “Ungjillorët, Ekumenizmi dhe Kisha (Evangelicals, Ecumenism and the Church).” Tek Afirmimet Ungjillore (Evangelical Affirmations). Red. nga Kenneth S. Kantzer dhe Carl F.H. Henry. Grand Rapids: Zondervan, 1990, fq. 347–385.

Konferenca Puritane dhe e Reformuar (Puritan and Reformed Studies Conference). Qasje ndaj Reformimit të Kishës (Approaches to Reformation of the Church). London: Revista Ungjillore (The Evangelical magazine), 1965. Përmban kumtesa nga D.W. Marshall, D.P. Kingdon, J.I. Packer, G.S.R. Cox, S.M. Houghton, and D.M. Lloyd-Jones.

PASAZH NGA SHKRIMI PËR T’U MËSUAR PËRMENDËSH

“Efesianëve” 4:14–16: Që të mos jemi më foshnja, të hedhur andej-këndej dhe të çuar aty-këtu nga çdo erë e doktrinës, nëpërmjet mashtrimit të njerëzve dhe dinakërisë së tyre që me dredhi çojnë në gabim, por, duke thënë të vërtetën me dashuri, të rritemi në çdo gjë drejt atij që është kreu, Krishti. Prej të cilit gjithë trupi i bashkuar dhe i lidhur mirë, me anë të bashkimit të ndihmesës sipas masës së veprueshmërisë së çdo pjese të veçantë, shkakton rritjen e trupit, për ndërtimin e vetes së tij në dashuri.

HIMN

“I BEKUAR QOFTË URA LIDHËSE (BLEST BE THE TIE THAT BINDS)”

Ky himn flet për unitetin apo “lidhësen” që lidh së bashku zemrat e të krishterëve me dashuri. Ai vazhdon të flasë për bashkësinë si përbashkësia e qiellit: është “e ngjashme me atë më sipër.” Ajo flet gjithashtu për ndarjen në lutje dhe preokupimin për njëri tjetrin si dhe për mbajtjen e barrave të njëri tjetrit. Ky himn më tej flet për shpresën tonë e që një ditë ne do të jemi të bashkuar në “dashuri dhe miqësi të përsosur” gjatë gjithë përjetësisë në qiell.

E bekuar qoftë lidhësja që bashkon

Zemrat tona në dashuri të krishterë:

Bashkësia e mendjeve në unison

Si ajo e epërmja është përherë

Tek froni i Atit tonë, aty përpara

lutjet tona të zjarrta ne i derdhim;

Aty e vëmë frikën, shpresën, synimet tona,

Ngushëllimet dhe shqetësimet ia paraqesim.

Të njëjtat pikëllime syri na shikon,

Njëri-tjetrit barrën i mbajmë,

Dhe shpesh për njëri-tjetrin pikon

Loti i dhembshur për vëllezërit tanë.

Kur për ca kohë ndahemi,

Dhimbje të brendshme kjo na shkakton;

Por gjithsesi të bashkuar në zemër jemi,

Të takohemi sërish secili kërkon.

Kjo shpresë e lavdishme ripërtërin

Kurajën tonë rrugës ndërkohë që vemi,

Ndërkohë që secili jeton me pritshmërin’,

Me zor pret ditën, kur prapë bashkë të jemi.

Nga pikëllimi, mundimi dhe dhimbja,

Dhe nga mëkati ne do të jemi të lirë;

Miqësia e përsosur mbizotëron dhe po ashtu dashuria

Sa përjetësia të zgjasë gjithë e gjithë.

Autori: John Fawcett, 1782

Kapitulli 46

Fuqia e Kishës

Çfarë lloj autoriteti ka kisha? Si duhet të funksionojë disiplina kishtare?

SHPJEGIME DHE BAZA NGA SHKRIMET

Kur shikojmë qeveritë e fuqishme të botës si dhe tek biznese dhe organizata të tjera arsimore të cilat kanë një ndikim të madh, dhe pastaj shqyrtojmë kishat tona vendore, apo madje zyrat tona qendrore denominacinale, kisha mund të na duket si e dobët dhe joefikase. Për më tepër, kur shikojmë shtimin me shpejtësi të ligësisë e cila vihet re në mënyrë të përditshme në shoqërinë tonë, mund të pyesim veten nëse kisha ka apo jo forcë për të bërë ndonjë ndryshim.

Nga ana tjetër, në disa vende, kisha e njohur zyrtarisht ka një ndikim të madh në drejtimin e çështjeve kombëtare. Kjo vlen të thuhet padyshim për ndikimin që Kisha Katolike Romake pati në disa vende të Evropës Jugore e disa të tjera të Amerikës Latine (dhe kjo gjë vlen ende të thuhet sot deri diku). Kjo vlente të thuhej për Kishën Anglikane të shekujve të kaluar, si dhe për kishën e Xhon Kalvinit në Gjenevë, Zvicër, ndërkohë që ai ishte gjallë, si dhe për kishën e themeluar nga pelegrinët në Koloninë e Gjirit Masaçuset më 1620. Situata të tilla ku kisha duket se ka një ndikim të madh, na shtyjnë të ngremë pyetjen nëse Shkrimi i vë ndonjë kufizim fuqisë së kishës.

Ne mund të përkufizojmë fuqinë e kishës në mënyrën e mëposhtme: Fuqia e kishës është autoriteti i saj i dhënë nga Perëndia, për të zhvilluar një luftë frymërore, të shpallë ungjillin si dhe për të ushtruar disiplinën kishtare.

Paçka se këto tre fusha kanë një mbivendosje dhe mund të trajtohen sipas çfarëdo rendi, përderisa kategoria e “luftës frymërore” është kategoria më e gjerë, ajo do të trajtohet e para. Kjo pikëpamje mbi fuqinë e kishës, na kujton gjithashtu që fuqia e kishës, ndryshe nga ndikimi i botës i ushtruar nga ushtritë dhe qeveritë njerëzore, ndikon drejtpërsëdrejti në lëmin frymëror.

A. Lufta frymërore

Pali i kujton korintasit: “Sepse, edhe pse ecim në mish, nuk luftojmë sipas mishit, sepse armët e luftës sonë nuk janë mishërore, por të fuqishme në Perëndinë për të shkatërruar fortesat” (2 Kor. 10:3–4). Këto armë, të cilat përdoren kundër forcave demonike të cilat pengojnë përhapjen e ungjillit si dhe përparimin e kishës, përfshijnë gjëra të tilla si: lutja, adhurimi, autoriteti për të qortuar forcat demonike, fjalët e Shkrimit, besimin dhe sjelljen me drejtësi nga ana e pjesëtarëve të kishës. (Tek “Efe.” 6:10–18, Pali jep hollësi të mëtejshme për konfliktin tonë frymëror si dhe për armaturë që ne veshim për të.)

Kur këtë fuqi frymërore e shqyrtojmë në një kuptim më të gjerë, ajo padyshim që përfshin fuqinë e ungjillit për ta shpartalluar mëkatin dhe kundërshtimin kokëfortë, si dhe për ta zgjuar besimin në zemrat e jobesimtarëve (shiko Rom. 10:17; Jakobi 1:18; 1 Pjetrit 1:23). Por kjo fuqi përfshin gjithashtu fuqinë frymërore e cila ka për ta bërë joefikase kundërshtimin demonik ndaj ungjillit. Shembuj të kësaj ne shikojmë tek “Veprat” 13:8–11, ku Pali shqiptoi gjykimin mbi Elimas magjistarin, i cili po i kundërvihej predikimit të ungjillit, dhe tek “Veprat” 16:16–18, ku Pali qortoi një frymë të ligë në vajzën me një frymë falli e cila po e bezdiste Palin ndërkohë që ky i fundit shpallte ungjillin.^[46]1 Një fuqi e tillë frymërore për ta mposhtur kundërshtinë e ligë, u vu re shpesh herë në kishën e hershme, si në rastin e lirimit të Pjetrit nga burgu (Veprat 12:1–17), dhe ndoshta edhe në gjykimin e mëpastajshëm ndaj Mbretit Herod Agripa I (Veprat 12:20–24).^[47]2

Megjithëkëtë, Pali e kupton se ai mund ta përdorë këtë fuqi frymërore jo vetëm kundër atyre që janë jashtë kishës e që e kundërshtojnë ungjillin, por edhe kundër atyre përbrenda kishës të cilët janë kundërshtarë aktivë të shërbesës së tij apostolike. Ai thotë për disa trazovaçë arrogantë në kishë: “por shpejt kam për të ardhur te ju, në dashtë Zoti, dhe kam për të njohur jo fjalën e atyre që janë fryrë, por fuqinë, sepse mbretëria e Perëndisë nuk qëndron në fjalë, por në fuqi” (1 Kor. 4:19–20). Një fuqi e tillë nuk duhej marrë lehtë, sepse ishte e njëjta fuqi e Frymës së Shenjtë që kishte shkaktuar vdekjen e Ananias dhe Safirës (Veprat 5:1–11) si dhe verbërinë e Elimasit (Veprat 13:8–11). Pali nuk dëshironte që ta përdorte këtë fuqi në një kapacitet gjykues, por ai qe gati ta bënte këtë gjë po qe se do të ishte e nevojshme. Më pas, ai u shkroi korintasve që veprimet e tij kur të ishte i pranishëm do të ishin po aq të fuqishme sa edhe letrat e tij kur nuk ishte i pranishëm fizikisht (2 Kor. 10:8–11), dhe ai i paralajmëroi ata që iu kundërvunë autoritetit të tij e që kishin mëkatuar publikisht e nuk qenë penduar, “po të vij përsëri, nuk do të kursej njeri. Sepse ju kërkoni provë të Krishtit që flet në mua ... Sepse edhe ne jemi të dobët në të, por do të rrojmë me të, prej fuqisë së Perëndisë ndaj nesh” (2 Kor. 13:2–4). Pastaj ai shton një kujtesë përfundimtare ngurrimit të tij për ta përdorur këtë autoritet, duke u thënë se po u shkruan përpara se të vijë “që kur të jem i pranishëm, të mos sillem i prerë, sipas autoritetit që më ka dhënë Zoti, për të ndërtuar e jo për të prishur” (2 Kor. 13:10).

Tani ne mund të ngremë pyetjen nëse kisha sot ka të njëjtën shkallë fuqie frymërore me atë që kishin apostulli Pjetër dhe Pal. Padyshim që ka një dallim mes apostujve si dhe të krishterëve të tjerë të hershëm edhe në librin e “Veprave” (vini re që menjëherë pas vdekjes së Ananias dhe Safirës “shumë shenja dhe mrekulli” u kryen “nëpërmjet duarve të apostujve,” por “Asnjëri nga të tjerët nuk guxonte të bashkohej me ta; por populli i lartësonte,” Veprat 5:12–13). Për më tepër, Pali nuk udhëzoi asnjë prej drejtuesve të kishës në Korint, e as Timoteun apo Titin, që të ushtrojë atë fuqi frymërore në Korint kundër kundërshtarëve të tij. Ai flet për fuqinë të cilën Zoti “më ka dhënë” (2 Kor. 13:10), jo për fuqinë që Zoti i kishte dhënë kishës apo të krishterëve në përgjithësi.

Nga ana tjetër, Pali e drejtoi kishën e Korintit për të ushtruar disiplinën kishtare në një rast incesti në kishën në Korint, dhe për ta bërë këtë “si të mblidheni ju dhe fryma im, me fuqinë e Zotit tonë Jezu Krisht” (1 Kor. 5:4). Për më tepër, përshkrimet e luftës frymërore tek “Efesianëve” 6:10–18 dhe “2 Korintasve” 10:3–4 duken të zbatueshme ndaj të krishterëve në përgjithësi dhe pak vetë sot e mohojnë që kisha ka autoritetin për t’u lutur dhe për të folur me autoritet kundër kundërshtisë demonike ndaj veprës së ungjillit.^[48]3 Kështu do dukej se kishte të paktën një shkallë të ndjeshme fuqie frymërore kundër kundërshtisë së ligë që Perëndia është i gatshëm të lejojë të ngrihet kundër kishës në çfarëdo epoke (përfshi këtë të tashmen). Ndoshta është e pamundur të përkufizojmë më specifikisht shkallën e fuqisë frymërore që Perëndia do t’i japë kishës në kohë konflikti kundër të keqes, por nuk kemi përse të dimë detajet paraprakisht. Thirrja jonë është thjesht që të jemi besnik ndaj Shkrimit në lutjen si dhe në ushtrimin e disiplinës kishtare, pastaj për ta lënë pjesën tjetër në duart e Perëndisë, duke ditur se Ai do të japë fuqi të mjaftueshme për të kryer qëllimet e Tij nëpërmjet kishës.

B. Çelësat e Mbretërisë

Fraza “çelësat e mbretërisë” shfaqet vetëm një herë në Bibël, tek “Mateu” 16:19, ku Jezusi është duke i thënë Pjetrit: “unë do të të jap çelësat e mbretërisë së qiejve; ç'të kesh lidhur mbi tokë, do të jetë lidhur në qiej, dhe ç'të kesh zgjidhur mbi tokë, do të jetë zgjidhur në qiej”. Cili është kuptimi i këtyre “çelësave të mbretërisë së qiejve”?^[49]4

Gjetiu në Besëlidhjen e Re, një çelës gjithmonë nënkupton autoritetin për të hapur një derë e për të mundësuar hyrjen në një vend apo dominim. Jezusi thotë: “Mjerë ju, o mësues të ligjit! Sepse ju e morët çelësin e njohurisë; ju vetë nuk hytë dhe penguat hyrjen e atyre që po hynin” (Luka 11:52). Për më tepër, Jezusi thotë tek “Zbulesa” 1:18: “Unë i kam çelësat e ferrit e të vdekjes,” duke nënkuptuar me këtë se Ai ka autoritetin për të garantuar hyrjen dhe daljen nga këto dominime. (Kr. gjithashtu “Zbu.” 3:7; 9:1; 20:1; gjithashtu parashikimin mesianik tek “Isa.” 22:22.)

“Çelësat e mbretërisë së qiejve” për rrjedhojë përfaqëson të paktën autoritetin për të predikuar ungjillin e Krishtit (kr. “Mat.” 16:16) dhe kësisoj të hapë derën e mbretërisë së qiellit e për t’i lejuar njerëzit që të hyjnë në të.

Pjetri e përdori fillimisht këtë autoritet duke predikuar ungjillin në ditën e Rrëshajës (Veprat 2:14–42). Por edhe apostujve të tjerë iu dha ky autoritet në kuptimin primar (ata e shkruan ungjillin në një formë përfundimtare në Besëlidhjen e Re). Gjithashtu të tërë besimtarët e kanë këtë “çelës” në një kuptim dytësor, sepse të tërë ata mund të ndajnë ungjillin me të tjerët dhe kësisoj e hapin mbretërinë e qiellit për ata që do të hyjnë atje.

Por a ka ndonjë autoritet tjetër, përveç kësaj, që Jezusi nënkupton me frazën “çelësat e mbretërisë së qiejve”? Ka dy faktorë që sugjerojnë se autoriteti i çelësave këtu përfshin gjithashtu autoritetin për të ushtruar disiplinë përbrenda kishës: (1) Shumësi “çelësa” sugjeron autoritet mbi më shumë se një derë. Kështu, nënkuptohet më shumë sesa thjesht hyrja në mbretëri; një farë autoriteti përbrenda mbretërisë sugjerohet gjithashtu. (2) Jezusi e plotëson premtimin rreth çelësave me një deklaratë për “lidhjen” dhe “zgjidhjen,” që paralelizon nga afër një thënie tjetër të Tij tek “Mateu” 18, në të cilën “lidhja” dhe “zgjidhja” kanë kuptimin e vënies nën disiplinën e kishës dhe çlirimin nga disiplina kishtare:

Nëse pastaj refuzon t'i dëgjojë, thuaja kishës; dhe në qoftë se refuzon të dëgjojë edhe kishën, le të jetë për ty si pagan ose tagrambledhës. Në të vërtetë ju them se ç'të keni lidhur mbi tokë do të jetë lidhur edhe në qiell; dhe ç'të keni zgjidhur mbi tokë do të jenë zgjidhur edhe në qiell. (Mat. 18:17–18)

Por, nëse “lidhja” dhe “zgjidhja” i referohet qartë disiplinës kishtare tek “Mateu” 18, atëherë duket se ka të ngjarë se ato do t’i referohen gjithashtu disiplinës kishtare tek “Mateu” 16, ku fjalët e Jezusit janë shumë të ngjashme.^[50]5

Ky kuptim i lidhjes dhe zgjidhjes për sa i takon disiplinës kishtare, i përshtatet gjithashtu kontekstit të “Mateut” 16:19, sepse, në këtë kuptim, pasi premton ndërtimin e kishës së Tij (v. 18), Jezusi premton të japë jo vetëm autoritetin për të hapur derën e hyrjes në mbretëri, por gjithashtu një farë autoriteti administrativ për të rregulluar sjelljen e njerëzve sapo ata të jenë futur brenda.^[51]6 Për rrjedhojë, duket se “çelësat e mbretërisë së qiejve” që Jezusi i premtoi Pjetrit tek “Mateu” 16:19 përfshinin si (1) aftësinë për t’i pranuar njerëzit në mbretëri përmes predikimit të ungjillit, ashtu edhe (2) autoritetin për të ushtruar disiplinë kishtare për ata që hyjnë në të vërtetë.

Tek “Mateu” 16:16–19, Jezusi nuk lë të kuptohet nëse autoriteti i çelësave më vonë do t’u jepet edhe të tjerëve dhe jo vetëm Pjetrit. Por padyshim që autoriteti për të predikuar ungjillin u është dhënë të tjerëve në një kohë më të vonë, dhe tek “Mateu” 18:18 Jezusi deklaron në mënyrë të shkoqur që autoriteti për të ushtruar disiplinë kishtare i është dhënë kishës në përgjithësi kurdoherë që ajo mblidhet dhe ushtron si një e tërë një disiplinë të tillë (“thuaja kishës,” Mat. 18:17). Kështu, të dyja aspektet e autoritetit të çelësave, paçka se fillimisht iu dhanë Pjetrit, shumë shpejt u zgjeruar duke përfshirë autoritetin që i është dhënë kishës në tërësi. Në predikimin e Ungjillit dhe në ushtrimin e disiplinës, kisha tani ushtron autoritetin e çelësave të mbretërisë.

Cilët persona apo veprime janë subjekt ndaj llojit të disiplinës kishtare të nënkuptuar nga autoriteti i çelësave? Si tek “Mateu” 16:19 ashtu dhe tek 18:18, termi “ç'të” është asnjanës në greqisht, dhe duket se nënkupton se Jezusi nuk po flet specifikisht ndaj personave (“kushdo,” për të cilën një formë shumësi mashkullore do të pritej të qe përdorur si zakonisht), por disi më përgjithësisht ndaj situatave dhe marrëdhënieve që mund të krijohen përbrenda kishës. Kjo nuk do të përjashtonte autoritetin për të ushtruar disiplinë mbi individët, por fraza e përdorur këtu është më e gjerë se aq, dhe përfshin veprime specifike të cilat janë subjekt i disiplinës gjithashtu.

Megjithëkëtë, autoriteti i çelësave në lidhje me disiplinën kishtare nuk është tërësisht i pakufizuar. Do të jetë efikas vetëm kundër mëkatit të vërtetë (kr. Mat. 18:15), mëkatit në mënyrën se si përkufizohet nga Fjala e Perëndisë. Kisha nuk e ka autoritetin në vetvete që të përcaktojë me ligj atë që është e drejtë apo e gabuar nga ana morale në një kuptim absolut të fjalës, sepse autoriteti për të përkufizuar të duhurën e të gabuarën i takon vetëm Perëndisë (shiko Rom. 1:32; 2:16; 3:4–8; 9:20; Ps. 119:89, 142, 160; Mat. 5:18). Kisha mund të deklarojë dhe të japë mësim atë që Perëndia ka urdhëruar tashmë në Fjalën e Tij. As autoriteti i çelësave nuk mund të përfshijë autoritetin për të falur mëkatet në ndonjë mënyrë absolute, për shkak se në Shkrim, është e qartë se kjo mund të bëhet vetëm nga Perëndia Vetë (Isa. 43:25; 55:7; Marku 2:7, 10; Ps. 103:3; 1 Gjonit 1:9).^[52]7 Për rrjedhojë autoriteti për të zbatuar disiplinën në kishë, është një autoritet i cili duhet të zbatohet në përputhje me standardet e Shkrimit.

A është e mundshme të jemi më shumë specifik rreth llojit të autoriteti frymëror që është përfshirë në këtë përdorim të çelësave të mbretërisë së qiellit? Si “Mateu” 16:19 ashtu edhe 18:18 përdorin një ndërtim foljor greqisht që është i pazakontë (e ardhme e përparshme e perifrazuar). Në mënyrën më të mirë e përkthen versioni në anglisht i Biblës i titulluar NASB, “Çfarëdo gjëje që ju do të lidhni në tokë do të jetë e lidhur në qiell, dhe çfarëdo që do të zgjidhni në tokë do të ketë qenë e zgjidhur në qiell.”^[53]8 Ka një sërë shembujsh të tjerë të këtij ndërtimi të cilat tregojnë se ai nënkupton jo vetëm thjesht një veprim të ardhshëm (“do të jetë i lidhur”), për të cilin një kohë foljore e zakonshme në gjuhën greke qe e disponueshme (pësorja e kohës së ardhme), por më tepër një veprim që do të ishte kryer përpara një pike të ardhshme kohore me efekte të cilat do të vazhdonin të ndiheshin.^[54]9 Kësisoj, Jezusi është duke dhënë mësim që disiplina kishtare do të ketë sanksionim qiellor. Por, kjo nuk është a thua se kisha duhet të presë për Perëndinë që të pranojë veprimet e saj pasi veprimet të kenë ndodhur. Përkundrazi, kurdoherë që kisha vendos për disiplinim ajo mund të ketë bindjen e fortë që Perëndia ka filluar tashmë procesin në lëmin frymëror. Kurdoherë që ajo liron nga procesi i disiplinimit, e fal mëkatarin dhe rimëkëmb marrëdhëniet personale, kisha mund të jetë e bindur se Perëndia ka filluar tashmë rimëkëmbjen frymërore (kr. Gjoni 20:23). Në këtë mënyrë, Jezusi premton se marrëdhënia frymërore mes Perëndisë dhe personit që është subjekt ndaj disiplinës do të ndikohej menjëherë në mënyrë të përputhshme me drejtimin e veprimit të disiplinës kishtare. Për rrjedhojë, disiplina legjitime kishtare, përfshin siguri të mrekullueshme se disiplina qiellore korresponduese ka filluar tashmë.

Për më tepër, ky mësim mbi fuqinë e çelësave ka një zbatim të ndjeshëm tek të krishterët individualë të cilët fillojnë të jenë subjekte ndaj disiplinës së një kishe të vërtetë: Të krishterët duhet t’i nënshtrohen kësaj disipline e jo t’i shmangen asaj, për shkak se Perëndia Vetë i ka vënë nën atë disiplinë për atë mëkat të kryer.

C. Autoriteti i Kishës si dhe autoriteti i Shtetit

Seksionet e mëparshme kanë diskutuar fuqinë frymërore dhe luftën frymërore e cila duhet ushtruar nga kisha. Por a duhet që kisha të përdorë ndonjëherë një forcë fizike (armë dhe ushtri, për shembull) për të kryer misionin e saj? Fraza e cila është përdorur rëndom për t’iu referuar idesë së luftës fizike të kësaj bote, është “të rrokësh shpatën.”

Në Shkrim, ka një sërë treguesish që na thonë se kisha nuk duhet kurrë të rrokë shpatën për të arritur qëllimet e saj në këtë epokë të besëlidhjes së re. Ky ishte një gabim i tmerrshëm që u bë në rastin e Kryqëzatave, kur ushtritë e sponsorizuara nga kisha marshuan përmes Evropës dhe Azisë në përpjekje për të rifituar tokën e Izraelit. Në këto raste, kisha po përpiqej të përdorte forcën fizike për të arritur fitoren e saj mbi territore tokësore. Por Jezusi tha: “Mbretëria ime nuk është prej kësaj bote; po të ishte mbretëria ime prej kësaj bote, shërbëtorët e mi do të luftonin” (Gjoni 18:36). Kisha ka autoritetin e çelësave, gjë që është autoritet frymëror. Ajo duhet që të kryejë beteja frymërore duke përdorur armë frymërore, por nuk duhet të përdorë forcën e shpatës për të realizuar qëllimet e veta. “Armët e luftës sonë nuk janë mishërore” (2 Kor. 10:4).

Padyshim që Perëndia i jep qeverisjes civile të drejtën për të mbajtur shpatën, d.m.th. të përdorë forcën për të ndëshkuar të keqen në botë (Rom. 13:1–7). Por, nuk ka asnjë tregues që fuqia e qeverisjes duhet të përdoret për të imponuar pranimin e krishterimit mbi ndonjë  popull.^[55]10 Për më tepër, ka një sërë treguesish sipas të cilëve Jezusi refuzoi të përdorë fuqinë e forcës fizike për t’i detyruar njerëzit që të pranojnë ungjillin. Për shembull, kur një fshat Samaritan nuk deshi ta pranojë Jezusin, Jakobi dhe Gjoni shtruan pyetjen: “Zot, a do që të themi të zbresë zjarr nga qielli dhe t'i gllabërojë?” (Luka 9:54). Por Jezusi “i qortoi” (v. 55) për edhe thjesht faktin që e parashtruan këtë si sugjerim. Jezusi erdhi herën e parë që t’ia ofronte ungjillin të tërë atyre që do ta pranonin, jo për të ekzekutuar ndëshkim mbi ata që e refuzuan atë. Kjo është arsyeja përse Ai mundej të thoshte: “Sepse Perëndia nuk e dërgoi Birin e vet në botë që ta gjykojë botën, por që bota të shpëtohet me anë të tij” (Gjoni 3:17). Një ditë Ai do të kthehet sërish për të gjykuar, në fund të epokës së kishës, por gjatë kësaj epoke nuk është e drejta e posaçme e kishës që të përdorë forcën fizike për të kryer gjykim.

Jezusi në mënyrë të qartë bën një dallim mes autoritetit të dhënë nga qeveria nga njëra anë si dhe autoritetit që Perëndia ushtron në aleancën tonë personale ndaj Tij kur Ai thotë: “Jepini, pra, Cezarit atë që i përket Cezarit dhe Perëndisë atë që i përket Perëndisë” (Mat. 22:21). Gjithashtu, paçka se Jezusi e pranoi autoritetin e qeverisjes civile, Ai refuzoi ta uzurponte atë autoritet Vetë, duke i thënë dikujt: “Njeri, kush më vuri mua gjykatës ose ndarës përmbi ju?” në lidhje me një çështje trashëgimie familjare (Luka 12:13–14).

Një arsye e mëtejshme përse qeveria nuk duhet të përdorë forcën për të kërkuar besnikëri nga shtetasit ndaj krishterimit është fakti se në besëlidhjen e re, anëtarësia në kishë dhe aleanca ndaj Krishtit, duhet të jetë diçka e kryer vullnetarisht. Ata nuk mund të shtrëngohen nga familja apo nga shteti për këtë. Në fakt, besimi në Krishtin, po të mbahet e praktikohet siç duhet, nuk mund të imponohet forcërisht. Nëse imponohet, ai kësisoj ndryshon cilësinë thelbësore të vet e nuk është më një veprim i kryer vullnetarisht nga individi, e nuk ka se si të jetë besim i vërtetë.

Nga kjo rrjedh gjithashtu se qeverisja civile nuk duhet të zbatojë ligje të cilat kërkojnë ndalimin e llojeve të ndryshme të doktrinës së krishterë apo kufizimin e lirisë së njerëzve për të adhuruar ashtu sikurse zgjedhin vetë. Nga ana tjetër, kisha nuk është e as duhet të jetë përmbi shtetin, a thua se është një lloj autoriteti më i lartë mbi të; sepse nuk është e atillë. Përkundrazi, autoriteti i kishës dhe ai i shtetit u takojnë sferave të ndara nga njëra tjetra (Mat. 22:21; Gjoni 18:36; 2 Kor. 10:3–4), dhe secili duhet të respektojë autoritetin që Perëndia i ka dhënë tjetrit në sferën e tij të operimit.

Këto kufizime rreth veprimtarive të kishës dhe shtetit janë ndryshe nga praktika e Kishës Katolike përgjatë një pjese të mirë të Mesjetës ku ajo shpesh herë kishte më tepër pushtet sesa qeveria civile. Këto parime janë gjithashtu ndryshe nga praktika e Kishës së Anglisë, që është subjekt i autoritetit të Mbretëreshës dhe Parlamentit në caktimin e peshkopëve dhe çfarëdo ndryshimi në standardet doktrinare. Mosarritja për respektimin e roleve të veçanta të kishës dhe shtetit, shikohet në shumë vende Katolike Romake sot, ku kisha ka ende një ndikim të fortë mbi qeverinë, si dhe në anëtarësinë e detyrueshme në kishat Protestante të sponsorizuara nga shteti të Evropës Veriore pas Reformimit, një situatë kjo e cila bëri që shumë emigrantë të arratiseshin në Amerikë në mënyrë për të ruajtur liritë fetare.

Sidoqoftë, duhet thënë se shkalla e fesë së imponuar nga shteti në vendet Protestante apo Katolike, është me të vërtetë e butë krahasuar me fenë e sponsorizuar nga shteti dhe me fenë e imponuar nga shteti në pjesën më të madhe të vendeve myslimane sot, si dhe në shumë vende hinduiste dhe budiste gjithashtu. Në fakt, është e vështirë të gjejmë liri të mirëfilltë fetare pa ndikimin e fortë të krishterimit të shëndetshëm ungjillor në çfarëdo vendi nëpër botë (me përjashtim të atyre ku fetë e ndryshme janë aq të dobëta, apo aq të baraspeshuara saqë asnjë fe nuk ka fuqi dominuese politike). Kurdoherë që të krishterët janë të përfshirë në lëmin politik, ata duhet që në mënyrë të qartë të mbrojnë lirinë fetare si një linjë veprimi politike e cila është e panegociueshme, dhe ata duhet të jenë të gatshëm që të mbrojnë atë liri edhe për fetë e tjera. Besimi i krishterë mund të qëndrojë në këmbë dhe të konkurrojë shumë mirë në tregun e ideve të cilësdo shoqëri e në cilëndo kulturë, me kushtin që të ketë lirinë për ta bërë një gjë të tillë.

Si përfundim, ajo që është thënë më lart nuk duhet të keqkuptohet si një ndalim kundër të krishterëve që synojnë të sjellin një ndikim pozitiv moral mbi qeverinë si dhe të përpiqen t’i bindin qeveritë për t’i bërë ligjet të përputhshme me standardet biblike të moralit. Është e përshtatshme për të krishterët që të synojnë t’i bindin qeveritë që të hartojnë ligje të cilat i mbrojnë familjet si dhe pronën private si dhe jetën e njerëzve—ligje që edhe e shpallin të jashtëligjshme dhe edhe e ndëshkojnë vrasjen, kurorë-shkeljen, vjedhjen si dhe shkeljen e kontratave (gjëra të cilat shkelin Dhjetë Urdhëresat), si dhe që ndalojnë sjelljen homoseksuale, dehjen, abuzimin me drogën, abortin si dhe gjëra të tjera, të cilat janë të papërputhshme me standardet biblike të moralit. Këto gjëra janë shumë ndryshe nga kërkimi me doemos i besimit në disa lloje të caktuara doktrine kishtare apo bindjeje teologjike si dhe nga kërkimi që njerëzit të ndjekin lloje të caktuara të kishës apo shërbimeve të adhurimit. Këto të fundit janë dukshëm veprimtari të qarta “fetare” në kuptimin e ngushtë në atë që ato janë të lidhura me marrëdhënien tonë me Perëndinë si dhe ato që ne besojmë rreth Tij.^[56]11 Qeveritë duhet të vetë-përmbahen nga hartimi i ligjeve rreth këtyre gjërave.

D. Disiplina kishtare

Përderisa disiplina kishtare është një aspekt i përdorimit të autoritetit të kishës, është me vend këtu që të diskutojmë deri diku parimet biblike të lidhura me praktikën e disiplinës kishtare.

1. Qëllimi i disiplinës kishtare. 

a. Rimëkëmbja dhe pajtimi i besimtarit i cili po shkon në drejtim të gabuar: Mëkati e pengon bashkësinë mes besimtarëve dhe atë me Perëndinë. Me qëllim që të ndodhë pajtimi, mëkati duhet trajtuar. Për rrjedhojë, qëllimi kryesor i disiplinës kishtare, është që të ndjekim qëllimin e dyfishtë të rimëkëmbjes (të shkelësit në sjelljen e duhur) dhe pajtimit (mes besimtarëve, dhe me Perëndinë).^[57]12 Ashtu sikurse prindërit e mençur disiplinojnë fëmijët e tyre (F. e Urta 13:24: “Ai që e do [birin e vet] e mëson me kohë”), dhe ashtu sikurse Perëndia, Ati ynë disiplinon ata të cilët Ai i do (Heb. 12:6; Zbu. 3:19), po ashtu kisha, në disiplinimin e saj është duke vepruar me dashuri për të risjellë një vëlla apo një motër që ka shkuar në rrugë të gabuar, duke e rikthyer atë person në bashkësinë e duhur dhe duke e shpëtuar atë nga vazhda shkatërrimtare e jetës. Tek “Mateu” 18:15, shpresohet që disiplina do të ndalë në hapin e parë, kur dikush shkon vetëm: “Në qoftë se të dëgjon, e fitove vëllanë tënd.” Fraza “e fitove vëllanë tënd” nënkupton që ata të cilët zbatojnë disiplinën, duhet të mbajnë gjithnjë në mendje qëllimin e pajtimit personal ndër të krishterët. Pali na kujton se ne duhet të “ndërtojmë” vëllanë apo motrën që mëkaton “në frymën e zemërbutësisë” (Gal. 6:1), dhe Jakobi na inkurajon që ta “kthejmë mëkatarin nga të gabuarit e rrugës së tij” (Jakobi 5:20).

Në fakt, nëse pjesëtarët e kishës do të ishin të përfshirë në mënyrë aktive në dhënien e fjalëve private të qortimi me butësi, si dhe në lutje për njëri tjetrin kur prova e parë e qartë e një qëndrimi mëkatar të vihet re, fare pak disiplinë formale kishtare do duhet të zbatohet, për shkak se procesi në fjalë do të fillonte dhe përfundonte me një bashkëbisedim mes dy njerëzve, bashkëbisedim i cili nuk bëhet kurrë i ditur për dikë tjetër.

Edhe atëherë kur hapi përfundimtar “i shkishërimit” (d.m.th., duke vënë dikë jashtë “bashkësisë” së kishës) merret, kjo gjë bëhet gjithsesi me shpresën se kjo do të çojë në pendesë. Pali ia dorëzoi Satanit Imeneun dhe Aleksandrin “që të mësojnë të mos blasfemojnë” (1 Tim. 1:20), dhe personi që jetonte me incest në Korint, duhej t’i lihej Satanit “që të shpëtohet fryma në ditën e Zotit Jezus” (1 Kor. 5:5).^[58]13

Nëse të krishterët të cilët duhet të ndërmarrin hapa disipline kishtare do të vazhdojnë të kujtojnë këtë qëllim parësor, pra pajtimin e besimtarëve të cilët po marrin rrugën e gabuar me njëri-tjetrin si dhe me Perëndinë, si dhe rikthimin e tyre tek modeli i duhur i të jetuarit, atëherë do të jetë shumë më e lehtë që të vazhdojmë të veprojmë me dashuri të mirëfilltë për palët e përfshira dhe atëherë ndjenjat e zemërimit apo dëshirat për hakmarrje nga ana e atyre që janë lënduar (ndjenjë kjo e cila shpesh është gati të shpërthejë), do të shmanget shumë më lehtësisht.

b. Për të mos lejuar që mëkati të përhapet tek të tjerët: Paçka se qëllimi kryesor i disiplinës kishtare është rimëkëmbja dhe pajtimi për besimtarët që janë në gabim, në këtë epokë të tashme, pajtimi dhe rimëkëmbja nuk do të ndodhë gjithnjë, por pavarësisht nëse rimëkëmbja ndodh apo jo, kishës i thuhet që të zbatojë disiplinën për shkak se kësisoj i shërbehet gjithashtu dy qëllimeve të tjera.

Një qëllim tjetër është që mëkati nuk do të lejohet që të shpërndahet tek të tjerët. Autori i “Hebrenjve” u thotë të krishterëve që të tregojnë kujdes se “mos mbijë ndonjë ‘rrënjë e hidhur’ dhe t'ju turbullojë dhe me anë të saj të ndoten shumë njerëz” (Heb. 12:15). Kjo do të thotë se nëse konflikti mes personave nuk zgjidhet shpejt, pasojat mund të përhapen tek shumë të tjerë—diçka kjo që për fat të keq duket se vlen të thuhet në shumë raste për ndasitë e kishës. Pali thotë gjithashtu: “Pak maja e bën të vijë gjithë brumin,” dhe u thotë korintasve që të dëbojnë nga kisha një njeri që jetonte në incest (1 Kor. 5:2, 6–7), se mos përndryshe mëkati i tij do të ndikonte tek e gjithë kisha. Po qe se ai njeri nuk do të ishte disiplinuar, pasojat e mëkatit do të përhapeshin tek shumë të tjerë të cilët ishin të vetëdijshëm për të dhe që e shikonin se kisha i kushtoi pak vëmendje. Kjo do të bënte që shumë vetë të mendonin se ndoshta ai mëkat nuk ishte edhe aq i keq sa ç’e kishin menduar ata, ndërsa të tjerë mund të tundoheshin që të kryenin mëkate të ngjashme apo të lidhura me të. Për më tepër, nëse disiplina kundër një shkeljeje të caktuar nuk zbatohet, atëherë do të jetë shumë më e vështirë për kishën që të zbatojë disiplinën në qoftë se një lloj i ngjashëm mëkati kryhet nga dikush tjetër në të ardhmen.

Pali i tha gjithashtu Timoteut që pleqtë të cilët këmbëngulin në mëkat, duhen qortuar në praninë e të tërëve, “që edhe të tjerët të kenë frikë” (1 Tim. 5:20)—d.m.th. në mënyrë që shumë të tjerë të kuptonin se mëkati nuk do të tolerohet por do t’i nënshtrohet disiplinës si nga kisha ashtu edhe nga Perëndia Vetë. Në fakt, Pali e qortoi Pjetrin publikisht me qëllim që të tjerët të mos ndiqnin shembullin e keq të Pjetrit i cili e ndau veten e po hante vetëm me besimtarët judenj (Gal. 2:11).

c. Për të mbrojtur pastërtinë e kishës si dhe nderin e Krishtit: Një qëllim i tretë i disiplinës së kishës është që pastërtia e kishës të mbrohet, në mënyrë që Krishti të mos turpërohet. Sigurisht, asnjë besimtar në këtë epokë nuk ka një zemër plotësisht të pastër, dhe të tërë ne kemi ende mëkat në jetën tonë. Por, kur një pjesëtar i kishës vazhdon në mëkat në një mënyrë e cila është e dukshme për së jashtmi për të tjerët, veçanërisht ndaj jobesimtarëve,^[59]14 kjo dukshëm i sjell turpërim Krishtit. Kjo është e ngjashme me situatën e judenjve të cilët nuk iu bindën ligjit të Perëndisë dhe që bënë që jobesimtarët të përqeshnin dhe të blasfemonin emrin e Perëndisë (Rom. 2:24: “Për shkakun tuaj, emri i Perëndisë blasfemohet ndër kombe”).

Kjo është arsyeja përse Pali është i tronditur që korintasit nuk e kanë disiplinuar atë person i cili vazhdoi në mëkat të vetëdijshëm, mëkat i cili ishte i ditur publikisht për kishën (1 Kor. 5:1–2: “Dhe ju u frytë e madje nuk vajtuat?”). Ai është gjithashtu i shqetësuar thellësisht për faktin që si ka mundësi që “një vëlla hyn në gjyq me të vëllanë, dhe kjo përpara të pabesëve” (1 Kor. 6:6). Pjetri i inkurajon besimtarët që të mos lejonin njolla të tilla morale mbi karakterin e kishës, por: “të zellshëm të jeni përpara tij [Krishtit] të papërlyer dhe të paqortueshëm, në paqe” (2 Pjetrit 3:14). Gjithashtu, Zoti ynë Jezusi dëshiron që t’i paraqesë Vetes një kishë “pa njolla a rrudha... e shenjtë dhe e paqortueshme” (Efe. 5:27), sepse Ai është kreu i kishës, dhe karakteri i saj është i lidhur me reputacionin e Tij. Madje edhe engjëjt e demonët shikojnë kishën dhe vërejnë mençurinë e Perëndisë të shprehur në të (Efe. 3:10); për rrjedhojë (Efe. 4:1) Pali i inkurajon të krishterët që të jenë “duke u përpjekur të ruani unitetin e Frymës në lidhjen e paqes” (Efe. 4:3).

Kjo është një çështje shumë serioze. Përderisa Zoti Jezus është xheloz për nderin e Tij, nëse kisha nuk ushtron disiplinën e duhur, Ai do ta bëjë këtë gjë Vetë, ashtu sikurse bëri në Korint, ku disiplinimi prej Zotit çoi në sëmundje dhe vdekje (1 Kor. 11:27–34), dhe ashtu sikurse paralajmëroi ai do t’i bënte të dyja në Pergam (Zbu. 2:14–15) dhe në Tiatirë (Zbu. 2:20). Në këto dy rastet e fundit, Zoti ishte i pakënaqur me të tërë kishën që kishte toleruar mosbindje të jashtme e që nuk kishte ushtruar disiplinë: “Por kam disa gjëra kundër teje, sepse ti e lejon gruan Jezabel, që e quan veten profeteshë, të mësojë dhe t'i mashtrojë shërbëtorët e mi të kurvërojnë dhe të hanë gjëra të flijuara idhujve” (Zbu. 2:20; kr. vgj. 14–16).^[60]15

2. Për çfarë mëkatesh duhet ushtruar disiplina kishtare? Nga njëra anë, mësimi i Jezusit tek “Mateu” 18:15–20 na tregon se nëse një situatë ku përfshin një mëkat personal kundër dikujt tjetër nuk mund të zgjidhet në një takim privat apo të një grupi të vogël, atëherë çështja në fjalë duhet t’i parashtrohet kishës:

Por në qoftë se vëllai yt ka mëkatuar kundër teje, shko dhe qortoje vetëm për vetëm; në qoftë se të dëgjon, e fitove vëllanë tënd; por në qoftë se nuk të dëgjon, merr me vete edhe një ose dy vetë, që çdo fjalë të vërtetohet nga goja e dy ose tre dëshmitarëve. Nëse pastaj refuzon t'i dëgjojë, thuaja kishës; dhe në qoftë se refuzon të dëgjojë edhe kishën, le të jetë për ty si pagan ose tagrambledhës. (Mat. 18:15–17)

Në këtë rast, çështja ka kaluar nga një situatë private dhe joformale, në një proces publik e shumë më tepër formal disiplinimi nga e tërë kisha.

Nga ana tjetër, nuk duket se ka ndonjë kufizim specifik për llojet e mëkatit të cilat duhet t’i nënshtrohen disiplinës kishtare. Shembujt e mëkateve të cilat i nënshtrohen disiplinës kishtare në Besëlidhjen e Re janë ekstremisht të larmishme: përçarje (Rom. 16:17; Titit 3:10), incest (1 Kor. 5:1), përtaci dhe refuzim për të punuar (2 Thes. 3:6–10), mosbindje ndaj asaj që Pali shkruan (2 Thes. 3:14–15), blasfemi (1 Tim. 1:20), dhe dhënie mësim e doktrinave heretike (2 Gjonit 10–11).

Megjithëkëtë, një parim i qartë duket se është në funksionim: të tëra mëkatet të cilat u disiplinuan në mënyrë të shkoqur në Besëlidhjen e Re qenë të ditura publikisht apo ishin mëkate të dukshme për së jashtmi,^[61]16 dhe shumë prej tyre kishin vazhduar përgjatë një periudhe kohore. Fakti që këto mëkate qenë të ditura publikisht, do të thoshte se kisha po përbaltej, Krishti po përbaltej dhe ekzistonte vërtetë mundësia që të tjerët për pasojë të inkurajoheshin që të ndiqnin mënyrat e gabuara të jetesës të cilat po toleroheshin publikisht.

Sidoqoftë, ekziston gjithnjë nevoja për një gjykim të pjekur në ushtrimin e disiplinës kishtare për shkak se ka një mungesë plotësimi tërësor në jetën tonë. Për më tepër, kur ne e kuptojmë se dikush është tashmë i vetëdijshëm për një mëkat dhe është duke u përpjekur për ta mposhtur, një fjalë qortuese mundet që faktikisht të bëjë më tepër dëm sesa mirë. Ne duhet që gjithashtu të kujtojmë se atje ku ka problematika në sjellje në të cilat të krishterët me të drejtë nuk kanë dakordësi, Pali inkurajon një shkallë të gjerë tolerance (Rom. 14:1–23).

3. Si duhet të kryhet disiplina kishtare? 

a. Mëkati duhet t’i bëhet i ditur grupit më të vogël të mundshëm: Kjo duket se është qëllimi tek “Mateu” 18:15–17 prapa përparimit gradual nga një takim privat, tek një takim me dy apo tre të tjerët, deri tek bërja me dije të tërë kishës. Sa më pak njerëz të kenë dijeni rreth një mëkati, aq më mirë, për shkak se pendesa është më e lehtë, më pak njerëz shkojnë në rrugë të gabuar, e më pak dëm i bëhet reputacionit të personit, reputacionit të kishës si dhe reputacionit të Krishtit.^[62]17

b. Masat disiplinore duhet të forcohen derisa të gjendet një zgjidhje: Edhe një herë tjetër, tek “Mateu” Jezusi na mëson se ne nuk mundemi që të mjaftohemi me thjesht një bisedë private nëse kjo nuk ka sjellë rezultate të kënaqshme. Ai kërkon që personi ndaj të cilit është bërë një padrejtësi në fillim të shkojë vetëm dhe pastaj të marrë një apo dy të tjerë me vete (Mat. 18:15–16). Për më tepër, nëse një i krishterë mendon se ai apo ajo ka vepruar gabim ndaj dikujt tjetër (apo edhe nëse ai person tjetër mendon se ndaj tij apo saj është vepruar gabim), Jezusi kërkon që personi që e ka kryer gabimin (apo i cili mendohet se ka bërë gabimin) të shkojë tek personi i cili e konsideron veten viktimë të asaj padrejtësie (Mat. 5:23). Kjo do të thotë se pavarësisht nëse kemi bërë faj ndaj dikujt apo të tjerët mendojnë se atyre u është bërë një padrejtësi, është gjithnjë përgjegjësia jonë që të marrim iniciativën e të shkojmë tek personi tjetër. Jezusi nuk na lejon që të presim derisa personi tjetër të vijë tek ne.

Pas një takimi privat dhe një takimi në grupin e vogël, Jezusi nuk specifikon që pleqtë apo funksionarët e kishës kanë radhën që të konsultohen si grup, por pa dyshim që ky hap i ndërmjetëm duket se është i përshtatshëm, për shkak se Jezusi mund të jetë thjesht duke përmbledhur procesin pa përmendur domosdoshmërisht çdo hap të mundshëm të tij. Në fakt, ka një sërë shembujsh qortimesh prej grupesh të vogla në Besëlidhjen e Re të cilat kryhen nga pleqtë apo punonjës të tjerë të kishës (shiko 1 Thes. 5:12; 2 Tim. 4:2; Titit 1:13; 2:15; 3:10; Jakobi 5:19–20). Për më tepër, parimi i mbajtjes së njohurisë rreth mëkatit brenda një grupi sa më të vogël të mundshëm, padyshim që do të inkurajonte këtë hap të ndërmjetëm gjithashtu.

Së fundi, nëse situata nuk mund të zgjidhet, Jezusi na thotë: “thuaja kishës” (Mat. 18:17). Në këtë rast, kisha do të mblidhet për të dëgjuar faktet e rastit si dhe për të marrë një vendim. Përderisa Jezusi lejon mundësinë që personi ndodh që “refuzon të dëgjojë edhe kishën” (v. 17), kishës mund t’i duhet që të takohet njëherë që të vendosë atë që do t’i thotë fajtorit, e pastaj të takohet përsëri për ta përjashtuar atë person nga përbashkësia e kishës.^[63]18

Kur Jezusi jep këto udhëzime rreth disiplinës së kishës, Ai e kujton kishën që prania e Tij si dhe fuqia e Tij janë prapa vendimeve që merren nga kisha: “Përsëri po ju them se, në qoftë se dy prej jush bien në ujdi mbi tokë të kërkojnë çfarëdo gjëje, kjo do t'u jepet atyre nga Ati im në qiej. Sepse, kudo që dy a tre janë bashkuar në emrin tim, unë jam në mes të tyre” (Mat. 18:19–20). Jezusi premton se do të jetë i pranishëm në mbledhjet e kishës në përgjithësi, por specifikisht këtu në lidhje me kishën e cila mblidhet për disiplinimin e një pjesëtari të saj në faj. Pali në mënyrë të ngjashme u thotë korintasve që të disiplinojnë pjesëtarin në faj kur të mblidhen “me fuqinë e Zotit tonë Jezu Krisht” (1 Kor. 5:4). Kjo nuk është një veprimtari e cila duhet marrë letshëm, por një e cila kryet në praninë e Zotit, dhe përbërësi frymëror i saj faktikisht kryhet nga vetë Zoti.

Nëse kjo duhet bërë ndonjëherë, e tërë kisha pastaj duhet ta dijë se personi i cili është në gabim, nuk konsiderohet më pjesëtar i kishës, e se personi në fjalë nuk do të lejohej që të marrë Darkën e Zotit, përderisa pjesëmarrja në Darkën e Zotit është një shenjë e pjesëmarrjes në unitetin e kishës (1 Kor. 10:17: “Sepse ne të shumtit, jemi një bukë, një trup, sepse të gjithë marrim pjesë në të vetmen bukë”).

Ka edhe pasazhe të tjerë në Besëlidhjen e Re të cilat flasin për shmangien e bashkësisë me personin e shkishëruar. Pali u thotë korintasve: “Por tani ju shkrova të mos përziheni nëse dikush kërkon të quhet vëlla, duke qenë kurvar, ose lakmues ose idhujtar, o shpifës, o pijanec ose rrëmbyes; me një të tillë madje as të mos hani bashkë” (1 Kor. 5:11). Ai u thotë thesalonikasve: “Dhe ju porosisim, o vëllezër, në emër të Zotit tonë Jezu Krisht, të tërhiqeni nga çdo vëlla që ecën i parregullt dhe jo sipas traditës që keni marrë prej nesh” (2 Thes. 3:6). Për më tepër, ai thotë: “në qoftë se dikush nuk i bindet fjalës sonë në këtë letër, shënojeni atë dhe mos u shoqëroni me të, që ai të turpërohet. Dhe mos e mbani atë si armik, por qortojeni si vëlla” (2 Thes. 3:14–15). 2 Gjonit 10–11 e ndalon gjithashtu përshëndetjen apo mirëpritjen në shtëpi të kujtdo i cili promovon mësimin e rremë. Këto udhëzime dukshëm janë dhënë për ta parandaluar kishën që të mos u lërë të tjerëve përshtypjen se ajo e aprovon mosbindjen e personit që është në gabim.

c. Disiplina ndaj drejtuesve të kishës: Në një pasazh, Pali jep udhëzime të veçanta në lidhje me disiplinën e pleqësisë së kishës:

Mos prano asnjë padi kundër një plaku, veçse kur ka dy ose tre dëshmitarë. Ata që mëkatojnë qortoji përpara të gjithëve, që edhe të tjerët të kenë frikë. Unë të vë në be përpara Perëndisë, dhe Zotit Jezu Krisht dhe engjëjve të zgjedhur, që t'i zbatosh këto gjëra pa paragjykime, dhe mos bëj asgjë me anësi. (1 Tim. 5:19–21)

Pali lëshon këtu një paralajmërim të veçantë për mbrojtjen e pleqve nga sulmet individuale: veprimi në lidhje me ndonjë keqbërje në këtë rast duhet të kërkojë provën e dy apo tre dëshmitarëve. “Ata që mëkatojnë”^[64]19 duhen qortuar “përpara të gjithëve.” Kjo ndodh për shkak se shembulli i keq i sjelljes së gabuar nga pleqtë, me shumë mundësi do të ketë një efekt shumë të përhapur negativ tek të tjerët të cilët shikojnë jetën e tyre. Pastaj Pali e kujton Timoteun që të “mos bëj asgjë me anësi” në këtë situatë, një paralajmërim shumë i dobishëm përderisa Timoteu ishte me shumë mundësi një mik i afërt me një pjesë të madhe të pleqësisë në kishën e Efesit.

Urdhëresa e Palit për qortimin publikisht të një plaku që është në mëkat, do të thotë se një farë deklarate e natyrës së shkeljes duhet t’i paraqitet kishës (“qortoji përpara të gjithëve,” v. 20).^[65]20 Nga ana tjetër, jo çdo detaj i mëkatit duhet t’i shpaloset kishës. Një udhëzim i dobishëm është që kishës duhet t’i  tregohet aq sa (1) ata të kuptojnë se sa e rëndë qe shkelja, (2) ata të jenë në gjendje që të kuptojnë dhe mbështetin procesin e disiplinës, dhe (3) për pasojë, ata nuk do ta ndjejnë se mëkati u minimizua apo u mbulua në rast se në një farë mënyre disa hollësi të tij dalin më vonë.

Një shpallje e tillë publike e mëkatit të një drejtuesi, do t’i japë një sinjal grigjës që drejtuesit e kishës nuk do t’i fshehin çështjet e tilla prej tyre në të ardhmen. Kjo do ta shtojë bindjen e kishës në integritetin e bordit udhëheqës. Kjo do t’i japë gjithashtu mundësinë drejtuesit në mëkat që të fillojë procesin gradual të rindërtimit të marrëdhënieve dhe mirëbesimit me grigjën, për shkak se nuk do t’i duhet të përballet me njerëz të cilët kanë njëqind spekulime të ndryshme rreth asaj që ishte mëkati i tij, por me njerëz të cilët e dinë mëkatin specifik, si dhe që mund ta shikojnë pendesën e mirëfilltë si dhe ndryshimin në lidhje me atë fushë të mëkatit në jetën e tij.

Çfarë mund të thuhet për mëkatet e rënda të njerëzve të cilët nuk janë drejtues kishe? Shkrimi nuk na urdhëron që të shpallim publikisht mëkatet e njerëzve të cilët janë pjesëtarë të zakonshëm e jo drejtues të pranuar si të tillë në kishë. Drejtuesit, sidoqoftë, janë trajtuar ndryshe për shkak se stili i jetës së tyre duhet të jetë “i paqortueshëm” (1 Tim. 3:2), dhe jeta e tyre duhet të jetë shembull për t’u imituar nga të krishterët e tjerë (shiko 1 Tim. 4:12).^[66]21

d. Aspekte të tjera të disiplinës kishtare: Sapo të kryhet disiplinimi, sapo të ketë pendesë në çfarëdo faze të këtij procesi, të krishterët të cilët kanë dijeni rreth disiplinimit, duhet ta mirëpresin përsëri personin e penduar me shpejtësi në bashkësinë e kishës. Pali thotë: “por tani, përkundrazi, ju duhet më tepër ta falni atë dhe ta ngushëlloni, që ai njeri të mos përpihet nga trishtimi i tepërt.... Prandaj ju lutem t'i tregoni dashuri” (2 Kor. 2:7–8; kr. 7:8–11). Edhe njëherë, qëllimi për sa i takon disiplinës kishtare, nuk duhet të jetë kurrë ndëshkimi i shtyrë nga një dëshirë për hakmarrje, por gjithnjë rimëkëmbja dhe shërimi.

Qëndrimi me të cilin disiplina kryet në çfarëdo faze, është gjithashtu shumë i rëndësishëm. Ajo duhet bërë me butësi dhe përulësi si dhe me një vlerësim të mirëfilltë për dobësitë tona vetjake si dhe me një frikë se ne mund të biem në mëkate të ngjashme. “Vëllezër, në qoftë se dikush bie në ndonjë faj, ju që jeni frymërorë, ndërtojeni të tillë në frymën e zemërbutësisë; duke u kujdesur për veten tënde, që të mos tundohesh edhe ti” (Gal. 6:1).

Nuk është gjë e mençur që të caktosh ndonjë orar paraprakisht duke u thënë njerëzve se për sa kohë pritet të zgjasë procesi i disiplinimit. Kjo bëhet për shkak se është e pamundur për ne që të parashikojmë se sa kohë do të kalojë deri kur Fryma e Shenjtë të shkaktojë një pendesë të thellë e të mirëfilltë, si dhe një ndryshim në gjendjen e zemrës së personit e cila ka qenë ajo që ka çuar në mëkat.

Si përfundim, ne duhet të vërejmë se menjëherë pas pasazhit mbi disiplinën kishtare tek “Mateu” 18:15–20, Jezusi na mëson me forcë për nevojën për falje personale të atyre të cilët mëkatojnë kundër nesh (Mat. 18:21–35). Ne duhet t’i falim “shtatëdhjetë herë shtatë” (v. 22) ata të cilët na dëmtojnë, dhe Jezusi na thotë se Ati ynë qiellor do të na ndëshkojë rëndë po qe se ne nuk falim nga zemra, gjithsecili vëllanë e vet (v. 35). Ne duhet ta shikojmë pasazhin mbi disiplinën kishtare si dhe këtë pasazh si plotësues jo si kontradiktor. Si individë, në zemrën tonë duhet të falim gjithnjë e të mos mbajmë mëri. Megjithëkëtë, ne padyshim që e falim dikë në zemrën tonë dhe gjithsesi kërkojmë disiplinimin kishtar për të mirën e personit i cili është duke kryer një mëkat, për të mirën e kishës, si dhe për nderimin e Krishtit, si dhe për shkak se Fjala e Perëndia na e urdhëron.

PYETJE PËR ZBATIM VETJAK

1.     A e ke menduar më përpara kishën si tepër të dobët apo si tepër të fortë në ndikimin që ka në çështjet e botës? Si ka ndryshuar ky mendim i yti si rezultat i këtij kapitulli? A mendon tani se ka ndonjë shpresë për transformimin e shoqërisë jashtë ndikimit të fortë shpengues të kishës?

2.     A e ke menduar më përpara veten tënde si mbajtësin e “çelësave të mbretërisë së qiejve”? A i ke në fakt disa prej këtyre çelësave tani? Çfarë po bën me to?

3.     Në ç’mënyra do mundet kisha jote që të ushtrojë fuqinë e saj frymërore kundër forcave të armikut me më shumë efikasitet? Në ç’mënyra do mundeshe që ta përdorje këtë fuqi me më shumë efikasitet vetë?

4.     Cili është armiku më i fortë ndaj efektshmërisë së shpalljes së ungjillit në komunitetin tënd tani? Si mund të përdoret fuqia e kishës kundër atij armiku?

5.     Nëse ti i pranon parimet sipas të cilave kisha nuk duhet të jetë mbi shtetin dhe shteti nuk duhet të jetë mbi apo të kufizojë lirinë e kishës, a janë këto parime duke u zbatuar me efektivitet në vendin tënd apo në rrethanat e tua vendore? Çfarë mund të bëhet për të shtuar konformizmin me këto parime? (A je dakord me këto parime?)

6.     A je në dijeni të rrethanave në të cilat një fjalë e butë qortimi ka rezultuar në një ndryshim pozitiv në sjelljen tënde apo në sjelljen e një të krishteri tjetër? A je në dijeni të situatave ku disiplina e kishës ka shkuar një hap apo dy më tej sesa kjo e që ka rezultuar në rimëkëmbjen e personit i cili është në gabim? Nëse je i vetëdijshëm për situatat ku praktika e disiplinës së kishës nuk ka sjellë një rezultat të mirë, çfarë do mund të ishte bërë ndryshe me qëllim që të kishim një rezultat më të mirë?

7.     Nëse një kishë refuzon të ushtrojë disiplinë kishtare për vite të tëra, paçka se dukshëm ka një nevojë për këtë, cili do të jetë rezultati i dëmshëm në kishë? A je në dijeni të rrethanave në të cilat këto rezultate të dëmshme kanë ndodhur?

8.     A ka patur raste kur ke dëshiruar që dikush të të kishte ardhur tek ty më përpara me një fjalë qortimi apo me një këshillë në lidhje me një fushë mëkati për të cilën nuk ke qenë i vetëdijshëm apo jo i sigurt? Nëse po, përse nuk ndodhi kjo gjë?

9.     A ka tani ndonjë marrëdhënie në jetën tënde ku “Mateu” 5:23 si dhe “Mateu” 18:15 ndërthuren për të të thënë se ke një detyrim për të shkuar tek një person tjetër e për të kërkuar për ta ndrequr atë situatë?

TERMA TË VEÇANTË

“lidhje dhe zgjidhje”

shkishërim

“çelësat e mbretërisë”

autoriteti i kishës

të marrësh shpatën

BIBLIOGRAFI

(Për një shpjegim të kësaj bibliografie, shiko shënimin tek bibliografia e kapitullit 1, f. 38. Të dhënat e plota bibliografike mund të gjenden në fq. 1223–1229.)

Seksione në Teologjitë Sistematike Ungjillore

1. Anglikane (Episkopaliane)

1882–1892 Litton, 402–413, 418–427

1930 Thomas, 281–297, 434–446

2. Arminiane (Ueslejane apo Metodiste)

1940 Wiley, 3:136–137

3. Baptiste

1767 Gill, 2:607–620

1907 Strong, 924–926

4. Dispensacionale

1986 Ryrie, 433–435

5. Luterane

1917–1924 Pieper, 1:530–531; 3:178–183, 416–420

6. E Reformuar (apo Presbiteriane)

1559 Calvin, 2:1149–1240 (4.8–12)

1724–1758 Edwards, 2:118–122

1861 Heppe, 684–694

1878 Dabney, 873–887

1937–1966 Murray, CW 1:253–259

1938 Berkhof, 593–6037. Ripërtëritëse (apo karizmatike/Pentekostale)

1988–1992 Williams, 3:120–123, 265–285

Seksione në Teologjitë Sistematike Përfaqësuese të Katolicizmit Romak

1. Katolike Romake: Tradicionale

1955 Ott, 417–425

2. Katolike Romake: Pas Vatikanit II

1980 McBrien, 2:817–848

Vepra të Tjera

Adams, Jay E. Doracak i Disiplinës Kishtare (Handbook of Church Discipline). Grand Rapids: Ministry Resources Library, 1986.

Bauckham, Richard. Bibla në Politikë: Si ta Lexosh Biblën Politikisht (The Bible in Politics: How to Read the Bible Politically). Louisville: Westminster/John Knox, 1989.

DeKoster, L. “Disiplina Kishtare (Church Discipline).” Tek FUT (EDT) f. 238.

Eidsmoe, John. Perëndia dhe Cezari: Besimi i Krishterë dhe Veprimi Politik (God and Caesar: Christian Faith and Political Action). Westchester, Ill.: Crossway, 1984.

Grudem, W.A. “Çelësat e Mbretërisë (Keys of the Kingdom).” Tek FUT (EDT) fq. 604–606.

Laney, J. Carl. Një Udhëzues për tek Disiplina e Krishterë (A Guide to Church Discipline). Minneapolis: Bethany, 1985.

Linder, R.D. “Kisha dhe Shteti (Church and State).” Tek FUT (EDT) fq. 233–238.

Robertson, O. Palmer. “Reflektime mbi Dëshminë e Besëlidhjes së Re në Lidhje me Mosbindjen Civile (Reflections on New Testament Testimony Concerning Civil Disobedience).” ^[67]JETS. Vol. 33, Nr. 3 (Shtat., 1990), fq. 331–351.

Schaeffer, Francis. Një Manifest i Krishterë (A Christian Manifesto). Westchester, Ill.: Crossway, 1981.

Stott, John R.W. Portreti i Predikuesit: Disa Studime Fjale të Besëlidhjes së Re (The Preacher’s Portrait: Some New Testament Word Studies). Grand Rapids: Eerdmans, 1961.

White, John, dhe Ken Blue. Disiplinë Kishtare që Shëron: Vënia në Veprim e Dashurisë së Kushtueshme (Church Discipline That Heals: Putting Costly Love into Action). (Botuar fillimisht me titullin Shërimi i të Plagosurit (Healing the Wounded).) Downers Grove, Ill.: InterVarsity Press, 1985.

PASAZH NGA SHKRIMI PËR T’U MËSUAR PËRMENDËSH

“2 Korintasve” 10:3–4: Sepse, edhe pse ecim në mish, nuk luftojmë sipas mishit, sepse armët e luftës sonë nuk janë mishërore, por të fuqishme në Perëndinë për të shkatërruar fortesat.

HIMN

“PËRPARA USHTARË TË KRISHTERË (ONWARD CHRISTIAN SOLDIERS)” 

Ky himn nuk flet për luftën tokësore me shpata dhe mburoja, por për luftën frymërore të lutjes dhe lavdërimit, dhe armiqtë nuk janë jobesimtarët e kësaj bote, por Satani dhe ushtritë e tij demonike: “Themelet e ferrit dridhen kur britmat e lavdërimit dëgjohen/Vëllezër ngrini zërin, himnet tuaja të lartohen.”

Ky himn paraqet kishën e cila lëviz si një ushtri e Perëndisë në mbarë botën kundër forcave të Satanit dhe shpall unitetin e kishës gjithashtu: “Ne nuk jemi të përçarë, të tërë një trup jemi/Një në shpresë dhe doktrinë, një në dashuri.” Është një këngë triumfatore dhe e gëzueshme rreth luftës frymërore nga një kishë e cila nuk do të përçahet e që nuk do të mposhtet.

Përpara ushtari i krishterë, për në luftë marshon,

Me kryqin e Jezusit që e kryeson:

Krishti, Mjeshtri mbretëror kundër armikut na prin gjithmonë;

Besimtari shikon përpara në betejë flamujt e Tij të kalojnë

Refreni:

Përpara ushtar i krishterë, për në luftë marshon,

Me kryqin e Jezusit që të kryeson.

Ushtria e Satanit ia mbathi, ngadhënjimin e Tij sapo pa,

Përpara atëherë, ushtarë të krishterë, drejt fitores përpara:

Themelet e ferrit dridhen kur britmat e lavdërimit dëgjohen;

Vëllezër ngrini zërin, himnet tuaja të lartohen.

Si një ushtri e fuqishme kisha e Perëndisë është duke lëvizur;

Vëllezër, po ecim atje ku shenjtorët kanë shkelur;

Ne nuk jemi të përçarë, të tërë një trup jemi,

Një në shpresë dhe doktrinë, një në dashuri.

Kurorat dhe fronet mund të zhduken, mbretëria të ngrihet e do shkojë,

Por kisha e Jezusit e pandryshueshme përherë do të qëndrojë;

Portat e ferrit ndaj kishës kurrë nuk mund të ngadhënjejnë;

Premtimin e Krishtit Vetë ne kemi, dhe Ai do ta bëjë që ta gëzojmë

Prandaj përpara o njerëz, bashkohuni me turmën tonë të gëzimit,

Bashkoni me ne zërat tuaja në kokën e ngadhënjimit;

Krishtit Mbret, lavdi, lëvdata dhe nderim;

Njerëzit dhe engjëjt këndojnë këtë gjë përjetë në amshim.

Autor: Sabine Baring-Gould, 1865

Kapitulli 47

Drejtimi i Kishës

Si duhet drejtuar një kishë? Si duhen zgjedhur funksionarët e kishës? A duhet që gratë të shërbejnë si pastore kishash?

SHPJEGIME DHE BAZA NGA SHKRIMET

Kishat sot kanë shumë forma të ndryshme drejtimi. Kisha Katolike Romake ka një drejtim mbarëbotëror nën autoritetin e Papës. Kishat Episkopaliane kanë peshkopë me autoritet rajonal, e mbi ta kanë kryepeshkopë. Kishat presbiterianë i japin autoritet rajonal presbiterëve dhe autoritet kombëtar asambleve të përgjithshme. Nga ana tjetër, kishat baptiste si dhe shumë kisha të tjera të pavarura nuk kanë autoritet formal qeverisës përtej grigjës vendore si dhe bashkimi me denominacionet bëhet mbi baza vullnetare.

Përbrenda kishave vendore, Baptistët shpesh herë kanë një pastor të vetëm me një bord dhjakësh, por disa kanë edhe një bord pleqsh. Presbiterianët kanë një bord pleqsh ndërsa Episkopalianët kanë një këshill. Kishat e tjera kanë thjesht një bord kishtar.

A ka ndonjë model të Besëlidhjes së Re për drejtimin e kishës? A ka ndonjë formë drejtimi të kishës e cila duhet të preferohet më shumë se të tjerat? Këto janë pyetjet të cilave u jepet përgjigje në këtë kapitull.

Sidoqoftë, fillimisht duhet thënë se forma e drejtimit të kishës nuk është një doktrinë kryesore si ajo e Trinisë, hyjnisë së Krishtit, shlesës zëvendësuese apo e autoritetit të Shkrimit. Paçka se unë besoj se pas shqyrtimit të provave të Besëlidhjes së Re, një formë e caktuar e drejtimit të kishës është më e preferueshme sesa të tjerat, gjithsesi, secila prej këtyre formave ka disa pika të dobëta, njëlloj si edhe ca të forta. Gjithashtu, historia e kishës e vërteton se një sërë formash të ndryshme të qeverisë kanë funksionuar mjaft mirë për shumë shekuj me radhë. Për më tepër, ndërkohë që një aspekt i qeverisjes së kishës duket se është dukshëm i qartë në Besëlidhjen e Re, çështje të tjera (si për shembull mënyra në të cilën punonjësit e kishës duhet të zgjidhen), janë më pak të qarta, kryesisht për shkak se prova e Besëlidhjes së Re e tyre, nuk është e hollësishme, dhe kësisoj, konkluzionet tona nga kjo provë, janë më pak të sigurta. Kështu, mua më duket se duhet të ketë vend për të krishterët ungjillorë që miqësisht të ndajnë mendime të ndryshme mbi këtë çështje, me shpresën që kësisoj kuptimi rreth saj të shtohet edhe më. Gjithashtu duket se të krishterët individualisht, ndërkohë që mund të kenë një preferencë për një sistem apo një tjetër, e ndërkohë që mund të dëshirojnë në kohë të përshtatshme që të mbrojnë me forcë një sistem e jo një tjetër, duhet që gjithsesi të jenë të gatshëm që të jetojnë e të shërbejnë përbrenda cilitdo prej sistemeve protestante të ndryshme të drejtimit të kishës në të cilin mund të gjenden hera-herës.

Por me këtë unë nuk dua të them se kjo është një çështje tërësisht e parëndësishme. Në këtë fushë si dhe në të tjerat, një kishë mund të jetë më shumë apo më pak e pastër. Nëse ka modele të qarta të Besëlidhjes së Re në lidhje me disa aspekte të qeverisjes së kishës, atëherë do të ketë pasoja negative në kishat tona nëse ne i shpërfillim ato, edhe nëse ne nuk i paramendojmë të tëra ato pasoja në të tashmen. Për rrjedhojë, të krishterët padyshim që janë të lirë të flasin e të shkruajnë mbi këtë temë, me qëllim që të punojmë për një pastërti më të madhe në kishë.

Në këtë kapitull ne fillimisht do të bëjmë një sondash të të dhënave të Besëlidhjes së Re në lidhje me funksionarët e kishës, veçanërisht apostujt, pleqtë dhe dhjakët. Pastaj, do të shtrojmë pyetjen se si duhen zgjedhur funksionarët e kishës. Më pas, do të hedhim vështrimin tek dy pyetje e diskutueshme: Cila formë e drejtimit të kishës, nëse ndonjëra prej tyre është e tillë, është më e përafërt me modelin e Besëlidhjes së Re? Gjithashtu, a është e mundur që gratë të shërbejnë si funksionare në kishë?

A. Funksionarët e Kishës

Për qëllimet e këtij kapitulli, ne do të përdorim përkufizimin e mëposhtëm: Një funksionar kishe është dikush i cili është njohur publikisht se ka të drejtën dhe përgjegjësinë për të kryer një sërë funksionesh për të mirën e të tërë kishës.

Sipas këtij përkufizimi, pleqësia dhe dhjakët do të konsideroheshin funksionarë në një kishë, njëlloj si edhe pastori (nëse ky është një funksion më vete). Thesarmbajtësi i kishës si dhe moderatori i kishës do të ishin gjithashtu funksionarë (këto tituj mund të variojnë nga njëra kishë në tjetrën). Të tërë këta njerëz gëzojnë një pranim publik, zakonisht në një shërbim në të cilin ata janë “instaluar” apo “emëruar” në një post. Në fakt, ata kanë nevojë për njohje publike me qëllim që të përmbushin përgjegjësitë e tyre: për shembull, nuk do të ishte e përshtatshme për njerëzit që të pyesnin javë pas jave se kush duhet të merrte ofertën e ta depozitonte atë në bankë, apo që njerëz të ndryshëm të argumentonin që kishin marrë dhunti frymërore për të marrë atë përgjegjësi në ndonjë javë të caktuar! Funksionimi me rregull i kishës kërkon që një person të njihet si personi që ka atë përgjegjësi. Po kështu, pastori i cili është përgjegjës për të dhënë mësimin Biblik çdo të dielë në mëngjes duhet kuptuar se ka të drejtën dhe përgjegjësinë për ta bërë atë (të paktën në pjesën më të madhe të formave të drejtimit të kishës). Po qe se nuk do të ishte kështu, atëherë shumë njerëz mund të përgatitin predikime dhe të tërë pretendojnë se kanë të drejtën për të predikuar, ose në ndonjë të dielë askush nuk do mund të përgatitej. Në mënyrë të ngjashme, me qëllim që njerëzit të mund të ndjekin pleqësinë e kishës dhe të presin prej tyre për udhëzim, ata duhet të dinë se kush janë pleqtë.

Në kontrast me këtë, shumë të tjerë ushtrojnë dhurata në kishë, por ne nuk themi se ata kanë një “zyrë” për shkak se ata nuk kanë nevojë për një njohje formale publike për dhuratat e tyre që të funksionojnë. Ata të cilët kanë një dhunti “ndihmash” (shiko 1 Kor. 12:28), apo të cilët kanë një dhuratë të një besimi veçanërisht të fortë, apo një dhuratë që “të dallojë frymërat” (1 Kor. 12:10), apo një dhunti nxitjeje apo kontribuimi (Rom. 12:8) nuk kanë nevojë për njohje publike me qëllim që të funksionojnë me efikasitet në kishë.

Në materialin që të do vijojë, do të shikojmë se Besëlidhja e Re diskuton një post kishtar i cili qe i kufizuar në kohë kur kisha e hershme u themelua (posti i apostullit), si dhe dy poste të tjera kishtare të cilat vazhdojnë përgjatë gjithë epokës së kishës (posti i pleqve dhe i dhjakëve).

1. Apostull. Më herët në këtë libër, ne pamë se apostujt e Besëlidhjes së Re kishin një lloj të pashembullt autoriteti në kishën e hershme: autoritet për të folur e për të shkruar fjalë të cilat ishin “fjalët e Perëndisë” në një kuptim absolut të fjalës. Të mos besoje apo të mos iu bindeshe atyre, do të thoshte të mos i besoje e të mos i bindeshe Perëndisë. Apostujt, për rrjedhojë, kishin autoritetin për të shkruar fjalë të cilat u bënë fjalët e Shkrimit.^[68]1 Ky fakt, në vetvete duhet të na sugjerojë se kishte diçka unike për sa i takon postit të apostujve, dhe se ne nuk do të pritnim që ai të vazhdonte sot, sepse askush sot nuk mund t’i shtojë fjalë Biblës e t’i bëjë ato të llogariten si fjalët e Perëndisë Vetë apo si pjesë e Shkrimit.^[69]2

Përveç kësaj, informacioni i Besëlidhjes së Re rreth cilësive kualifikuese të një apostulli si dhe rreth identitetit të apostujve, na bën të dalim në përfundimin se ky post ishte unik dhe i kufizuar në shekullin e parë, dhe se ne nuk duhet të presim më apostuj sot.^[70]3 Këtë do ta shikojmë ndërkohë që bëjmë pyetjet e mëposhtme: Cilat ishin parakushtet për të qenurit apostull? Kush ishin apostujt? Sa apostuj kishte? Gjithashtu, a ka apostuj sot?

Fillimisht duhet të bëhet e qartë se përgjigjet për këto pyetje varen tek ajo që nënkuptohet me fjalën apostull. Sot, disa njerëz e përdorin fjalën apostull në një kuptim shumë të gjerë për t’iu referuar një mbjellësi efikas kishe, apo një pionieri të rëndësishëm misionar (“Uilliam Keri (William Carey) ishte një apostull për Indinë,” për shembull). Po qe se ne përdorim fjalën apostull në këtë kuptim të gjerë, të gjithë do të ishin të një mendjeje se sot ka ende apostuj, sepse sot padyshim që ka misionarë efikasë si dhe mbjellës kishash.

Vetë Besëlidhja e Re ka tre vargje në të cilat fjala apostull (Gr. ἀπόστολος, G693) është përdorur në një kuptim të gjerë, për të mos iu referuar ndonjë posti specifik kishtar, por thjesht me kuptimin “lajmëtar.” Tek “Filipianëve” 2:25, Pali e quan Epafroditin “bashkëpunëtor tuaj (ἀπόστολος) dhe shërbenjës në nevojat e mia”; tek “2 Korintasve” 8:23, Pali u referohet atyre të cilët e shoqëruan ofertën që ai po merrte, në Jerusalem si “bashkëpunëtor [ἀπόστολοι nga ἀπόστολος (G693)] të kishave”; dhe tek “Gjoni” 13:16, Jezusi thotë: “As i dërguari [ἀπόστολος] (nuk është) më i madh se ai që e ka dërguar.”

Por ka edhe një kuptim tjetër për fjalën apostull. Shumë më shpesh në Besëlidhjen e Re, kjo fjalë i referohet një posti të veçantë, “apostull i Jezus Krishtit.” Në këtë kuptim të ngushtë të këtij termi, sot nuk ka më apostuj, dhe ne nuk duhet të presim për të tjerë. Kjo është për shkak të asaj që Besëlidhja e Re thotë rreth cilësive kualifikuese për të qenurit një apostull dhe se kush ishin apostujt.

a. Cilësitë kualifikuese të një apostulli: Dy cilësitë e të qenurit një apostull ishin: (1) shikimi i Jezusit pas ringjalljes së Tij me sytë e vet (duke qenë kësisoj një “dëshmitar okular i ringjalljes”), dhe (2) duke patur specifikisht mandat nga Krishti si apostull i Tij.^[71]4

Fakti që një apostull duhej ta kishte parë Zotin e ringjallur me sytë e vet, tregohet tek “Veprat” 1:22, ku Pjetri tha që personi i cili duhet të zëvendësonte Judën “dëshmitar me ne, i ringjalljes së tij.” Për më tepër, ishte ndaj “apostujve që ai kishte zgjedhur” që “pas vuajtjes së tij, iu paraqit i gjallë me shumë prova bindëse, duke u parë prej tyre për dyzet ditë” (Veprat 1:2–3; kr. 4:33).

Pali e trajton si të rëndësishëm faktin që ai vetë nuk e plotësonte këtë cilësi kualifikuese paçka se kjo qe bërë në një mënyrë të pazakontë (Krishti iu shfaq atij në një vizion rrugës për në Damask dhe e caktoi atë që të ishte një apostull: “Veprat” 9:5–6; 26:15–18). Kur ai është duke mbrojtur apostullimin e vet, ai thotë: “A s'jam apostull? ... Po a nuk e pashë Jezu Krishtin, Zotin tonë?” (1 Kor. 9:1). Gjithashtu, kur merr me radhë njerëzit të cilëve Krishti iu shfaq pas ringjalljes, Pali thotë: “Më pas iu shfaq Jakobit dhe pastaj të gjithë apostujve. Dhe në fund të të gjithëve m'u shfaq edhe mua, si një dështaku. Sepse unë jam më i vogli i apostujve, që nuk jam i denjë të quhem apostull” (1 Kor. 15:7–9).

Këto vargje ndërthuren për të treguar se nëse ndokush nuk e kishte parë Jezusin pas ringjalljes me sytë e vet, ai nuk mund të ishte apostull.

Cilësia e dytë kualifikuese, caktimi specifik nga Krishti si një apostull, është gjithashtu e dukshme nga një sërë vargjesh. Së pari, paçka se termi apostull nuk njihet gjerësisht tek ungjijtë, dymbëdhjetë dishepujt quhen “apostuj” specifikisht në një kontekst ku Jezusi është duke i mandatuar ata, “duke i dërguar ata” që të predikojnë në emrin e Tij:

Dhe Jezusi i thirri të dymbëdhjetë dishepujt e tij pranë vetes, u dha pushtet t'i dëbojnë frymërat e ndyra, dhe të shërojnë çdo sëmundje e çdo lëngatë.  Dhe emrat e dymbëdhjetë apostujve janë këta.... Këta janë të Dymbëdhjetët që Jezusi i dërgoi, “... shkoni dhe predikoni duke thënë: ``Mbretëria e qiejve u afrua''.”’ (Mat. 10:1–7)

Po kështu, Jezusi i mandatoi apostujt e Vet në një kuptim të veçantë që të ishin “dëshmitarët e tij ... deri në skajin e dheut” (Veprat 1:8). Gjithashtu, për të zgjedhur një apostull tjetër për të zëvendësuar Judën, njëmbëdhjetë apostujt nuk e morën mbi vete përgjegjësinë, por u lutën dhe i kërkuan Krishtit të ngritur lart që ta bënte Ai emërimin:

“Ti, o Zot, që i njeh zemrat e të gjithëve, trego cilin nga këta të dy ke zgjedhur, për të marrë shortin e kësaj shërbese dhe apostullimin, nga i cili Juda u largua ..." Atëherë hodhën short për ta, dhe shorti i ra Matias; dhe ai iu shtua të njëmbëdhjetë apostujve. (Veprat 1:24–26)

Pali vetë këmbëngul që Krishti personalisht e caktoi atë si apostull. Ai tregon se si, rrugës për të Damask, Jezusi i tha se po e caktonte si një apostull për johebrenjtë: “sepse për këtë të jam shfaqur: që të të vë shërbyes dhe dëshmitar... duke të zgjedhur ty nga populli dhe nga kombet, tek të cilët po të dërgoj tani” (Veprat 26:16–17). Më vonë ai e pohon se qe caktuar specifikisht nga Krishti si një apostull (shiko Rom. 1:1; Gal. 1:1; 1 Tim. 1:12; 2:7; 2 Tim. 1:11).

b. Kush ishin apostujt? Grupi fillestar i apostujve, shkonte në dymbëdhjetë vetë, njëmbëdhjetë dishepujt e parë të cilët mbetën pas vdekjes së Judës, plus Matiasin, i cili zëvendësoi Judën: “Atëherë hodhën short për ta, dhe shorti i ra Matias; dhe ai iu shtua të njëmbëdhjetë apostujve” (Veprat 1:26). Kaq i rëndësishëm ishte ky grup fillestar i dymbëdhjetë apostujve, “funksionarët e parë” të postit të apostujve, saqë lexojmë se emrat e tyre janë gdhendur në themelet e qytetit qiellor, Jerusalemit të Ri: “Dhe muri i qytetit kishte dymbëdhjetë themele dhe në to emrat e dymbëdhjetë apostujve të Qengjit” (Zbu. 21:14).

Në fillim ne mund të mendojmë se një grup i tillë nuk mund të zgjerohej kurrë, e që askush nuk mund t’i shtohet. Gjithsesi Pali më pas pretendon në mënyrë të qartë që edhe ai është një apostull. Edhe “Veprat” 14:14 quan si Barnabën ashtu edhe Palin apostuj: “Por apostujt Barnaba dhe Pal, kur dëgjuan këtë....” Kështu, me Palin dhe Barnabën ka katërmbëdhjetë “apostuj të Jezus Krishtit.”^[72]5

Pastaj Jakobi, vëllai i Jezusit (i cili nuk ishte një prej dymbëdhjetë dishepujve të parë) duket se quhet apostull tek “Galatasve” 1:19: Pali tregon se si, kur shkoi në Jerusalem, “Ndonjë tjetër nga apostujt nuk pashë, përveç Jakobit, vëllait të Zotit.”^[73]6 Pastaj, tek “Galatasve” 2:9, Jakobi klasifikohet me Pjetrin dhe Gjonin si “shtylla” të kishës së Jerusalemit. Gjithashtu, tek “Veprat” 15:13–21, Jakobi, bashkë me Pjetrin, ushtron një funksion të konsiderueshëm drejtimi në Këshillin e Jerusalemit, një funksion i cili do të ishte i përshtatshëm për postin e apostullit. Për më tepër, kur Pali po rendit shfaqjet e Jezusit të ringjallur, ai edhe një herë tjetër me gatishmëri e klasifikon Jakobin me apostujt:

Më pas iu shfaq Jakobit dhe pastaj të gjithë apostujve. Dhe në fund të të gjithëve m'u shfaq edhe mua, si një dështaku. Sepse unë jam më i vogli i apostujve, që nuk jam i denjë të quhem apostull, sepse e kam përndjekur kishën e Perëndisë. (1 Kor. 15:7–9)

Si përfundim, fakti që Jakobi do mund ta shkruante letrën e Besëlidhjes së Re e cila mban emrin e tij, do të ishte gjithashtu plotësisht e përputhshme me patjen prej tij të autoritetit i cili i takonte postit të apostullit, autoritetin për të shkruar fjalë të cilat ishin fjalët e Perëndisë. Të tërë këta faktorë ndërthuren për të treguar se Jakobi, vëllai i Zotit ishte gjithashtu i mandatuar nga Krishti si apostull. Kjo do ta çonte në pesëmbëdhjetë numrin “e apostujve të Jezus Krishtit” (dymbëdhjetë plus Palin, Barnabën, dhe Jakobin).

A kishte më shumë sesa këto pesëmbëdhjetë vetë? Me shumë mundësi mund të ketë patur edhe disa të tjerë, paçka se ata ne i njohim pak, për të mos thënë aspak, dhe nuk është e sigurt nëse ka patur të tjerë. Të tjerët, sigurisht, e kishin parë Jezusin pas ringjalljes së Tij (“Më pas iu shfaq një herë të vetme më shumë se pesëqind vëllezërve,” 1 Kor. 15:6). Nga ky grup i madh është e mundshme që Krishti të ketë caktuar disa të tjerë si apostuj, por është gjithashtu shumë e mundshme që Ai të mos e ketë bërë këtë. Provat nuk mjaftojnë për ta zgjidhur këtë çështje.

“Romakëve” 16:7 thotë: “Të fala Andronikut dhe Junisë, farefis të mi dhe shokë burgu, të cilët janë dalluar midis apostujve dhe kanë qenë në Krishtin përpara meje.” Për shkak se ka një sërë problemesh me përkthimin në këtë varg, nuk mund të dalim në një përfundim të qartë. “Të dalluar” mund të përkthehet gjithashtu “njerëz të dalluar nga” (apostujt). “Juni” (emër burri) mund të përkthehet gjithashtu “Junia” (emër gruaje).^[74]7 “Apostujve” këtu mund të mos ketë kuptimin e postit “apostuj të Jezus Krishtit,” por mund të ketë kuptimin thjesht “lajmëtarë” (kuptimi më i gjerë që kjo fjalë merr tek “Fil.” 2:25; “2 Kor.” 8:23; “Gjoni” 13:16). Ky varg paraqet një informacion shumë pak të qartë, aq sa nuk na lejon që të dalim në një përfundim.

Edhe të tjerë janë sugjeruar si apostuj. Silasi (Silvani) dhe nganjëherë Timoteu, janë përmendur si të tillë për shkak të “1 Thesalonikasve” 2:6: “megjithëse mund t'ju bëheshim barrë si apostuj të Krishtit.” A përfshin Pali këtu edhe Silasin dhe Timoteun, përderisa kjo letër fillon me: “Pali dhe Silvani dhe Timoteu” (1 Thes. 1:1)?

Nuk ka të ngjarë që Pali të jetë duke përfshirë Timoteun në këtë deklaratë, e kjo për dy arsye. (1) Vetëm katër vargje më herët, ai thotë: “mbasi vuajtëm më parë dhe u keqtrajtuam siç e dini, në Filipi” (1 Thes. 2:2), por kjo i referohet rrahjes dhe burgosjes që ndodhi vetëm ndaj Palit dhe Silasit, e jo ndaj Timoteut (Veprat 16:19). Kështu, “ne-ja” (e nënkuptuar në shqip [sh. i përkth.]) në vargun 6 nuk duket se përfshin të tërë njerëzit (Palin, Silvanin, Timoteun) të përmendur në vargun e parë. Kjo letër në përgjegjësi është nga Pali, Silasi dhe Timoteu, por Pali e di se lexuesit në mënyrë të natyrshme do t’i kuptojnë pjesëtarët e duhur të asaj që tregohet me fjalën “ne” kur ai nuk nënkupton përfshirjen e të tre atyre në disa seksione të caktuara të kësaj letre. Ai nuk specifikon “—d.m.th., Silasi dhe unë—kemi vuajtur tashmë dhe jemi trajtuar në mënyrë të turpshme në Filipi, ashtu sikurse keni dijeni,” sepse selanikasit e dinin se kush ishte “ne-ja” për të cilën po flet ai.

(2) Kjo shikohet gjithashtu tek “1 Thesalonikasve” 3:1–2, ku “ne-ja” padyshim që nuk mund të përfshijë Timoteun:

Prandaj, mbasi nuk mundëm më të duronim, na u duk e pëlqyeshme të qëndrojmë, të vetëm, në Athinë, dhe dërguam Timoteun, vëllanë tonë dhe shërbenjës të Perëndisë, dhe bashkëpunëtorin tonë në predikimin e ungjillit të Krishtit, që t'ju forcojë dhe t'ju japë zemër në besimin tuaj. (1 Thes. 3:1–2)

Në këtë rast, “ne-ja” i referohet ose Palit dhe Silasit, ose përndryshe thjesht vetëm Palit (shiko Veprat 17:14–15; 18:5). Është e qartë që Silasi dhe Timoteu kishin shkuar tek Pali në Athinë “sa më parë” (Veprat 17:15)—paçka se Luka nuk e përmend mbërritjen e tyre në Athinë—dhe Pali i kishte kthyer prapa në Thesalonik përsëri për të ndihmuar kishën e atjeshme. Pastaj ai vetë shkoi në Korint, dhe ata më pas u bashkuan me të atje (Veprat 18:5).

Gjasat më të mëdha janë që “Na u duk e pëlqyeshme të qëndrojmë, të vetëm, në Athinë” (1 Thes. 3:1), i referohet vetëm Palit, edhe sepse ai e zë këtë argument përsëri në vargun 5 duke përdorur njëjësin “unë” (“Për këtë arsye edhe unë, si nuk duroja më, dërgova të marr vesh për besimin tuaj,” 1 Thes. 3:5), dhe për shkak se çështja e lidhur me vetminë ekstreme në Athinë, nuk do të ekzistonte po qe se Silasi do të kishte qëndruar me të.^[75]8 Në fakt, në paragrafin e mëparshëm, Pali e ka fjalën për “unë,” sepse ai thotë: “Prandaj deshëm të vijmë te ju sidomos unë Pali, një herë e përsëri, por Satani na pengoi” (1 Thes. 2:18). Është e qartë që ai është duke përdorur “ne-në (e nënkuptuar në shqip [sh. i përkth])” më shpesh në këtë letër si një mënyrë e mirësjellshme e përfshirjes së Silasit dhe Timoteut, të cilët kishin kaluar shumë kohë në kishën e Thesalonikut, në letrën dërguar asaj kishe. Por, thesalonikasit do të kishin pak dyshim se kush ishte në të vërtetë përgjegjës për këtë mision të madh ndaj johebrenjve, si dhe tek autoriteti i kujt varej kryesisht (apo ekskluzivisht) letra.

Kështu, është e mundshme që Silasi vetë të ishte apostull dhe se “1 Thes.” 2:6 e nënkupton këtë. Ai qe një pjesëtar kryesor i kishës së Jerusalemit (Vep. 15:22), dhe fare mirë mund ta kishte parë Jezusin pas ringjalljes së Tij, dhe pastaj të ishte caktuar si apostull. Por për këtë ne nuk mund të jemi shumë të sigurt.

Sidoqoftë, situata me Timoteun është shumë ndryshe. Ashtu sikurse ai është përjashtuar nga “neja” e “1 Thesalonikasve” 2:2 (dhe 3:1–2), po kështu ai duket se është përjashtuar nga “neja” e “1 Thesalonikasve” 2:6. Për më tepër, si një vendas nga Listra (Veprat 16:1–3) që për Krishtin kishte mësuar nga gjyshja dhe mamaja e tij (2 Tim. 1:5), duket e pamundur që ai të ketë qenë në Jerusalem përpara Rrëshajës dhe që atje të kishte parë Zotin e ringjallur e të kishte besuar tek ai, e pastaj papritur të qe caktuar si apostull. Plus kësaj, Mënyra se si Pali adreson letrat e tij, gjithmonë ruan me xhelozi titullin “apostull” për veten e vet, duke mos lejuar kurrë që ai titull të gjejë zbatim tek Timoteu apo tek bashkudhëtarët e tjerë të udhëtimeve të tij (shënim 2 Kor. 1:1; Kol. 1:1: “Pali, apostull i Jezu Krishtit... dhe vëllai Timote”; dhe pastaj “Fil.” 1:1: “Pali dhe Timoteu, shërbëtorë të Jezu Krishtit”). Kështu, Timoteu, sado rol të rëndësishëm që të kishte, nuk do të konsiderohej me të drejtë një prej apostujve.

Kjo na jep një numër të kufizuar por disi jo të saktë të atyre që kishin postin e “apostujve të Jezus Krishtit.” Duket se ka patur të paktën pesëmbëdhjetë e ndoshta gjashtëmbëdhjetë, apo edhe ca më shumë të cilët nuk janë dokumentuar në Besëlidhjen e Re.

Megjithëkëtë, duket mjaft e sigurt që askush nuk u caktua si i tillë pas Palit. Kur Pali rendit shfaqjet e Krishtit të ringjallur, ai thekson mënyrën e pazakontë në të cilën Krishti iu shfaq atij, dhe këtë e lidh me deklaratën se kjo qe shfaqja e “fundit” e të tërave, dhe se ai vetë është me të vërtetë “më i vogli i apostujve, që nuk jam i denjë të quhem apostull.”

Iu shfaq Kefës, pastaj të Dymbëdhjetëve. Më pas iu shfaq një herë të vetme më shumë se pesëqind vëllezërve, prej të cilëve më të shumtët rrojnë deri më sot, kurse disa kanë fjetur. Më pas iu shfaq Jakobit dhe pastaj të gjithë apostujve. Dhe në fund të të gjithëve m'u shfaq edhe mua, si një dështaku. Sepse unë jam më i vogli i apostujve, që nuk jam i denjë të quhem apostull...” (1 Kor. 15:5–9)

c. Përmbledhje: Fjala apostull mund të përdoret në një kuptim të gjerë ose të ngushtë. Në një kuptim të gjerë ajo thjesht ka kuptimin “lajmëtar” apo “misionar pionier.” Por në një kuptim të ngushtë, kuptimi më i zakonshëm në Besëlidhjen e Re, i referohet një posti specifik, “apostull i Jezus Krishtit.” Këta apostuj kishin një autoritet të pashoq për të themeluar dhe drejtuar kishën e hershme, dhe ata mund të flitnin e të shkruanin fjalët e Perëndisë. Shumë prej fjalëve të tyre të shkruara u bënë Shkrime të Besëlidhjes së Re.

Me qëllim për t’u kualifikuar si apostull, personi (1) duhej ta kishte parë me sytë e vet Krishtin të ringjallur prej së vdekurish, dhe (2) duhej të qe caktuar specifikisht nga Krishti si apostull. Ekzistonte një numër i kufizuar apostujsh, ndoshta pesëmbëdhjetë apo gjashtëmbëdhjetë apo pak më shumë. Besëlidhja e Re nuk tregon shprehimisht numrin e tyre. Dymbëdhjetë apostujve të parë (të Njëmbëdhjetëve plus Matian) iu bashkuan Barnaba dhe Pali, me shumë mundësi Jakobi, ndoshta Silasi, dhe ka mundësi edhe Androniku e Juniasi apo edhe disa të tjerë të pa treguar me emër. Duket se pas Palit, nuk u caktua asnjë apostull, dhe padyshim, përderisa askush sot nuk mundet të plotësojë cilësitë kualifikuese se ka shikuar Krishtin e ringjallur me sytë e vet, mund të themi se sot nuk ka apostuj.^[76]9 Në vend të apostujve të gjallë të pranishëm në kishë për të dhënë mësim dhe për ta drejtuar atë, kemi shkrimet e apostujve në librat e Besëlidhjes së Re. Ato Shkrime të Besëlidhjes së Re plotësojnë për kishën sot mësimin absolut autoritar si dhe funksionet qeverisëse të cilat u përmbushën nga vetë apostujt gjatë viteve të para të kishës.

Paçka se disa mund ta përdorin fjalën apostull në anglisht sot për t’iu referuar kishë-mbjellësve apo ungjilltarëve shumë efikasë, duket e papërshtatshme si dhe jondihmuese që ta bëjmë këtë, sepse kjo thjesht i pështjellon njerëzit të cilët lexojnë Besëlidhjen e Re si dhe shikojnë autoritetin e lartë që i atribuohet postit të “apostullit” atje. Vlen të thuhet se asnjë drejtues kryesor në historinë e kishës—as Athanasi e as Agustini, as Luteri apo Kalvini, As Uesli apo Uajtfilldi (Whitefield) —nuk ka marrë mbi vete titullin “apostull” apo lejoi të quhej apostull. Nëse ndokush në kohët e sotme do donte të merrte titullin “apostull” mbi vete, menjëherë do të ngrinte dyshimin se mund të jetë i motivuar nga një krenari e pavend si dhe dëshira për vetë-përlëvdim, bashkë me një ambicie të tepruar si dhe një dëshirë për shumë më tepër autoritet në kishë nga ç’mund të ketë me të drejtë ndokush.

2. Plak (Pastor/Mbikëqyrës/Peshkop). 

a. Pleqtë në shumës: Modeli në të tëra kishat e Besëlidhjes së Re: Posti tjetër kishtar që do merret në shqyrtim, është ai i “plakut.” Paçka se disa kanë thënë se forma të ndryshme të qeverisjes së kishës janë evidente në Besëlidhjen e Re,^[77]10 një sondazh i teksteve përkatëse tregon se e kundërta e kësaj vlen të thuhet: ekziston një model mjaft i përputhshëm i pleqësisë në shumës si grupi kryesor qeverisës në kishat e Besëlidhjes së Re. Për shembull, tek “Veprat” 14:23 lexojmë: “Mbasi u caktuan atyre pleqtë^[78]11 sipas kishave, u lutën me agjërime, ia lanë Zotit, në të cilin kishin besuar.” Kjo gjë ndodh në udhëtimin e parë misionar të Palit kur ai po kthehej përmes qyteteve Listra, Ikon, dhe Antiok. Kjo tregon se procedura normale e Palit që prej kohës së udhëtimit të tij të parë misionar, ishte që të ngrinte një grup pleqsh në secilën kishë, pak kohë pasi kisha të kishte nisur të ekzistonte. Ne e dimë se Pali caktoi gjithashtu pleq në kishën e Efesit, sepse lexojmë se: “Nga Mileti dërgoi në Efes që të thërriste pleqtë e kishës” (Veprat 20:17). Për më tepër, ndihmësit apostolikë të Palit, me sa duket qenë udhëzuar të kryenin një proces të ngjashëm, sepse Pali i shkroi kështu Titit: “Për këtë arsye të lashë në Kretë, që ti të rregullosh punët që kanë mbetur pa u bërë dhe që, në çdo qytet, të caktosh pleq, siç të porosita” (Titit 1:5). Pak kohë pasi një kishë u ngrit, edhe një herë tjetër ne shikojmë pleqësinë e cila caktohet në detyrë, në “çdo qytet” në të cilin kishte një kishë. Gjithashtu, Pali e kujton Timoteun për kohën e “vënies së duarve nga pleqësia” (1 Tim. 4:14).

Jakobi shkruan: “A është i sëmurë ndonjë nga ju? Le të thërrasë pleqtë e kishës dhe ata të luten përmbi të, mbasi ta lyejnë me vaj në emër të Zotit” (Jakobi 5:14). Kjo është një deklaratë e rëndësishme për shkak se letra e Jakobit është një letër e përgjithshme e shkruar ndaj shumë kishave, ndaj të tërë besimtarëve të shpërndarë jashtë shtetit, të cilët Jakobi i përshkruan si “dymbëdhjetë fiset e shpërndara” (Jakobi 1:1). Kjo tregon se Jakobi priste se do të kishte pleq në çdo kishë të Besëlidhjes së Re tek e cila do të mbërrinte letra e tij e përgjithshme, d.m.th, në të tëra kishat që ekzistonin në atë kohë.

Një përfundim i ngjashëm mund të nxirret nga “1 Pjetrit”. Pjetri shkruan: “U bëj thirrje pleqve midis jush.... ruani tufën e Perëndisë midis jush...” (1 Pjetrit 5:1–2). Letra e parë e Pjetrit është gjithashtu një letër e përgjithshme e shkruar për dhjetëra kisha të përhapua nëpër të katër provincat romake të Azisë së Vogël (shiko 1 Pjetrit 1:1; Bitinia dhe Ponti përbënin një provincë të vetme romake). Larg prej pritshmërisë së llojeve të ndryshme të qeverisjes kur ai po shkruante (rreth vitit 62 mbas K., më shumë se tridhjetë vjet pas Rrëshajës), Pjetri supozon se të tëra këto kisha, qofshin të themeluara nga Pali apo nga të tjerët, qofshin kryesisht pagane apo kryesisht judaike apo të ndara në mënyrë të barasvlershme në përbërjen e tyre, kanë pleq që i drejtojnë. Për më tepër, kishte pleq edhe në kishën e Jerusalemit (Veprat 11:30; 15:2), dhe, paçka se fjala pleq nuk është përdorur, ka një shumësi drejtuesish në grigjën të cilës i drejtohet letra e Hebrenjve, sepse autori thotë: “Dëgjoni udhëheqësit tuaj dhe bindjuni, sepse ata rrinë syhapur mbi shpirtrat tuaj, si ata që duhet të japin llogari” (Heb. 13:17).

Dy përfundime të rëndësishme mund të nxirren nga ky vështrim i përgjithshëm i provave të Besëlidhjes së Re. Së pari, asnjë pasazh nuk sugjeron që ndonjë kishë, pavarësisht se sa e vogël, të kishte vetëm një plak. Vazhda e pandryshueshme e Besëlidhjes së Re është për një shumësi pleqsh “sipas kishave” (Veprat 14:23) dhe “në çdo qytet” (Titit 1:5).^[79]12 Së dyti, ne nuk shikojmë një larmi formash drejtimi në kishën e Besëlidhjes së Re por një vazhdë të unifikuar dhe të përputhshme në të cilën çdo kishë ka pleq që e drejtojnë e që e ruajnë (Veprat 20:28; Heb. 13:17; 1 Pjetrit 5:2–3).

b. Emrat e tjerë për pleqtë: Pastorë, Mbikëqyrës, Peshkopë: Pleqtë quhen gjithashtu “pastorë” apo “peshkopë” apo “mbikëqyrës” në Besëlidhjen e Re. Fjala më pak e përdorur rëndom (të paktën në formë emri) është pastor (Gr. ποιμήν, G4478). Për ne mund të jetë e habitshme kur shikojmë që kjo fjalë e cila është bërë kaq e zakonshme në anglisht, shfaqet vetëm një herë në Besëlidhjen e Re kur flasim për një funksionar kishe. Tek “Efesianëve” 4:11, Pali shkruan: “Dhe ai dha disa si apostuj, të tjerë si profetë, të tjerë si ungjilltarë, të tjerë si barinj e mësues.” Ky varg me shumë mundësi përkthehet më mirë “pastorë-mësues” (një grup) e jo “pastorë dhe mësues” (duke sugjeruar me këtë dy grupe) për shkak të ndërtimit të greqishtes (paçka se jo çdo studiues i Besëlidhjes së Re është i të njëjtit mendim për sa i takon këtij përkthimi).^[80]13 Lidhja me mësimdhënien sugjeron se këta pastorë ishin disa (apo ndoshta të tërë) prej pleqësisë të cilët kryen veprën e mësimdhënies, sepse njëra nga cilësitë për një plak është që ai është “i aftë të japë mësim” (1 Tim. 3:2).

Paçka se emri pastor (ποιμήν, G4478) nuk është përdorur për funksionarët e kishës gjetiu në Besëlidhjen e Re,^[81]14 folja e lidhur me këtë e cila ka kuptimin “të veprosh si një bari” apo “të veprosh si një pastor” (Gr. ποιμαίνω, G4477) gjen zbatim tek pleqtë në adresimin që Pali i bën pleqve efesianë. Ai u thotë atyre: “kullotni kishën e Perëndisë” (Veprat 20:28, duke përkthyer fjalë për fjalë foljen ποιμαίνω), dhe në të njëjtën fjali ai i referohet popullit të Perëndisë me fjalët: “gjithë tufën,” duke përdorur një tjetër emër të lidhur me këtë (Gr. ποίμνιον, G4480) që do të thotë “një tufë delesh.” Kështu, Pali, drejtpërsëdrejti i porosit këta pleq efesianë që të veprojnë si barinj apo “pastorë.”^[82]15

E njëjta folje është përdorur tek “1 Pjetrit” 5:2 ku Pjetri u thotë pleqve që të “baritojnë (ποιμαίνω, G4477) tufën e Perëndisë që është detyra juaj” (përkthimi i autorit). Pastaj, dy vargje më vonë, Jezusi quhet krye-pastori apo “bariu kryesor” (Gr. ἀρχιποίμην (G799) 1 Pjetrit 5:4), duke nënkuptuar mjaft qartë që edhe Pjetri i shikonte pleqtë si barinj apo “pastorë” në kishë. Për rrjedhojë, paçka se emri pastor është përdorur vetëm një herë për t’iu referuar pleqve, folja e lidhur me të është përdorur dy herë në pasazhet të cilat në mënyrë të shkoqur e identifikojnë detyrën e baritimit me postin e plakut.

Një term tjetër i përdorur për pleqësinë në Besëlidhjen e Re, është një fjalë greke ἐπίσκοπος (G2176) e cila në vende të ndryshme është përkthyer: “mbikëqyrës” apo “peshkop,” në varësi të pasazhit individual si dhe përkthimit në anglisht.^[83]16 Por kjo fjalë duket gjithashtu mjaft qartë se është një term tjetër për pleqësinë në përdorimin e Besëlidhjes së Re. Për shembull, kur Pali ka thirrur tek vetja e tij pleqësinë e kishës në Efes (Veprat 20:17), ai u thotë: “Kini kujdes, pra, për veten tuaj dhe për gjithë tufën, në të cilën Fryma e Shenjtë ju ka vënë juve mbikëqyrës (Gr. ἐπίσκοπος)” (Veprat 20:28). Pali me shumë gatishmëri u referohet këtyre pleqve efesianë si “mbikëqyrës” (apo “peshkopë”).

Tek “1 Timoteut” 3:1–2, Pali shkruan: “Kjo fjalë është e besueshme: Në qoftë se dikush dëshiron të bëhet peshkop, punë të mirë dëshiron. Duhet, pra, që peshkopi të jetë i paqortueshëm ...” Ne duhet të mos harrojmë që Pali po i shkruan Timoteut kur Timoteu është në Efes (shiko 1 Tim. 1:3, “të qëndrosh në Efes”) dhe ne tashmë e dimë nga “Veprat” 20 se në Efes kishte pleq (Veprat 20:17–38). Për më tepër, tek “1 Timoteut” 5:17, shikojmë se pleqtë po drejtonin kishën në Efes kur Timoteu qe atje, për shkak se thuhet: “Pleqtë që qeverisin mirë, le të nderohen dyfish.” Tani, “peshkopët” tek “1 Timoteut” 3:1–2 duhet që gjithashtu të ushtrojnë autoritetin e tyre mbi kishën në Efes për shkak se një tipar kualifikues është se një syresh është një “njeri që e qeveris mirë shtëpinë e vet ... në qoftë se dikush nuk di ta qeverisë familjen e vet, si do të kujdeset për kishën e Perëndisë?” (1 Tim. 3:4–5). Kështu që këtu duket gjithashtu se “peshkop” apo “mbikëqyrës” është thjesht një term tjetër për “plak”, përderisa këta “peshkopë” përmbushin të njëjtin funksion si pleqtë bëjnë gjetiu në këtë letër tek “Veprat” 20.

Tek “Titit” 1:5, Pali i thotë Titit që: “në çdo qytet, të caktosh pleq” dhe jep disa tipare kualifikuese (v. 6). Pastaj në pikërisht fjalinë tjetër (v. 7), ai jep arsyet për këto tipare kualifikuese, dhe e fillon duke thënë: “Sepse peshkopi, si administrator i shtëpisë së Perëndisë, duhet të jetë i paqortueshëm.” Këtu përsëri ai përdor fjalën “peshkop” për t’iu referuar pleqve të cilët Titi duhet të emëronte, duke dhënë edhe një tregues tjetër që termat pleq dhe peshkopë, ishin të ndërkëmbyeshëm.

Si përfundim, tek “Filipianëve” 1:1, Pali shkruan: “gjithë shenjtorëve në Krishtin Jezus që janë në Filipi, bashkë me peshkopët dhe dhjakët.” Edhe këtu duket me vend që të mendojmë se “peshkopë” është thjesht edhe një emër tjetër për “pleq,” pasi padyshim që kishte pleq në Filipi, përderisa ishte praktika e Palit që të caktonte pleq në çdo kishë (shiko Veprat 14:23). Gjithashtu, nëse kishte pleq të cilët drejtonin në kishën në Filipi, është e paimagjinueshme që Pali do t’i shkruante kishës dhe të veçonte peshkopët dhe dhjakët, por jo pleqtë, po qe se posti i tyre do ishte i të dyve i ndryshëm nga ai i pleqve. Për rrjedhojë, nëpërmjet “peshkopëve dhe dhjakëve”, Pali duhet të ketë nënkuptuar të njëjtën gjë si “pleq dhe dhjakë.”^[84]17 Paçka se në disa pjesë të kishës që prej shekullit të dytë mbas K. e në vazhdim, fjala peshkop është përdorur për t’iu referuar një individi të vetëm me autoritet përmbi disa kisha, ky qe një zhvillim i mëvonshëm i këtij termi e nuk gjendet në vetë Besëlidhjen e Re.

c. Funksionet e pleqve: Një prej roleve kryesore të pleqve në Besëlidhjen e Re, është të drejtojnë kishat e Besëlidhjes së Re. Tek “1 Timoteut” 5:17 lexojmë: “Pleqtë që qeverisin mirë, le të nderohen dyfish.” Më përpara, në të njëjtën letër, Pali thotë se një mbikëqyrës (apo plak) “e qeveris mirë shtëpinë e vet dhe i ka fëmijët të bindur me çdo lloj mirësjelljeje (por në qoftë se dikush nuk di ta qeverisë familjen e vet, si do të kujdeset për kishën e Perëndisë?” (1 Tim. 3:4–5).

Pjetri gjithashtu lë të kuptohet një funksion drejtues për pleqtë kur ai i nxit duke u thënë:

Ruani tufën e Perëndisë midis jush, duke e mbikëqyrur jo me detyrim, por me vullnet të lirë, jo për përfitim të pandershëm, po me vullnet të mirë, dhe jo si zotërues mbi ata që ju janë besuar, por duke u bërë shembull për tufën. Dhe kur të shfaqet kryebariu, do të merrni kurorën e lavdisë që nuk fishket. Gjithashtu ju, të rinjtë, nënshtrojuni pleqve. (1 Pjetrit 5:2–5)

Fakti që ata duhet të veprojnë si barinj të tufës së Perëndisë, si dhe fakti që ata nuk duhet që të tregohen autoritarë (d.m.th. të mos drejtojnë me ashpërsi apo si shtypës) sugjeron me forcë se pleqtë kanë funksione drejtuese apo qeverisëse në kishat të cilave Pjetri po u shkruan. Kjo është e përputhshme me porosinë e tij që veçanërisht ata që janë më të rinj, u thuhet: “nënshtrojuni pleqve” (v. 5).^[85]18

Paçka se “Hebrenjve” 13:17 nuk përmend me emër pleqtë, padyshim që ka disa funksionarë kishe me autoritet drejtues mbi kishën, sepse autori thotë: “Dëgjoni udhëheqësit tuaj dhe bindjuni, sepse ata rrinë syhapur mbi shpirtrat tuaj, si ata që duhet të japin llogari.” Përderisa Besëlidhja e Re nuk lë të kuptohet për ekzistencën e ndonjë funksionari tjetër në kishë me këtë lloj autoriteti, është e arsyeshme që të dalim në përfundimin se grigja duhet t’i nënshtrohet e t’i bindet pleqësisë së saj. (Ky përfundim është gjithashtu i përputhshëm me përshkrimin e përgjegjësive që Pali u jep pleqësisë efesiane tek “Veprat” 20:28.)

Përveç përgjegjësive drejtuese, pleqtë gjithashtu duket se kanë patur përgjegjësi mësimdhënieje në kishat e Besëlidhjes së Re. Tek “Efesianëve” 4:11, pleqtë janë referuar si “pastorë-mësues” (apo, sipas një përkthimi alternativ, pastorë të cilët shikohen si të lidhur mjaft ngushtë me mësuesit). Gjithashtu, tek “1 Timoteut” 3:2, një mbikëqyrës (plak) duhet të jetë “i aftë të japë mësim.” Pastaj, tek “1 Timoteut” 5:17, Pali thotë: “Pleqtë që qeverisin mirë, le të nderohen dyfish, sidomos ata që mundohen në fjalë e mësim.” Këtu Pali duket se nënkupton se ekziston një grup i veçantë pleqsh të cilët “mundohen në fjalë e mësim.” Kjo do të thotë të paktën se ka disa ndër pleqtë të cilët i kushtojnë më shumë kohë veprimtarive të predikimit dhe mësimdhënies, dhe madje mund të nënkuptojnë se ka disa të cilët “punojnë” në kuptimin e nxjerrjes së jetesës së tyre nga predikimi dhe mësimi. Të njëjtat përfundime mund të nxirren nga Titi, ku Pali thotë se një plak “mban fort fjalën besnike siç i është mësuar, që të jetë në gjendje me doktrinën e shëndoshë të nxisë dhe të bindë ata që flasin kundër” (Titit 1:9).^[86]19

Atëherë, pleqtë, kishin përgjegjësi për të ushtruar autoritetin e tyre si dhe për të dhënë mësim në kishat e Besëlidhjes së Re.

d. Cilësitë kualifikuese për një plak: Kur Pali rendit cilësitë kualifikuese për pleqtë, është domethënëse që ai ndërthur kërkesat për sa i takon tipareve të karakterit të tyre si dhe qëndrimeve të zemrës së tyre, me kërkesat të cilat nuk mund të përmbushen në një kohë të shkurtër, por të cilat do të bëhen të dukshme përgjatë një periudhe prej disa vjetësh të një jetese me besnikëri të krishterë:

Duhet, pra, që peshkopi të jetë i paqortueshëm, burrë i një gruaje të vetme, të jetë i kthjellët, i arsyeshëm, i ndershëm, mikpritës, i aftë të japë mësim, të mos jepet pas verës, të mos jetë i dhunshëm, të mos jetë lakmues i fitimeve të turpshme, por i butë, jo grindavec, të mos dojë paranë; njeri që e qeveris mirë shtëpinë e vet dhe i ka fëmijët të bindur me çdo lloj mirësjelljeje (por në qoftë se dikush nuk di ta qeverisë familjen e vet, si do të kujdeset për kishën e Perëndisë?). Të mos jetë i posakthyer në besim, që të mos i rritet mendja dhe të bjerë në gjykimin e djallit. Por duhet që ai të ketë dëshmi të mirë edhe ndër të jashtmit, që të mos bjerë në turp dhe grackën e djallit. (1 Tim. 3:2–7)

Cilësi kualifikuese të ngjashme por të shprehura ndryshe, gjenden tek “Titit” 1:6–9, ku Pali thotë se Titi duhet të caktojë pleq në çdo qytet:

Nëse njëri është i paqortueshëm, bashkëshort i një gruaje të vetme, të ketë fëmijë besimtarë, që nuk akuzohen për jetë të shthurur dhe mosnënshtrim. Sepse peshkopi, si administrator i shtëpisë së Perëndisë, duhet të jetë i paqortueshëm, jo arrogant, jo zemërak, jo i dhënë pas verës, jo i dhunshëm, jo njeri që lakmon fitim të turpshëm, por mikpritës, mirëdashës, mendjegjerë, i drejtë, i shenjtë, i përmbajtur, që mban fort fjalën besnike siç i është mësuar, që të jetë në gjendje me doktrinën e shëndoshë të nxisë dhe të bindë ata që flasin kundër. (Titit 1:6–9)

Ata të cilët sot zgjedhin pleq në kisha, do të bënin mirë që të shikonin me kujdes kandidatët në dritën e këtyre cilësive kualifikuese, si dhe për të kërkuar për këto tipare karakteri si dhe vazhda jetese të perëndishme e jo arritjet, famën apo suksesin e botës. Veçanërisht në kishat e shoqërive të industrializuara perëndimore, duket se ka një prirje për të menduar se suksesi në botën e biznesit (apo jurisprudencës, mjekësisë apo qeverisë) është një tregues i përshtatshmërisë për postin e plakut, por nuk është kjo ajo që Besëlidhja e Re na mëson. Ajo na kujton se pleqtë duhet të jenë “shembull për tufën” në jetën e tyre të përditshme, dhe kjo padyshim që do të përfshinte edhe marrëdhënien e tyre vetjake me Perëndinë në leximin e Biblës, në lutje dhe në adhurim. Pikërisht ashtu sikurse Pali mund të thoshte: “Jini imitues të mi, ashtu si unë jam i Krishtit” (1 Kor. 11:1; kr. 2 Tim. 3:10–11), dhe njëlloj sikurse ai mund ta urdhëronte Timoteun duke i thënë: “bëhu shembull për besimtarët në fjalë, në sjellje, në dashuri, në frymë, në besim dhe në dëlirësi” (1 Tim. 4:12), dhe njëlloj sikurse ai mund t’i thoshte Titit: “duke e nxjerrë në çdo gjë veten tënde si shembull veprash të mira, duke treguar në doktrinë pastërti, dinjitet, paprishshmëri” (Titit 2:7), në mënyrë që ky model të vazhdohet në jetën e të tërë drejtuesve të kishës sot. Që jeta e tyre të shërbejë si shembull për t’u ndjekur nga të tjerët, kjo nuk është opsionale; kjo është kërkesë e domosdoshme.

e. Cili është kuptimi i “burrë i një gruaje të vetme”? Cilësia kualifikuese “burrë i një gruaje të vetme” (1 Tim. 3:2; Titit 1:6) është kuptuar në mënyra të ndryshme. Disa kanë menduar se ajo përjashton nga posti i pleqve burrat që janë divorcuar e të cilët pastaj janë martuar me dikë tjetër, përderisa kësisoj ata janë bërë bashkëshort të dy grave. Por kjo nuk duket se është një kuptimi i saktë i këtyre vargjeve. Një interpretim më i mirë është që Pali po ndalonte një poligamist (një burrë i cili në të njëjtën kohë ka më shumë se një bashkëshorte) që të ishte një plak. Ka një sërë arsyesh të cilat mbështetin këtë pikëpamje: (1) Të tëra cilësitë kualifikuese të renditura nga Pali, i referohen statusit të tanishëm të personit e jo të tërë jetës së kaluar të tij. Për shembull, “1 Timoteut” 3:1–7 nuk do të thotë: “dikush i cili nuk ka qenë kurrë i dhunshëm,” por “një i cili tani nuk është i dhunshëm, por i butë.” Kjo nuk do të thotë “dikush që nuk ka qenë kurrë një person që i ka dashur paratë,” por “një i cili tani nuk është një dashës i parave.” Kjo nuk do të thotë “një i cili ka qenë i paqortueshëm për të tërë jetën,” por “një i cili tani është i paqortueshëm.” Nëse këto cilësi kualifikuese do t’ia vishnim të tërë jetës së kaluar të një personi, atëherë do të përjashtonim nga posti pothuajse të tërë ata të cilët u bënë të krishterë kur u rritën, pasi është e vështirë të besohet se ndonjë jo i krishterë do mund t’i plotësonte këto cilësi kualifikuese.

(2) Pali mund të kishte thënë “që të ketë qenë i martuar vetëm njëherë” po të kishte dashur, por nuk e tha.^[87]20 (3) Ne nuk duhet të mos i lejojmë personat e ve të imartuar që të jenë pleq, por kjo do të ishte e domosdoshme po qe se frazën në fjalë e marrim me kuptimin: “që kanë qenë martuar vetëm një herë.” Cilësitë kualifikuese për pleqtë janë të bazuara të tëra tek karakteri moral dhe frymëror i njeriut, dhe nuk ka asgjë në Shkrim që të sugjerojë që një person i cili është rimartuar pasi i ka vdekur bashkëshortja, ka cilësi kualifikuese më të ulëta morale apo frymërore.^[88]21 (4) Poligamia qe e mundshme në shekullin e parë. Paçka se nuk ishte e zakonshme, poligamia praktikohej, veçanërisht ndër judenjtë. Historiani jude Jozefus thotë: “Sepse është një zakon i lashtë i yni që të kemi disa gra njëherësh.”^[89]22 Legjislacioni rabinik rregullonte gjithashtu zakonet e trashëgimisë si dhe aspektet e tjera të poligamisë.^[90]23

Për rrjedhojë, gjëja më e mirë është që të kuptojmë me “burrë i një gruaje të vetme” se kjo e ndalon një poligamist që të mbajë postin e një plaku. Vargjet në fjalë, nuk thonë asgjë për sa i takon divorcit dhe rimartesës në lidhje me cilësitë kualifikuese për postin e kishës.

f. Instalimi publik i pleqve: Lidhur me diskutimin mbi pleqtë, Pali thotë: “Mos i vër duart askujt me ngut” (1 Tim. 5:22). Paçka se konteksti nuk specifikon procesin e përzgjedhjes së pleqve, konteksti përpara (1 Tim. 5:17–21) trajton tërësisht pleqtë si dhe vënien e duarve që do të ishte një ceremoni e përshtatshme për caktimin e dikujt veçan për funksionin e plakut (vini re vënien e duarve për të caktuar apo konfirmuar njerëzit në funksione të caktuara apo detyra të caktuara tek “Veprat” 6:6; 13:3; “1 Tim.” 4:14). Për rrjedhojë, caktimi i pleqve duket si mundësia me më shumë gjasa për veprimin që Pali ka në mendje. Në këtë rast, ai do të thoshte: “Mos u ngutni në caktimin e njerëzve si pleq.” Kjo do të ishte e përputhshme me një proces përmes të cilit dhjakët gjithashtu do “të vihen më parë në provë, pastaj ta kryejnë shërbesën, po të jenë të paqortueshëm” (1 Tim. 3:10). Paçka se Pali i caktoi vërtetë në detyrë disa pleq, shumë shpejt pas themelimit të secilës kishë (Veprat 14:23), këtu ai paralajmëron që një caktim i tillë nuk duhet të merret me ngut, se mos përndryshe bëhet ndonjë gabim. Gjithashtu, në të tërë këtë proces, kisha duhet që të tregojë kujdes që të mos gjykojë ashtu sikurse bota gjykohet, sepse “njeriu shikon pamjen, kurse Zoti shikon zemrën” (1 Sam. 16:7; kr. 2 Kor. 5:16). Kjo domosdoshmëri për vlerësimin e gjendjes frymërore, ishte gjithashtu e dukshme kur apostujt e inkurajuan kishën në Jerusalem që të zgjidhte “shtatë burra, me dëshmi të mirë, të mbushur me Frymën e Shenjtë dhe me urtësi, të cilët do t'i vendosim në këtë detyrë” (Veprat 6:3). Ndër ata që u zgjodhën ishte “Stefanin, një burrë plot besim dhe Frymë të Shenjtë” (Veprat 6:5).

Ne duhet që gjithashtu të vërejmë se caktimi i pleqve në kishat e hershme të Palit, qe shoqëruar me “lutje dhe agjërim,” ndoshta në lidhje me procesin e përzgjedhjes së pleqve. (Vini re shembullin e Jezusit i Cili “shkoi në mal për t'u lutur, dhe e kaloi natën duke iu lutur Perëndisë” përpara se të zgjidhte dymbëdhjetë dishepujt e vet [Luka 6:12–13].)^[91]24

3. Dhjak. Fjala dhjak është përkthimi i fjalës greqisht διάκονος (G1356) e cila është fjala e përdorur zakonisht për “shërbëtor” kur përdoret në kontekstet me funksionarët e kishës.

Dhjakët përmenden qartësisht tek “Filipianëve” 1:1 “Gjithë shenjtorëve në Krishtin Jezus që janë në Filipi, bashkë me peshkopët dhe dhjakët.” Por nuk ka specifikim të funksionit të tyre përveçse për të treguar se ata janë ndryshe nga peshkopët (pleqtë). Dhjakët përmenden gjithashtu tek “1 Timoteut” 3:8–13 në një pasazh më të zgjeruar:

Gjithashtu dhjakët të jenë dinjitozë, jo me dy faqe në fjalë, të mos jepen pas verës së tepërt, të mos lakmojnë fitime të turpshme, duke ruajtur misterin e besimit me ndërgjegje të pastër. Edhe këta le të vihen më parë në provë, pastaj ta kryejnë shërbesën, po të jenë të paqortueshëm. Gjithashtu gratë [ose ‘gruaja’; fjala në greqisht mund të ketë cilindo kuptim] e tyre të jenë dinjitoze, jo shpifarake, të kthjellëta, besnike në gjithçka. Dhjakët të jenë burrë të një gruaje të vetme, t'i qeverisin mirë fëmijët dhe shtëpitë e veta. Sepse ata që e kanë kryer mirë shërbesën, fitojnë një shkallë të mirë dhe guxim të madh në besimin në Krishtin Jezus. (1 Tim. 3:8–13)

Funksioni i dhjakëve nuk tregohet qartësisht këtu, por cilësitë për dhjakët sugjerojnë një sërë funksionesh. Për shembull, ata duket se kanë patur disa përgjegjësi në kujdesjen për financat e kishës, përderisa ata duhej të ishin njerëz të cilët “të mos lakmojnë fitime ...” (v. 8). Ata ndoshta kishin disa përgjegjësi administrative në veprimtari të tjera të kishës gjithashtu, për shkak se ata duhej të menaxhonin mirë fëmijët e tyre, si dhe familjet e tyre (v. 12). Ata mundet që gjithashtu t’u kenë shërbyer nevojave fizike të atyre që janë në kishë apo komunitet, të cilët kishin nevojë për ndihmë (shiko diskutimin e “Veprave” 6 më poshtë). Për më tepër, nëse vargu 11 bën fjalë për bashkëshortet e tyre (siç mendoj unë se bën fjalë), atëherë do të ishte gjithashtu me gjasa që ata të ishin të përfshinë në një vizitë nga shtëpia në shtëpi dhe këshillim, për shkak se gratë duhet të jenë “jo shpifarake.” Dhjakëve nuk do t’u bënte mirë nëse bashkëshortet e tyre (të cilat pa dyshim do të përfshiheshin gjithashtu në lutje si dhe këshillim së bashku me dhjakët) do të përhapnin çështje konfidenciale nëpër kishë. Por këto janë vetëm sugjerime të fushave të mundshme të përgjegjësisë të cilat janë lënë të kuptohen në këtë pasazh.

Emri dhjakë vetë nuk është përdorur tek “Veprat” 6:1–6, por një folje e lidhur me këtë (Gr. διακονέω (G1354) “për të shërbyer”) gjendet tek vargu 2: “Nuk është mirë për ne të lëmë fjalën e Perëndisë për të shërbyer nëpër tryeza.” Këtu apostujt të cilët drejtonin kishën e Jerusalemit, e panë të domosdoshme që të delegonin disa përgjegjësi administrative tek të tjerët. Në këtë rast, përgjegjësitë në fjalë përfshinin shpërndarjen e ushqimit ndaj vejushave të cilat ishin në nevojë. Duket me vend që të mendojmë për këta shtatë burra si “dhjakë” edhe pse emri dhjak ndoshta ende nuk kishte gjetur zbatim për ta ndërkohë që ata filluan këtë përgjegjësi, sepse atyre duket se iu dhanë detyra të cilët përshtaten mirë me përgjegjësitë e dhjakëve për të cilat hidhet fjala tek “1 Timoteut” 3:8–12.

Ka edhe tekste të tjera në të cilat është e vështirë të dallosh nëse Besëlidhja e Re është duke folur për një dhjak si një funksionar i veçantë kishe, apo ajo është thjesht duke përdorur këtë fjalë për t’iu referuar një “shërbëtori” në një kuptim të përgjithshëm të fjalës. Kjo është vështirësia që haset tek “Romakëve” 16:1, ku Feba quhet “shërbëtore” apo një “dhjake” apo “dhjak” (ky lloj emri grek ka të njëjtën formë si në mashkullore ashtu edhe në femërore, kështu që është thjesht një çështje se cila fjalë në gjuhën tonë është më e përshtatshme për përkthimin e saj) të kishës në Kenkrea. Për shkak se kërkesa e Palit për dhjakët ishte që ata “të jenë burrë të një gruaje të vetme” (1 Tim. 3:12), përkthimi “shërbëtor” duket si më i preferueshmi tek “Romakëve” 16:1 (διάκονος (G1356) merr këtë kuptim tek “Rom.” 13:4; 15:8; dhe “1 Kor.” 3:5).^[92]25 Në përgjithësi, vargjet mbi dhjakët tregojnë se ata kishin poste të dallueshme për t’i “shërbyer” kishës në mënyra të ndryshme. “Veprat” 6:1–6 sugjeron se ata kishin disa përgjegjësi administrative, por që gjithsesi ishin subjekt ndaj autoritetit të atyre të cilët kishin drejtimin e të tërë kishës.

Është me rëndësi për t’u theksuar se asgjëkund në Besëlidhjen e Re nuk i shikojmë dhjakët me autoritet drejtues mbi kishën ashtu sikurse bëjnë pleqtë, e gjithashtu as dhjakëve nuk u kërkohet që të jenë në gjendje që të japin mësim Shkrimin apo doktrinën e shëndoshë.

4. Funksione të tjera? Në shumë kisha sot, ka edhe funksione të tjera, si për shembull thesarmbajtës, moderator (një person i cili ka përgjegjësinë e kryesimin e mbledhjeve të punëve praktike të kishës), apo si persona të besuar (në disa forma drejtimi të kishës, këta janë njerëz të cilët kanë përgjegjësi ligjore për pronat e zotëruara nga kisha). Për më tepër, kishat të cilat kanë më shumë se një person të paguar nga stafi, mund të kenë disa pjesëtarë stafi (të tillë si drejtorë muzikorë, drejtorë arsimorë, punonjës rinorë, etj.) të cilët “njihen publikisht se kanë të drejtën dhe përgjegjësinë që të ushtrojnë disa funksione të caktuara në kishë,” e të cilët kësisoj i përshtaten përkufizimit tonë të funksionarit të kishës, e i cili madje mund të paguhet për të kryer funksione të tilla, duke e patur si një punë me kohë të plotë, por që mund të mos jenë pleq apo dhjakë në kishë.

Duket sikur nuk ka ndonjë arsye që të themi se këto nuk duhet të jenë funksione gjithashtu në kishë, paçka se të tëra ato me shumë mundësi do mund të futeshin në kategorinë e ose të plakut, ose të dhjakut (pjesa më e madhe e të lartpërmendurave, mund të jenë dhjakë me përgjegjësi specifike, apo moderatori mundet që gjithashtu të jetë një plak i cili thjesht moderon mbledhjet e punëve praktike të kishës). Sidoqoftë, nëse këto funksione apo të tjera të ngjashme me to duken të dobishme për funksionimin e kishës, duket se nuk ka arsye përse ato të mos caktohen. Megjithëkëtë, nëse ato caktohen, do të jetë e nevojshme që të tregojmë kujdes që ato të mos lenë në hije rëndësinë e funksioneve të përmendura specifikisht në Shkrim, dhe që ato të mos kenë ndonjë autoritet i cili nuk është subjekt ndaj autoritetit drejtues të atyre funksionarëve të cilët tregohen qartësisht në Shkrim. Nëse një ndikim apo autoritet i konsiderueshëm përftohet prej atyre të cilët kanë poste të cilat nuk tregohen me emër në Shkrime, atëherë ka shumë më pak të ngjarë që njerëzit në grigjë apo funksionarët vetë të shikojnë tek Shkrimi dhe të gjejnë përshkrime të hollësishme të mënyrës se si ata duhet të veprojnë apo se si ata duhet të zgjidhen. Kjo do të kishte prirjen që të zbehte autoritetin efikas të Shkrimit për të drejtuar kishën në fushën e drejtimit të kishës.

B. Si duhen zgjedhur funksionarët e kishës?

Në historinë e kishës ka patur dy lloje kryesore procesesh për përzgjedhjen e funksionarëve të kishës, përzgjedhjen nga një autoritet më i lartë, apo përzgjedhjen nga një grigjë vendore. Kisha Katolike Romake i ka caktuar funksionarët e vet nëpërmjet një autoriteti më të lartë: Papa cakton kardinalë dhe peshkopë, ndërsa peshkopët caktojnë priftërinjtë në grigjat vendore. Kjo është një “hierarki” apo sistem qeverisjeje nëpërmjet një priftërie ^[93]26 që është ndryshe nga njerëzit që nuk i përkasin klerit në kishë. Ky sistem pretendon të ketë një linjë të pandërprerë trashëgimie nga Krishti dhe apostujt, dhe pretendon se priftëria e tanishme qëndron si përfaqësuese e Krishtit për kishën. Paçka se kisha e Anglisë (Kisha Episkopaliane në Shtetet e Bashkuara) nuk i nënshtrohet drejtimit nga Papa, e as kanë kardinalë, ajo gjithsesi i ka disa ngjashmëri me sistemin e hierarkisë të Kishës Katolike Romake, përderisa drejtohet nga peshkopët dhe kryepeshkopët, dhe klergjia e saj konsiderohen priftërinj. Ajo pretendon për pasim të drejtpërdrejtë nga apostujt, dhe priftërinjtë e peshkopët emërohen nga një autoritet më i lartë jashtë grigjës vendore.^[94]27

Në dallim nga ky sistem i emërimit nga një autoritet më i lartë, në pjesën më të madhe të grupeve të tjera protestante, funksionarët e kishës zgjidhen nga kisha vendore apo nga ndonjë grup përbrenda kishës vendore, paçka se forma e drejtimit të kishës mund të variojë në mënyra të tjera të konsiderueshme (shiko më poshtë). Përderisa kjo është një fushë në të cilën nuk ka ndonjë tekst biblik që të ishte absolutisht vendimtar, ne duhet të jemi të duruar me atë larmi mendimesh që ekziston ndër ungjillorët mbi këtë çështje. Sidoqoftë, ka një sërë arsyesh përse duket më me gjasa që funksionarët e kishës (të tillë si pleqtë dhe dhjakët, dhe padyshim duke përfshirë “pastorin”) duhet të zgjidhen apo të paktën të afirmohen apo pranohen në një mënyrë a një tjetër nga e tërë grigja:

(1) Në Besëlidhjen e Re, ka një sërë shembujsh ku tregohet se funksionarët e kishës duket se u zgjodhën nga një grigjë e tërë. Tek “Veprat” 6:3, apostujt nuk është se i zgjedhin vetë shtatë dhjakët e parë  (po qe se i shikojmë si dhjakë), por i thonë të tërë kishës: “Kërkoni midis jush shtatë burra, me dëshmi të mirë, të mbushur me Frymën e Shenjtë dhe me urtësi, të cilët do t'i vendosim në këtë detyrë.” Përzgjedhja fillestare e këtyre burrave u bë nga e tërë grigja. Kur për të zëvendësuar Judën u zgjodh një zëvendësues që të llogaritej si një nga apostujt, numri i emrave të mbledhur ishte rreth njëqind e njëzet (shiko “Veprat” 1:15) qe ajo që bëri përzgjedhjen fillestare të dy syresh, nga të cilët Zoti Vetë tregoi se cilin dëshironte të emëronte: “Dhe vunë dy: Jozefin, të quajtur Barsaba, që ishte i mbiquajtur Just, dhe Matian” (Veprat 1:23). Në fund të këshillit të Jerusalemit, e tërë kisha kishte një rol me apostujt dhe pleqtë në zgjedhjen e përfaqësuesve të saj për të tejçuar vendimet ndaj kishave të tjera, sepse zgjedhja dhe dërgimi u bë prej “apostujve dhe pleqve, me gjithë kishën” (Veprat 15:22; kr. “në asamble,” v. 25). Për më tepër, kur një pjesë e kishave dërgoi me Palin një ofertë kishës së Jerusalemit, kishat dërguan gjithashtu një përfaqësues për ta shoqëruar Palin, dhe sipas Palit, ky “u zgjodh nga kishat si bashkudhëtari ynë me këtë vepër të hirit” (2 Kor. 8:19).^[95]28

Mund të ngrihet kundërshtia që Pali dhe Barnaba “caktuan” pleq në çdo kishë (Veprat 14:23), dhe që Pali i tha gjithashtu Titit që “në çdo qytet, të caktosh pleq” (Titit 1:5). A nuk duket kjo më shumë si sistemi Katolik Romak apo Anglikan, sesa si një sistem zgjedhjeje grigjore? Megjithëkëtë, edhe ato vargje nuk kanë nevojë të nënkuptojnë se apostujt vetëm ishin ata që bënë përzgjedhjen, por që padyshim mund të përfshinin konsultimet grigjore e madje edhe miratimin përpara se të bëhej një emërim apo emërimin zyrtar (siç ndodhi me caktimet tek “Veprat” 6:3, 6). Fjala caktoj mund të ketë gjithashtu kuptimin “emëroj.”^[96]29

(2) Një arsye tjetër përse pjesëmarrja e grigjës në përzgjedhjen e funksionarëve të kishës, është se në Besëlidhjen e Re, përgjithësisht, autoriteti përfundimtar drejtues, duket se mbështetet jo tek ndonjë grup jashtë kishës apo tek ndonjë grup brenda saj, por tek kisha në tërësinë e vet. Hapi përfundimtar në disiplinën e kishës përpara shkishërimit, është “thuaja kishës” (Mat. 18:17). Shkishërimi apo veprimi i përjashtimit të dikujt nga përbashkësia e kishës, kryhet kur e tërë grigja është “mbledhur” (1 Kor. 5:4), dhe për rrjedhojë, duket qartë se është bërë nga e tërë grigja. Një arsye tjetër e cila është kuptimplotë, por jo përfundimtare, është fakti se letrat të cilat u janë shkruar kishave, nuk u janë dërguar pleqve apo disa grupeve të tjera drejtuesish përbrenda kishave, por të gjitha u janë shkruar kishave të tëra, dhe e tërë grigja inkurajohet në to që t’i lexojë e prej saj pritet që t’ia vërë veshin këtyre letrave (Rom. 1:7; 1 Kor. 1:2; 2 Kor. 1:1; kr. 2 Kor. 1:13; Kol. 4:16; 1 Tim. 4:13). Kjo do të thotë që apostujt janë të lidhur drejtpërsëdrejti me grigjat, jo me grigjat përmes funksionarëve.

Ka edhe disa arsye praktike të cilat mund të përmenden:

(3) Nëse e tërë grigja përzgjedh funksionarët e kishës, ka më tepër llogaridhënie ndaj grigjës. Pali mori një nivel llogaridhënieje kur ai u kujdes për faktin se “dy ose tre dëshmitarë” mund të ngrinin një akuzë për padrejtësi kundër një plaku (1 Tim. 5:19). Kjo llogaridhënie siguron një masë shtesë mbrojtëse ndaj tundimeve për të mëkatuar dhe një lakmi të shtuar për pushtet.^[97]30

(4) Nga ana historike, doktrina e rreme, shpesh duket se pranohet fillimisht nga teologët e kishës, pastaj nga pastorët dhe në fund nga joklerikët e informuar mirë, të cilët janë përditë duke e lexuar Biblën e tyre dhe duke ecur me Zotin. Për rrjedhojë, nëse udhëheqësia fillon të gabojë në doktrina apo në jetë, dhe nuk zhvillohen zgjedhje nga grigja, atëherë kisha në tërësi nuk ka mënyra praktike të marrjes në kontroll të situatës dhe ndryshimin e saj. Por nëse funksionarët zgjidhen nga kisha, atëherë ka një sistem “kontrollesh dhe baraspeshimesh” në të cilin edhe autoriteti drejtues i kishës ka një farë llogaridhënieje ndaj kishës në tërësi.^[98]31

(5) Drejtimi funksionon më mirë kur ka miratimin e atyre që po drejtohen (kr., në Besëlidhjen e Vjetër, “Eks.” 4:29–31; “1 Sam.” 7:5–6; 10:24; “2 Sam.” 2:4; “1 Mbret.” 1:39–40; dhe vini re gabimin që bëri Roboami tek “1 Mbr.” 12:1, 15).

Këta faktorë ndërthuren për të treguar se paçka se Shkrimi nuk na urdhëron shkoqur për një sistem specifik të zgjedhjes së funksionarëve të kishës, do dukej se gjeja më e mençur do të ishte të kishim një sistem nëpërmjet të cilit e tërë kisha luan një rol të rëndësishëm në zgjedhjen dhe njohjen e funksionarëve të kishës—ndoshta përmes një vote grigjore, apo përmes ndonjë procesi tjetër me anë të të cilit pranimi nga grigja është parakusht përpara se funksionarët e kishës të mund të zënë postet e tyre.^[99]32

A mund të thuhet ndonjë gjë tjetër rreth procesit të zgjedhjes së funksionarëve? Disa kontrolle shtesë grigjore kundër përdorimit të tepruar të autoritet mund të përcaktohen në procesin e përzgjedhjes. Këtu ka vend për një larmi të madhe, por masa të tilla si zgjedhja për kohëmbajtje të kufizuara të postit, një kusht për një vit të detyrueshëm pushim (me përjashtim për pjesëtarët e stafit pastoral që punojnë me kohë të plotë të cilët janë pleq) një herë në disa vjet, një kërkesë për riafirmim periodik të zgjedhjes, si dhe një masë në procesin emërues përmes të cilit emërimet mund të kryhen nga pjesëtarët e grigjës (edhe nëse pjesa më e madhe e të emëruarve vinin nga vetë pleqtë), do të siguronin të tëra masa shtesë llogaridhënieje për grigjën, pa humbur ndonjë aspekt thelbësor të autoritetit drejtues mbi grigjën pasi pleqtë të jenë zgjedhur.

Këta faktorë do të siguronin gjithashtu disa argumente kundër një grupi që e zgjat vetë mandatin e tij si pleqësi e i cili nuk është subjekt i zgjedhjes apo rikonfirmimit periodik nga grigja, por edhe një herë, duhet thënë se nuk janë renditur direktiva specifike në Shkrim dhe se nuk ka vend për divergjenca në këtë pikë.

C. Format e drejtimit të kishës

Në diskutimin e formave të drejtimit të kishës, ka një farë mbivendosjeje me seksionet e mëparshme të metodave të zgjedhjes së funksionarëve të kishës, sepse përzgjedhja e funksionarëve është një aspekt shumë i rëndësishëm i autoritetit në kishë. Filozofi të ndryshme të drejtimit të kishës do të reflektohen në metoda të ndryshme të cilat përdoren për përzgjedhjen e funksionarëve të kishës, siç u shpjegua më lart.

Kjo është e dukshme nga fakti se format e drejtimit të kishës mund të ndahen në tre kategori të mëdha, të cilat ne mund t’i emërtojmë “episkopaliane,” “presbiteriane,” dhe “grigjore.” Format episkopaliane kanë një drejtim nga një kategori e veçantë funksionarësh kishe e njohur me termin priftëri, dhe autoriteti përfundimtar për vendim-marrjen gjendet jashtë kishës vendore.^[100]33 Sistemi Episkopalian i Kishës është përfaqësuesi kryesor ndër Protestantët i kësaj forme drejtimi. Format Presbiteriane kanë një drejtim nëpërmjet pleqve, një pjesë e të cilëve kanë autoritet jo vetëm mbi grigjën e tyre vendore, por gjithashtu përmes presbiterit si dhe asamblesë së përgjithshme, mbi të tëra kishat e rajonit, dhe pastaj në deminacionin në përgjithësi. Format grigjore të drejtimit të kishës e kanë autoritetin përfundimtar të drejtimit të tyre, tek grigja vendore, paçka se shkallë të ndryshme të vetë-drejtimit janë dorëzuar përmes bashkimit denominacional, si dhe formës aktuale të drejtimit të kishës vendore mund të variojë ndjeshëm. Secilën prej kësaj forme qeverisjeje, ne do ta shqyrtojmë në diskutimin e mëposhtëm.

1. Episkopaliane. Në sistemin episkopalian, një kryepeshkop ka autoritet mbi shumë peshkopë. Ata nga ana e tyre kanë autoritet mbi një “dioqezë,” gjë që thjesht nënkupton kishat të cilat janë nën juridiksionin e një peshkopi. Funksionari përgjegjës i një famullie vendore, është ai që quhet famulltar (apo nganjëherë vikar, e që është një “ndihmës” apo dikush që zëvendëson famulltarin). Kryepeshkopët, peshkopët dhe rektorët, janë të tërë priftërinj, përderisa të tërë në një kohë apo një tjetër janë emëruar në priftërinë episkopaliane (por në praktikë, famulltari më shpesh quhet prift).^[101]34

Figura 47.1: Drejtimi Episkopalian

Argumenti pro sistemit Episkopalian, nuk është se ai gjendet në Besëlidhjen e Re, por se ai është një rezultat i natyrshëm i zhvillimit të kishës e cila filloi në Besëlidhjen e Re, dhe që nuk është e ndaluar nga Besëlidhja e Re. E.A. Litton shkruan: “Në Besëlidhjen e Re nuk shfaqet asnjë rend peshkopësh dioqezash,” por menjëherë pas kësaj, ai shton:

Prova ekzistuese është në favor të supozimit se sistemi i peshkopatave buroi nga vetë Kisha, dhe nga një proces i natyrshëm, dhe se ajo u sanksionua nga Shën Gjoni, ai që mbeti i fundit i gjallë prej apostujve. Presbiteri, kur mblidhet për konsultime, në mënyrë të natyrshme zgjedh një president për të mbajtur rendin; së pari në mënyrë të përkohshme, por me kalimin e kohës, me autoritet të përhershëm....Kështu, ka mundësi që në një periudhë të hershme, një peshkopatë joformale të ketë lindur në çdo kishë. Me ndarjen nga kjo jetë një e nga një të apostujve...posti i tyre do të zinte një rëndësi të shtuar dhe atyre do t’u jepej autoritet më i madh.^[102]35

Për më tepër, përderisa posti i peshkopit dhe struktura korresponduese e qeverisjes që gjendet tek Kisha Episkopaliane është si historike ashtu edhe e dobishme, Litoni thotë se ajo duhet ruajtur. Në fund, dobia e prejardhjes të drejtpërdrejtë prej apostujve është konsideruar si një arsye e fortë në favor të sistemit peshkopator. Litoni thotë: “Apostujt janë hallka e parë e zinxhirit dhe nuk ka arsye përse një njëpasnjëshmëri, për sa i takon mandatimit të jashtëm, të mos ketë përse të kalojë nga shekulli në shekull, duke qenë trupa ekzistuese e shërbenjësve të cilët e dorëzojnë autoritetin zyrtar tek pasuesit e tyre, dhe këta pastaj tek ata të tyret.”^[103]36

Por ka argumente të cilat mund të parashtrohen nga ana tjetër e kësaj çështjeje. (1) Është me rëndësi që posti i “peshkopit” nuk është një post i veçantë në Besëlidhjen e Re, por është thjesht një sinonim për emrin “plak,” siç edhe vetë Litoni e pranon.^[104]37 Në Besëlidhjen e Re nuk përmendet asnjë peshkop individualisht, por peshkopët (apo mbikëqyrësit) paraqiten gjithnjë në numrin shumës. Kjo nuk duhet të shikohet thjesht si një fakt rastësor, sepse edhe ndër apostujt, Jezusi nuk la njërin syresh me autoritet superior mbi të tjerët, por la një grup prej dymbëdhjetë vetësh të cilët kishin një autoritet të barabartë drejtues (dhe të cilëve më vonë iu shtuan të tjerë, si për shembull Pali). Paçka se disa apostuj të tillë si Pjetri, Jakobi dhe Pali, kishin rol kryesor ndër këtë grup, ata nuk kishin ndonjë autoritet më të madh sesa të tjerët, dhe madje Pjetri u qortua nga Pali në Antiok (Gal. 2:11).^[105]38 Kjo gjë mund të pasqyrojë fare mirë mençurinë e Krishtit në ruajtjen kundër abuzimit me pushtetin që vjen në mënyrë të pashmangshme në rastin kur cilado qenie njerëzore ka tepër autoritet por pa patur kontrolle dhe baraspesha të mjaftueshme nga të tjerët. Ashtu sikurse Jezusi la një shumësi apostujsh që të kishin autoritetin më të lartë (njerëzor në kishën e hershme, po kështu apostujt caktuan gjithnjë një shumësi pleqsh në çdo kishë, duke mos lënë kurrë një person të vetëm me autoritetin drejtues.

(2) Teoria e një grupi peshkopësh, të ngritur për të zëvendësuar apostujt, nuk na mësohet në Besëlidhjen e Re, e aty nuk tregohet ndonjë rrjedhojë e një nevoje për një vazhdimësi fizike të emërimit në detyrë përmes vendosjes së duarve nga ata të cilët janë emëruar në detyrë sipas një zinxhiri të pashkëputur pasueshmërie nga apostujt. Për shembull, tek “Veprat” 13:3, nuk ishin apostujt e Jerusalemit ata që emëronin në detyrë Palin dhe Barnabën, por ishin njerëzit në kishën e Antiokut që vunë duart mbi ta e që i dërguan ata. Në fakt, ka shumë pak prova që tregojnë se apostujt ishin ndopak të preokupuar për një linjë pasueshmërie. Timoteu me sa duket u emëruan në detyrë jo thjesht nga Pali por gjithashtu nga “pleqësia” (1 Tim. 4:14), paçka se kjo mund të ketë përfshirë edhe Palin gjithashtu (shiko 2 Tim. 1:6). Më e rëndësishme akoma është që emërimi në detyrë është tek e fundit nga Zoti Vetë (Veprat 20:28; 1 Kor. 12:28; Efe. 4:11), dhe nuk ka asgjë në natyrën e “emërimit në detyrë” (kur ai shikohet thjesht si njohje publike e një posti) e cila të kërkojë që ajo të bëhet vetëm prej atyre të caktuar më përpara në rrjedhjen fizike nga apostujt. Nëse Perëndia ka thirrur një plak, ai duhet të njihet si i tillë dhe nuk është nevoja të preokupohemi rreth pasueshmërisë fizike. Plus kësaj, nëse ndokush është i bindur se kisha vendore duhet të zgjedhë pleq (shiko diskutimin më lart), atëherë duhet të duket e përshtatshme që kisha e cila zgjodhi këtë plak, jo një peshkop të jashtëm, duhet të jetë grupi i cili akordon njohjen e jashtme në momentin e zgjedhjes, duke emëruar personin në post apo duke emëruar në detyrë pastorin.^[106]39

(3) Ndërkohë që mund të thuhet se zhvillimi i një sistemi episkopalian me një peshkop të vetëm në autoritet mbi disa kisha qe një zhvillim i dobishëm në kishën e hershme, mund të thuhet gjithashtu se kjo ishte një devijim nga standardet e Besëlidhjes së Re dhe një rezultat i një pakënaqësie njerëzore me sistemin e pleqësisë së zgjedhur vendore të pleqve, e cila është caktuar nga apostujt dhe që dukshëm kishte funksionuar shumë mirë nga viti 30 deri në vitin 100 mbas K. përgjatë gjithë kishës së Besëlidhjes së Re. Por, vlerësimi prej dikujt i të dhënave historike, sigurisht që do të varet nga vlerësimi i personit mbi argumentet më të hershme pro dhe kundër një sistemi episkopalian.

2. Presbiterian. Në këtë sistem, secila kishë vendore zgjedh pleqtë për një sesion (P-ja në figurën 47.2 simbolizon pleqtë, ndërsa vijat e ndërprera nënkuptojnë se e tërë grigja zgjedh pleqtë). Pastori i kishës do të jetë një nga pleqtë në sesion, i barabartë në autoritet me pleqtë e tjerë. Ky sesion ka autoritet drejtues mbi kishën vendore. Sidoqoftë, pjesëtarët e sesionit (pleqtë) janë gjithashtu anëtarë të një presbiteri, i cili ka autoritet mbi një sërë kishash të një rajoni të caktuar. Ky presbiter përbëhet nga disa apo nga të tërë pleqtë në kishat vendore mbi të cilat ka autoritet. Për më tepër, një pjesë e anëtarëve të presbiterit, janë pjesëtarë të “asamblesë së përgjithshme” e cila zakonisht ka autoritet mbi të tëra kishat presbiterianë në një vend apo rajon të caktuar.^[107]40

Figura 47.2: Drejtimi Presbiterian

Argumentet në favor të këtij sistemi presbiterian, janë: (1) se ata të cilët kanë mençurinë dhe dhuntitë për pleqësi, atyre duhet t’u bëhet thirrje që të përdorin mençurinë e tyre për të drejtuar më shumë sesa thjesht një kishë vendore, dhe (2) një drejtim kishe kombëtare (apo madje mbarë-botërore), tregon unitetin e trupit të Krishtit. Për më tepër, (3) një sistem i tillë është në gjendje të mos e lejojë një grigjë individuale që të bjerë në gabim doktrinar, shumë me më efikasitet sesa cilado shoqatë vullnetare e kishave.^[108]41

Sistemi presbiterian i ravijëzuar më lart, ka shumë mbështetës ndër të krishterët ungjillorë sot, dhe ai padyshim që funksionon me efikasitet në shumë raste. Sidoqoftë, mund të ngrihen disa kundërshtime ndaj këtij sistemi: (1) Pleqtë, askund në Shkrim nuk kanë autorit të themeluar në mënyrë të rregullt mbi më shumë sesa kishën e tyre vendore. Vazhda që shikohet është më tepër që pleqtë janë caktuar në kishat vendore si dhe kanë autoritet mbi kishat vendore. Kundër kësaj deklarate, këshilli i Jerusalemit tek “Veprat” 15 është përmendur shpesh herë, por ne duhet të vërejmë se ky këshill u mblodh në Jerusalem për shkak të pranisë së apostujve. Me sa duket, apostujt si dhe pleqtë në Jerusalem, me përfaqësuesit nga Antioku (Veprat 15:2), kërkuan së bashku mençurinë e Perëndisë mbi këtë çështje. Gjithashtu duket se ka patur disa konsultime me të tërë kishën, sepse ne lexojmë në përmbyllje të këtij diskutimi se: “Atëherë iu duk e mirë apostujve dhe pleqve me gjithë kishën të dërgojnë në Antioki, me Palin dhe Barnabën” (Veprat 15:22). (Nëse ky tregim i jep mbështetje drejtimit rajonal nga pleqtë, për rrjedhojë ai i jep gjithashtu mbështetje qeverisë rajonale nga grigja të tëra!) Kjo situatë me pleqtë në Jerusalem nuk është një model i mirë i mbrojtjes së një sistemi nëpërmjet të cilit pleqtë kanë autoritet mbi më shumë sesa kishat e tyre vendore: kisha e Jerusalemit nuk u dërgoi thirrje tërë pleqve në Jude, Samari dhe Galile, dhe të mblidhte takimin e “presbiterit jude” apo një “asamble të përgjithshme.” Paçka se apostujt në Jerusalem padyshim që kishin autorit mbi të tëra kishat, nuk ka asnjë tregues që vetë pleqtë, qoftë edhe në kishën e Jerusalemit, e kishin një autoritet të tillë. Gjithashtu, padyshim që nuk ka një model të Besëlidhjes së Re për pleqtë që të ushtrojnë autoritet mbi ndokënd tjetër veç kishave të tyre vendore.^[109]42

(2) Ky sistem, në praktikë, çon në shumë ndëgjygjësi formale ku mosmarrëveshjet doktrinare trajtohen vit pas viti deri në nivelin e asamblesë së përgjithshme. Lind pyetja nëse kjo duhet të jetë karakteristikë e kishës së Krishtit, ndoshta po, por mua më duket se është një sistem i cili i inkurajon ndërgjygjësi të tilla shumë më tepër nga ç’është e domosdoshme apo ndërtuese për trupin e Krishtit.

(3) Fuqia efektive në qeverisjen e kishës, duket praktikisht të jetë tepër e shkëputur nga kontrolli përfundimtar i joklerikëve në kishë. Paçka se Berkhof-i i cili e mbron këtë sistem qeverisjeje, e pohon mjaft qartë se “fuqia e kishës gjendet në radhë të parë në trupën qeverisëse të kishës vendore,”^[110]43 ai gjithashtu e pranon se: “sa më e përgjithshme të jetë asambleja, aq më e largët është ajo nga njerëzit.”^[111]44 Kështu, ky sistem është shumë i vështirë për t’u anuluar kur fillon të shkojë gabim përderisa joklerikët të cilët nuk janë pleq, nuk kanë të drejtë vote në sesion apo në presbiter apo në asamblenë e përgjithshme, dhe struktura drejtuese e kishës është më e shkëputur prej tyre sesa ç’është në strukturat e tjera drejtuese të kishës.

(4) Paçka se në disa raste është e vërtetë që një denominacion doktrinalisht i shëndoshë me një sistem presbiterian qeverisjeje, mund të mos e lejojë një kishë vendore të shkojë në rrugë të gabuar në doktrinën e saj, aktualisht, shumë shpesh ka rezultuar e kundërta: udhëheqësia kombëtare e një denominacioni presbiterian ka adoptuar një doktrinë të rreme dhe ka ushtruar një trysni të madhe tek kishat vendore për t’u konformuar me të.

(5) Paçka se sistemi presbiterian përfaqëson një formë të vetme uniteti kombëtar apo madje mbarëbotëror të kishës së Krishtit, një unitet i tillë mundet që padyshim të tregohet edhe në mënyra të tjera përveç këtij sistemi qeverisjeje. Kishat me forma më të pastra gjrigjore qeverisjeje kanë shoqatat vullnetare të cilat e manifestojnë këtë unitet. Në fakt, këto shoqata përfshijnë të tërë njerëzit në kisha, e jo thjesht pleqtë apo klergjinë, siç ndodh në sistemin presbiterian. Takimi kombëtar i një denominacioni baptist për shembull, ku një numër i madh shërbenjësish dhe jo klerikësh (të cilët nuk janë domosdoshmërisht pleq apo dhjakë, por thjesht delegatë nga kishat e tyre) mblidhet në bashkësi, mund të shikohet si një demonstrim më i mirë i unitetit të trupit të Krishtit sesa një asamble e përgjithshme presbiteriane ku vetëm pleqtë janë të pranishëm.

3. Grigjore. 

a. Një plak i vetëm (apo një pastor i vetëm): Tani ne mund të shikojmë tek pesë varietetet e qeverisë grigjore për kishën. I pari i cili për momentin është më i përhapuri ndër kishat baptiste në Shtetet e Bashkuara, është forma “plak i vetëm” e qeverisjes. Në këtë lloj qeverisjeje, pastori shikohet si plaku i vetëm në kishë, dhe ka një bord të zgjedhur pleqsh të cilët shërbejnë nën këtë autoritet apo që i japin mbështetje atij (D në figurën 47.3 ka kuptimin e dhjak).

Figura 47.3: Drejtimi me një plak (një pastor)

Në këtë sistem, grigja zgjedh pastorin dhe zgjedh gjithashtu dhjakët. Masa e autoritetit që ka pastori varion shumë nga njëra kishë në tjetrën dhe përgjithësisht do shtohet sa më tepër që një pastor të mbetet në një kishë. Autoriteti i bordit të dhjakëve, shpesh herë mendohet se është thjeshtë një autoritet këshillimor. Në këtë mënyrë, ky sistem zakonisht funksionon veçanërisht në kisha më të vogla, shumë vendime mund të parashtrohen përpara tërë grigjës në përgjithësi.

Argumenti në favor të këtij sistemi prezantohet në mënyrë të qartë tek Teologji Sistematike (Systematic Theology) e A.H. Strong, një tekst ky i cili është përdorur gjerësisht në qarqet Baptiste.^[112]45 Strongu jep argumentet e mëposhtme:

(1) Besëlidhja e Re nuk kërkon një shumësi pleqsh, por modeli i shumësisë së pleqve i vërejtur në Besëlidhjen e Re, vinte vetëm si pasojë e madhësisë së kishave në atë kohë. Ai thotë:

Në disa kisha të caktuara të Besëlidhjes së Re, duket se ka patur një shumësi pleqsh....Sidoqoftë, nuk ka prova që numri i pleqve të ketë qenë uniform, apo se shumësia e cila ekzistoi shpesh herë, ishte në sajë të ndonjë arsyeje tjetër të ndryshme nga madhësia e kishave për të cilat këto pleq qenë të preokupuar. Shembulli i Besëlidhjes së Re, ndërkohë që nga njëra anë e lejon shumimin e ndihmës-pastorëve sipas nevojës, nuk kërkon një kryesim shumës në çdo rast.^[113]46

Në këtë citim, Strong-u tregon se ai do t’i konsideronte si pleq edhe pastorët e tjerë të punësuar nga një kishë më e madhe, në mënyrë që ky sistem të mund të zgjerohej përtej një plaku/pastori të vetëm, duke përshirë dy apo më shumë pleq/pastorë. Por dallimi thelbësor është se autoriteti drejtues i postit të plakut, zotërohet vetëm nga pastori(ët) profesionistë të kishës dhe nuk ndahet nga ndonjë person joklerik në kishë. Gjithashtu ne duhet të kuptojmë se në praktikë, pjesa më e madhe e kishave të cilat ndjekin këtë model sot, janë relativisht të vogla e me vetëm një pastor; për rrjedhojë, aktualisht, kjo zakonisht kthehet në një formë të vetme drejtimi me vetëm një plak.^[114]47

(2) Strongu shton se “Jakobi qe pastori apo presidenti i kishës në Jerusalem,” dhe qytetet tek “Veprat” 12:17; 21:18; dhe “Galatasve” 2:12 për të treguar se kjo udhëheqësi nga Jakobi qe një model i cili do mundet pastaj që të imitohet nga kishat e tjera.

(3) Strong-u vëren se disa pasazhe kanë “peshkop” në njëjës por “dhjakë” në shumës, duke lënë të nënkuptohet diçka e ngjashme me këtë formë të zakonshme Baptiste qeverisjeje. Një përkthim fjalë për fjalë i tekstit në greqisht, tregon një nyje të vetme e shquar që modifikon “peshkop” në dy vargje: “Prandaj peshkopi të jetë i paqortueshëm” (1 Tim. 3:2, përkthim fjalë për fjalë) dhe se “peshkopi ... duhet të jetë i paqortueshëm” (Titit 1:7, përkthim fjalë për fjalë), por në kontrast me këtë, lexojmë: “Dhjakët të jenë dinjitozë...” (1 Tim. 3:8).

(4) Si përfundim, “engjëlli i kishës” tek “Zbulesa” 2:1, 8, 12, 18; 3:1, 7, 14, sipas Strong-ut, “më mirë interpretohet me kuptimin e pastorit të kishës; dhe, nëse kjo është e saktë, është e qartë se çdo kishë kishte jo shumë pastorë, por një.”^[115]48

(5) Një argument tjetër, jo i ngritur nga Strongu, gjendet në literaturën e kohëve të fundit mbi rritjen e kishës. Argumenti është se me qëllim për t’u rritur me shpejtësi, kishat kanë nevojë për një pastor të vetëm të fortë.^[116]49

Edhe një herë tjetër, duhet theksuar se kjo mënyrë drejtimi nga një plak i vetëm ka funksionuar gjithashtu me shumë sukses në shumë kisha ungjillore. Sidoqoftë, mund të ketë kundërshtime ndaj argumentit të paraqitur nga Strongu si dhe të tjerët.

(1) Duket e papërputhshme që të argumentojmë duke thënë se Besëlidhja e Re nuk arrin të japë një urdhëresë të qartë sipas të cilës të tëra kishat duhet të kenë një shumësi pleqsh kur pasazhet mbi cilësitë kualifikuese të pleqve tek “1 Timoteut” 3:1–7 dhe “Titit” 1:5–7 janë përdorur si kërkesa nga Shkrimi për funksionarët e kishës sot. Si mund të thonë kishat që cilësitë kualifikuese për pleqtë të cilat gjenden tek këto vargje, na janë urdhëruar sot, por sistemi i pleqësisë së shumëfishtë të treguar tek po këto vargje, nuk urdhërohet, por u kërkua vetëm në atë kohë e në atë shoqëri? Paçka se kundërshti mund të ngrihen që këto janë urdhëresat e shkruara vetëm ndaj rrethanave individuale në Efes dhe në Kretë, një pjesë e mirë e Besëlidhjes së Re, përbëhet nga urdhëresa apostolike të shkruara ndaj kishave individuale mbi mënyrën se si ata duhet të sillen. Megjithëkëtë, për rrjedhojë ne nuk themi se jemi të lirë të mos u bindemi këtyre udhëzimeve në pjesët e tjera të letrave. Në fakt, “1 Timoteut” dhe “Titit” na japin material të bollshëm për sa i takon drejtimit të kishës vendore, material të cilin të tëra kishat besimtare kërkojnë ta ndjekin.

Për më tepër, duket se është mungesë mençurie të shpërfillim një model të qartë të Besëlidhjes së re i cili ekzistoi përgjatë gjithë kishave për të cilat ne kemi prova në kohën kur u shkrua Besëlidhja e Re. Kur Besëlidhja e Re na tregon se asnjë kishë nuk u pa të kishte një plak të vetëm (“sipas kishave,” “Veprat” 14:23; “në çdo qytet,” “Titit” 1:5; “le të thërrasë pleqtë,” “Jakobi” 5:14; “U bëj thirrje pleqve midis jush,” “1 Pjetrit” 5:1), atëherë duket jo bindëse të themi se kishat të cilat janë më të vogla do të kishin patur vetëm një plak. Edhe kur Pali sapo kishte themeluar kisha në udhëtimin e tij të parë misionar, u caktuan pleq “sipas kishave” (Veprat 14:23). Dhe “në çdo qytet” në ishullin e Kretës duhej të kishte pleq, pavarësisht se sa e madhe apo e vogël qe kisha.

Plus kësaj, ka një papërputhshmëri në argumentin e Strong-ut kur ai thotë se kishat e mëdha ishin ato të cilat kishin pleq të shumtë, sepse pas kësaj ai pretendon se “engjëlli i kishës në Efes” (Zbu. 2:1) qe një pastor i vetëm, në përputhje me këtë model të zakonshëm Baptist. Megjithëkëtë, kisha në Efes, në atë kohë, qe mjaft e madhe: Pali, me themelimin e asaj kishe, kishte shpenzuar tre vjet atje (Vep. 20:31), e gjatë kësaj kohe “të gjithë banorët e Azisë, judenj dhe grekë, e dëgjuan fjalën e Zotit Jezus” (Veprat 19:10). Popullsia e Efesit në atë kohë qe më e madhe se 250,000 vetë.^[117]50

Ne mund të pyesim, përse duhet të ndjekim Strong-un dhe të pranojmë si normë një model qeverisjeje kishe i cili nuk gjendet askund në Besëlidhjen e Re, dhe të refuzojmë një model i cili gjendet kudo në Besëlidhjen e Re?

(2) Jakobi mund të ketë vepruar si moderator apo si funksionar kryesues në kishën në Jerusalem, sepse të tëra kishat do të kenë një lloj drejtuesi të caktuar si ky me qëllim për të drejtuar takimet. Por kjo nuk nënkupton se ai ishte “pastor” i kishës në Jerusalem në një kuptim të një “plaku të vetëm”. Në fakt, “Veprat” 15:2 tregon se kishte pleq (shumës) në kishën në Jerusalem dhe se Jakobi vetë me shumë mundësi qe numëruar ndër apostujt (shiko “Gal.” 1:19) e jo me pleqtë.

(3) Tek “1 Timoteut” 3:2 dhe “Titit” 1:7, nyja shquese në greqisht që modifikon “peshkop” tregon thjesht që Pali është duke folur për cilësitë e përgjithshme kualifikuese ashtu sikurse ato gjejnë zbatim tek cilido shembull.^[118]51 Në fakt, në të dyja rastet që Strongu citon, ne e dimë se kishte pleq (shumës pra) në kishat për të cilat bëhej fjalë. “1 Timoteut” 3:2 i është shkruar Timoteut në Efes, dhe “Veprat” 20:17 na tregon se kishte “pleq” në kishën në Efes. Edhe tek “1 Timoteut”, Pali shkruan: “Pleqtë që qeverisin mirë, le të nderohen dyfish, sidomos ata që mundohen në fjalë e mësim” (1 Tim. 5:17). Në lidhje me “Titin” 1:7 na duhet të shikojmë vetëm vargun 5, ku Pali e udhëzon shkoqur Titin që në “çdo qytet, të caktosh pleq.”

(4) Engjëjt e shtatë kishave tek “Zbulesa” 2–3 janë prova të pazakonta e mjaft të dobëta për pleqtë e vetëm. “Engjëllit të kishës në Efes” (Zbu. 2:1) si zor se mund të nënkuptojë se kishte vetëm një plak në atë kishë, përderisa ne e dimë se kishte “pleq” në këtë kishë shumë të madhe (Veprat 20:17). Fjala “engjëll” e përdorur në adresimin ndaj shtatë kishave tek “Zbulesa” 2–3 mundet që thjesht të nënkuptojë një lajmëtar të veçantë ndaj secilës kishë, ndoshta edhe lajmëtari njerëzor i cili do të merrte atë që Gjoni shkroi e do t’ia çonte secilës kishë,^[119]52 ose mund të përfaqësojë “frymën ngadhënjimtare të kishës” e jo funksionarin drejtues të grigjës,^[120]53 ose madje mundet që thjesht t’i referohet një engjëlli të cilit iu ngarkua të tregonte një kujdes të veçantë mbi secilën grigjë. Edhe nëse kjo përfaqësonte një funksionar kryesues të një farë lloji në secilën grigjë, ky “engjëll” nuk tregohet të ketë ndonjë autoritet drejtues apo ndonjë funksion të barasvlershëm me atë të pastorit të vetëm të sotëm, apo ndonjë funksion të barasvlershëm me atë të “plakut” në kishat e Besëlidhjes së Re. Ky pasazh nuk ofron prova të forta aq sa duhen për të zhvendosë të dhënat e qarta nëpër tërë Besëlidhjen e Re duke treguar shumësi pleqsh në çdo kishë, edhe në kishën e Efesit.

Është interesante që të tëra pasazhet e Besëlidhjes së Re të cituara nga Strongu (Veprat 15, Jerusalem; 1 Tim. 3:2, Efes; Titit 1:7, Kretë; Zbu. 2–3, shtatë kishat, përfshi Efesin) flasin për situata në të cilat vetë Besëlidhja e Re tregon mjaft qartë për tek një shumëshmëri pleqsh në autoritet në kishat e përmendura.

(5) Argumenti që merr shkas nga studimet rreth rritjes së kishës, nuk është se me të vërtetë vërteton që drejtimi nga një pastor i vetëm është i domosdoshëm, për të paktën tre arsye: (a) Ne nuk duhet të refuzojmë një model të mbështetur në Shkrim si dhe të adaptojmë një ndryshe thjesht për shkak se njerëzit na thotë se modeli ndryshe duket se funksionon mirë në prodhimin e kishave të mëdha—roli ynë këtu, ashtu sikurse në të gjithë jetën, duhet më mirë të jetë që t’i bindemi Shkrimit me sa më shumë që të mundemi dhe të presim që Perëndia të sjellë bekimin e duhur sipas dëshirës së Tij. (b) Ka shumë kisha të mëdha të cilat drejtohen me një shumësi pleqsh (si kishat presbiteriane ashtu edhe kishat e pavarura), kështu që argumenti bazuar tek faktorë pragmatikë, nuk është përfundimtar. (c) C. Peter Wagner e pranon se drejtuesit e fortë mund të gjenden në forma të ndryshme të qeverisjes së kishës,^[121]54 dhe ne duhet të biem dakord se një sistem shumësie pleqsh në të cilën të tërë kanë autoritet të njëjtë, nuk e pengon një plak (siç është pastori) nga funksionimi si një lloj “i parë ndër të barabartë” dhe duke patur një rol të rëndësishëm drejtues ndër këta pleq.

(6) Një problem i zakonshëm praktik me një sistem me një “plak të vetëm” është ose një përqendrim i tepruar i autoritetit tek një person, ose kërkesat e tepruara që i bëhen atij. Sido që të jetë, tundimet për të mëkatuar janë shumë të mëdha, dhe një shkallë më e vogël llogaridhënieje e bën rënien në tundim të ketë më shumë gjasa. Siç u përmend më lart, nuk ka qenë kurrë modeli në Besëlidhjen e Re, qoftë edhe me apostujt që të përqendrojë autoritet drejtues në duart e një personi.

Këtu duhet vërejtur se pikëpamja e një “plaku të vetëm” e drejtimit të kishës në të vërtetë nuk ka më shumë mbështetje të Besëlidhjes së Re sesa pikëpamja “e një peshkopi të vetëm” (episkopaliane). Të dyja këto duken përpjekje për të justifikuar atë që ka ndodhur tashmë në historinë e kishës, e jo përfundime të cilat kanë dalë nga një shqyrtim induktiv i vetë Besëlidhjes së Re.

(7) Së fundi, duhet vërejtur se në praktikën aktuale, sistemi “një plak i vetëm” mund të ndryshojë dhe funksionon më shumë si një qeverisje “pleq të shumë”, vetëm se ata të cilët funksionojnë si pleq, në vend të kësaj janë quajtur “dhjakë.” Kjo do të ndodhte nëse dhjakët ndajnë autoritetin aktual qeverisës me pastorin dhe pastori si dhe dhjakët e tjerë e shikojnë veten si llogaridhënës ndaj bordit të dhjakëve në tërësi. Sistemi pastaj fillon të duket siç tregohet në figurën 47.4.

D D D D Pastor D D

Bordi i Dhjakëve

Grigja

Figura 47.4: Pastori dhe Dhjakët mund të drejtojnë bashkë dhe kështu funksionojnë si një udhëheqësi e përbërë prej shumësi pleqsh

Problemi me këtë strukturë është se ajo nuk përdor një terminologji biblike për të gjetur zbatim tek funksionet të cilat njerëzit po zbatojnë, sepse “dhjakët” në Besëlidhjen e Re, kurrë nuk kishin autoritet qeverisës apo mësimdhënës në kishë. Rezultati në një situatë të tillë është që njerëzit në kishë (si dhjakët ashtu edhe pjesëtarët e tjerë të kishës, nuk do të arrijnë që të lexojnë dhe aplikojnë pasazhe nga Shkrimi mbi pleqtë ndaj atyre të cilët janë në fakt duke funksionuar si pleq në kishën e tyre. Për rrjedhojë, këto pasazhe e humbasin lidhjen e tyre të drejtpërdrejtë që duhet të kenë në kishë. Sidoqoftë, në këtë rast, problemi mund të zgjidhet duke ndryshuar emrin “dhjak” me “pleq,” dhe duke e konsideruar pastorin një plak, si të tjerët.

b. Shumësia e pleqve vendorë: A ka ndonjë lloj drejtimi kishe i cili e ruan modelin e shumësisë së pleqësisë të cilin e gjejmë në Besëlidhjen e Re dhe që shmang shtrirjen e autoritetit të pleqve përtej grigjës vendore? Paçka se një sistem i tillë nuk është i ndryshëm nga ndonjë denominacion sot, ai gjendet në shumë grigja individuale. Duke përdorur konkluzionet e arritura në këtë pikë tek të dhënat e Besëlidhjes së Re, do të sugjeroja figurën 47.5 si një model të mundshëm.

E E E E  E⃰ E E

Grigjë

        ⃰ Pastor

Figura 47.5: Drejtimi i një Shumësie Vendore Pleqësie

Përbrenda një sistemi të tillë, pleqtë drejtojnë kishën dhe kanë autoritet që të sundojnë mbi të, autoritet i cili është akorduar nga Krishti Vetë i Cili është kreu i kishës, si dhe nga Fryma e Shenjtë (Veprat 20:28; Heb. 13:17). Në këtë sistem qeverisjeje, ka gjithnjë më shumë se një plak, një fakt ky i cili e dallon këtë formë qeverisjeje nga “sistemi i një plaku të vetëm” i diskutuar më lart. Në një grigjë bashkëkohore, “pastori” (apo “pastori kryesor”) do të ishte një ndër pleqtë në këtë sistem. Ai nuk është se ka autoritet mbi ta, e as nuk punon për ta si një i punësuar. Ai ka njëfarësoj një rol të veçantë në kuptimin që ai është përfshirë në një punë me kohë të plotë “në fjalë e mësim” (1 Tim. 5:17), dhe e merr një pjesë të të tërë të ardhurave të tij nga ajo punë (1 Tim. 5:18). Ai gjithashtu mundet që shpesh herë të zërë një rol drejtues (si për shembull rolin e kryetarit) ndër pleqtë, gjë që i shkon për shtat rolit të tij drejtues në grigjë, por një rol i tillë drejtues ndër pleqtë nuk do të ishte i domosdoshëm për sistemin. Plus kësaj, pastori zakonisht do të kishte një autoritet të konsiderueshëm për të marrë vendime si dhe për të siguruar udhëheqësi në shumë fusha me përgjegjshmëri të cilat i janë deleguar atij nga bordi i pleqve në tërësi. Një sistem i tillë do t’i lejonte një pastori të ushtronte një udhëheqësi të fortë në kishë, ndërkohë që ka ende një autoritet të barabartë drejtues me pleqtë e tjerë.

Pika e fortë e këtij sistemi qeverisjeje, shikohet në faktin që pastori nuk ka autoritet të vetin mbi grigjën, por ai autoritet i takon bashkërisht të tërë grupit të pleqve (që mund të quhet bordi i pleqve). Për më tepër, vetë pastori, ashtu sikurse çdo plak tjetër, është subjekt ndaj autoritetit të bordit të pleqve në tërësi. Kjo mund të ketë një dobi e madhe duke qenë se nuk e lejon pastorin të bëjë gabime, dhe ngaqë e mbështet atë në vështirësi si dhe e mbron atë nga sulmet dhe kundërshtitë.^[122]55

Në një sistem të tillë, a ka kufizime që duhen vendosur tek autoriteti i pleqve? Në seksionin e mësipërm mbi mënyrën e zgjedhjes së funksionarëve të kishës, janë dhënë disa arsye për të patur “kontrolle dhe baraspeshime” të cilat do ta kufizonin autoritetin e funksionarëve të kishës.^[123]56 Këto argumente janë gjithashtu ndihmuese këtu sepse tregojnë se paçka se pleqtë kanë një autoritet të konsiderueshëm drejtues mbi kishën, ky autoritet gjithsesi nuk duhet të jetë i pakufizuar. Shembuj të kufizimeve të tilla mund të sugjerohen si për shembull kështu: (1) ata mund të zgjidhen e jo të kenë të drejtën t’ia zgjatin mandatin vetes; (2) ata mund të kenë mandate specifikë me një vit të detyruar jashtë bordit (me përjashtim të pastorit, përgjegjësitë e vazhdueshme drejtuese të të cilit kërkojnë pjesëmarrje të vazhdueshme si një plak); (3) disa vendime madhore mund të kërkohen t’i paraqiten të tërë kishës për aprovim. Për sa i takon kësaj pike të tretë, aprovimi grigjor është tashmë një kërkesë biblike për disiplinë kishtare tek “Mateu” 18:17 dhe për shkishërim tek “1 Korintasve” 5:4. Parimi i zgjedhjes grigjore të pleqve do të nënkuptonte se vendimi për të thirrur ndonjë pastor do duhej që të aprovohej nga grigja në tërësi. Drejtime madhore të reja në shërbesën e kishës, të cilat do të kërkojnë një mbështetje në shkallë të gjerë grigjore, mund t’i parashtrohen kishës si e tërë për t’u aprovuar. Si përfundim, do të ishte mençuri që të kërkonim aprovim grigjor mbi vendime të tilla të mëdha financiare si p.sh. një buxhet vjetor, vendimi për të blerë prona, apo vendimi për të marrë hua për kishën (nëse kjo gjë bëhet ndonjëherë), thjesht për shkak se kishës në tërësi do t’i kërkohet të paguajë me bujari për këto detyrime financiare.^[124]57

Faktikisht, arsyet për vënien e disa kufizimeve ndaj autoritetit të funksionarëve të kishës, mund të duken aq të forta saqë do të na shtynin të mendonim se të tëra vendimet si dhe i tërë autoriteti drejtues duhet t’i takojë grigjës në tërësi. (Disa kisha kanë adoptuar një sistem të një demokracie pothuajse të plotë në drejtimin e kishës, përmes të cilës gjithçka duhet t’i vijë grigjës në tërësi për aprovim.) Sidoqoftë, ky përfundim shpërfill provat e shumta të Besëlidhjes së Re që kanë të bëjnë me autoritetin e qartë drejtues dhe menaxhues që u jepet pleqve në kishat e Besëlidhjes së Re. Për rrjedhojë, ndërkohë që është e rëndësishme që të kemi disa kontrolle të pranuara gjerësisht mbi autoritetin e pleqve dhe t’ia lëmë autoritetin më të lartë drejtues grigjës në tërësi, është gjithsesi domosdoshmëri (po qe se duam t’i qëndrojmë besnik modelit të Besëlidhjes së Re), të kemi veshjen me një autorit të një niveli të fortë të vetë pleqve.^[125]58

Këtë sistem e kam etiketuar si një sistem me “pleqësi të shumëfishtë vendore” me qëllim që ta dallojmë atë nga një sistem presbiterian ku pleqtë, kur mblidhen në nivel presbiteri apo asambleje të përgjithshme, kanë autoritet mbi më shumë sesa grigja e tyre vendore. Por, në një sistem të tillë pleqsh të zgjedhur në nivel vendor, a mund të ketë ndonjë lidhje më të gjerë me kishat përtej grigjës vendore? Sigurisht që po. Ndërkohë që kishat me këtë sistem mund të zgjedhin të mbeten tërësisht të pavarura, pjesa më e madhe do të hyjë në shoqata vullnetare me kishat e tjera të bindjeve të ngjashme me qëllim për të lehtësuar bashkësinë, bashkimin e burimeve të disponueshme për veprimtaritë e misionit (dhe ndoshta për gjëra të tjera të tilla si kampe të krishtera, botime, arsimim teologjik etj.). Sidoqoftë, i vetmi autoritet që këto shoqata më të mëdha do të kishin mbi grigjën vendore, do të ishte autoriteti për ta përjashtuar një kishë individuale nga shoqata, e jo autoriteti për të drejtuar vetë çështjet e saj individuale.

c. Bord i përbashkët: Tre format e mbetura të drejtimit grigjor të kishës, nuk përdoren zakonisht por hasen nganjëherë në kishat ungjillore. E para ndjek modelin e shembullit të një korporate moderne, në të cilën bordi i drejtorëve punëson një funksionar ekzekutiv i cili ka pastaj autoritetin për të drejtuar kompaninë ashtu sikurse e shikon të përshtatshme. Kjo formë qeverisjeje mund të quhet gjithashtu struktura “ti-punon-për-ne”. Ajo paraqitet tek figura 47.6.

Bordi i Kishës

Pastori

Grigja

Figura 47.6: Modeli i Bordit të Përbashkët të Drejtimit të Kishës

Në favor të kësaj strukture, mund të thuhet se ky sistem në fakt funksionon mirë në bizneset bashkëkohore. Sidoqoftë, nuk ka precedent në Besëlidhjen e Re apo mbështetje për një formë të tillë të drejtimit të kishës. Kjo është thjesht rezultat i një përpjekjeje për ta drejtuar kishën si një biznes modern, dhe e shikon pastorin jo si një drejtues frymëror, por thjesht si një punonjës i paguar.

Kundërshti të mëtejshme ndaj kësaj strukture janë fakti që kjo e privon pastorin nga ndarja në autoritetin sundues që duhet të jetë i tij nëse ka për të përmbushur me efikasitet përgjegjësitë e tij si plak. Për më tepër, pjesëtarët e bordit janë gjithashtu pjesëtarë të grigjës mbi të cilën pastori është supozuar të ketë një farë autoriteti, por ky autoritet kompromentohet rëndë po qe se drejtuesit e grigjës janë në fakt shefat e tij.

d. Demokraci e pastër: Kjo pikëpamje e cila e çon drejtimi grigjor të kishës në ekstremin e saj logjik, mund të tregohet si tek figurua 47.7.

Grigja

Figura 47.7: Drejtim përmes një demokracie të mirëfilltë

Në këtë sistem gjithçka duhet parashtruar tek takimi i grigjës. Rezultati është që vendimet shpesh herë debatohen pafundësisht, dhe, me rritjen e kishës, vendim-marrja arrin një pikë në të cilën është pothuajse e paralizuar. Ndërkohë që kjo strukturë përpiqet me të vërtetë që t’i japë atë që i takon disa prej pasazheve të cituara më lart në lidhje me nevojën për të patur një autoritet përfundimtar drejtues i cili të gjejë zbatim tek grigja në tërësi, nuk i përmbahet modelit të Besëlidhjes së Re të njohjes dhe caktimit të pleqve të cilët kanë faktikisht autoritetin për ta drejtuar kishën në pjesën më të madhe të rasteve.

e. “Asnjë drejtim përveç drejtimit nëpërmjet Frymës së Shenjtë”: Disa kisha, veçanërisht kishat të cilat janë shumë të reja e me prirje më mistike apo devocionale të skajshme, funksionojnë me një mënyrë drejtimi kishe të një forme si ajo që paraqitet tek figura 47.8.

Grigja

Figura 47.8: Asnjë drejtim përveç drejtimit përmes Frymës së Shenjtë

Në këtë rast, kisha nuk do ta pranonte që çfarëdo forme drejtimi është e nevojshme, ajo do të mbështetej tek ndjeshmëria e të tërë pjesëtarëve të grigjës ndaj drejtimit prej Frymës së Shenjtë në jetën e tyre dhe vendimet përgjithësisht do të merreshin me konsensus. Kjo formë drejtimi nuk zgjat shumë asnjëherë. Jo vetëm që kjo nuk i qëndron besnike modelit të Besëlidhjes së Re për caktimin e pleqve me autoritet drejtues në kishë, por është gjithashtu subjekt i shumë abuzimeve për shkak të ndjenjave subjektive e jo mençurisë dhe arsyes, të cilat mbizotërojnë në procesin e vendim-marrjes.

4. Përfundime. Në përfundim të diskutimit të drejtimit të kishës, duhet sqaruar se forma e drejtimit e adoptuar nga një kishë, nuk është një pikë kryesore doktrinare. Të krishterët kanë jetuar dhe shërbyer lirshëm e me shumë efikasitet përbrenda llojeve të ndryshme të sistemeve, dhe ka shumë ungjillorë përbrenda secilit prej sistemeve të përmendura. Për më tepër, një sërë llojesh të ndryshme sistemesh drejtimi kishe duket se funksionojnë mjaft mirë. Atje ku ka dobësi të cilat duket se janë të brenda-qenësishme në strukturën drejtuese, individët përbrenda sistemit, zakonisht i dallojnë këto dobësi dhe përpiqen t’i kompensojnë në çfarëdo mënyre që u lejon sistemi.

Gjithsesi, kisha mund të jetë më e pastër apo më pak e pastër në këtë pikë, ashtu sikurse në fusha të tjera. Ndërkohë që bindemi nga Shkrimi rreth aspekteve të ndryshme të drejtimit të kishës, atëherë ne duhet të vazhdojmë që të lutemi e që të punojmë për një pastërti më të madhe të kishës së dukshme edhe në këtë fushë gjithashtu.

D. A duhet që gratë të jenë funksionare kishe?

Pjesa më e madhe e teologjive sistematike nuk kanë përfshirë një seksion mbi pyetjen e nëse gratë mund të jenë apo jo funksionare në kishë, për shkak se përgjatë historisë së kishës është supozuar (me shumë pak përjashtime), se vetëm burrat mund të ishin pastorë apo të funksiononin si pleq përbrenda një kishe.^[126]59 Por, në vitet e fundit një polemikë madhore është ngritur përbrenda botës ungjillore: a munden gratë si edhe burrat të jenë pastore? A munden ata të bëhen pjesë në të gjitha funksionet e kishës? Këtë çështje e kam trajtuar shumë më gjerësisht gjetiu ^[127]60 por një përmbledhje të shkurtër të kësaj trajtese mund ta parashtroj edhe tani.

Ne duhet të pohojmë që në fillim se tregimi i krijimit tek “Zanafilla” 1:27 i shikon burrat dhe gratë të krijuar të barabartë në shëmbëlltyrën e Perëndisë. Për rrjedhojë, burrat dhe gratë kanë një vlerë të barabartë për Perëndinë, dhe ne duhet t’i shikojmë sikur kanë një vlerë absolutisht të barabartë si persona, si dhe vlerë të barabartë për kishën. Për më tepër, Shkrimi i siguron burrat dhe gratë për një akses të njëjtë tek të tëra bekimet e shpëtimit (shiko Vep. 2:17–18; Gal. 3:28).^[128]61 Kjo pohohet në mënyrë mbresëlënëse në dinjitetin dhe respektin e madh që Jezusi u dha grave në shërbesën e Tij tokësore.^[129]62

Ne duhet që gjithashtu ta pranojmë se kishat ungjillore shpesh herë nuk kanë arritur të kuptojnë barazinë e plotë të burrave dhe grave, dhe për rrjedhojë, nuk kanë arritur t’i llogaritin gratë si me një vlerë të barabartë me burrat. Rezultati ka qenë një dështim tragjik i kuptimit që Perëndia shpesh u jep grave dhurata të barabarta apo më të mëdha frymërore sesa burrave, një mosarritje për t’i inkurajuar gratë që të kenë një pjesëmarrje të plotë e falas në shërbesat e ndryshme të kishës, dhe mosarritje për të marrë në konsideratë të plotë mençurinë të cilën Perëndia u ka dhënë grave në lidhje me vendimet e rëndësishme në jetën e kishës. Nëse polemika e tanishme që ka të bëjë me rolet e grave në kishë, mund të çojë në çrrënjosje të disa prej këtyre abuzimeve të të kaluarës, atëherë kisha në tërësi do të përfitojë ndjeshëm.

Megjithëkëtë, pyetja mbetet, a duhet që gratë të jenë pastore apo pjesë e pleqësisë në kisha? (Apo ato duhet të plotësojnë role të barasvlershme me atë të një plaku në kisha të cilat kanë forma alternative drejtimi?) Përfundimi im mbi këtë çështje është se Bibla nuk i lejon gratë që të funksionojnë në rolin e pastorit apo pleqve përbrenda një kishe. Ky ka qenë përfundimi ku kanë dalë pjesa më e madhe e kishave në shoqëri të ndryshme përgjatë gjithë historisë. Arsyet të cilat mua më duken më bindëse në dhënien përgjigje të kësaj pyetjeje, janë të mëposhtmet:

1. “1 Timoteut” 2:11–14. Pasazhi i vetëm në Shkrim i cili i adresohet kësaj çështjeje në mënyrën më të drejtpërdrejtë, është “1 Timoteut” 2:11–14:

Gruaja le të marrë mësim në heshtje dhe me çdo nënshtrim. Por nuk e lejoj gruan që të japë mësim, as të përdorë pushtet mbi burrin, por të rrijë në heshtje. Sepse së pari u formua Adami dhe më pas Eva. Dhe nuk u gënjye Adami, por gruaja u gënjye dhe ra në shkelje.

Këtu, Pali është duke folur për kishën kur ajo mblidhet (shiko vgj. 8–9). Në një kontekst të tillë, Pali thotë: “Nuk e lejoj gruan që të japë mësim, as të përdorë pushtet mbi burrin” (v. 12). Këto janë funksionet të cilat janë zbatuar nga pleqtë e kishës dhe veçanërisht nga ai që ne njohim si pastor në situatat bashkëkohore të kishës.^[130]63 Janë specifikisht këto funksione unikale për pleqësinë të cilat Pali i ndalon për gratë në kishë.^[131]64

Një sërë kundërshtish janë ngritur kundër kësaj pozite:^[132]65

(a) Është thënë se ky pasazh gjen zbatim vetëm tek një situatë specifike të cilës Pali po i adresohet, me shumë mundësi, njërës në të cilën gratë po jepnin mësim doktrinë heretike përbrenda kishës në Efes. Por kjo kundërshti nuk është bindëse, përderisa nuk ka një deklaratë të qartë tek “1 Timoteut” e cila të thoshte se gratë faktikisht ishin duke dhënë mësim doktrina të rreme. (1 Tim. 5:13 bën fjalë për gratë të cilat janë duke bërë thashetheme, por nuk përmend doktrinë të rreme.) Për më tepër, Pali nuk është se thjesht u thotë disa grave të caktuara të cilat po japin mësim një doktrinë të rreme që të heshtin, por ai u thotë: “nuk e lejoj gruan që të japë mësim, as të përdorë pushtet mbi burrin.” Dhe në fund, arsyeja që Pali jep për këtë ndalim, nuk është ajo që propozohet në këtë kundërshtim, por një e cila është shumë ndryshe: Situata e Adamit dhe Evës përpara rënies, si dhe përpara se të kishte ndonjë mëkat në botë (shiko v. 13), si dhe mënyra në të cilën një ndryshim i roleve të mashkullit me të femrës ndodhi në kohën e rënies (shiko v. 14). Këto arsye nuk janë të kufizuara tek një situatë e vetme në kishën në Efes, por gjejnë zbatim në burrërinë dhe grarinë në përgjithësi.

(b) Një kundërshtim tjetër është të thuash që Pali dha këtë ndalesë për shkak se gratë në shekullin e parë nuk ishin të mirë-arsimuara dhe për rrjedhojë nuk qenë të kualifikuara për rolet mësim-dhënëse apo drejtuese në kishë. Por, Pali nuk e paraqet mungesën e arsimit si një arsye për të thënë se një grua nuk mundet që të “japë mësim, as të përdorë pushtet mbi burrin,” por përkundrazi, na kthen mbrapa duke na treguar krijimin (vgj. 13–14). Është me rrezik të bazosh një argument mbi një arsye të cilën Pali nuk e dha në vend që ta bazosh tek arsyeja që ai e dha.

Përveç kësaj, ky kundërshtim keqkupton faktet aktuale të kishës së lashtë si dhe botës së lashtë. Trajnimi formal në Shkrim nuk kërkohej për udhëheqësinë e kishës në kishën e Besëlidhjes së Re, kjo sepse disa prej apostujve nuk kishin ndjekur trajnim formal biblik (shiko “Veprat” 4:13). Nga ana tjetër, aftësitë e shkrim-këndimit bazë dhe për rrjedhojë aftësia për të lexuar dhe për të studiuar Shkrimin qenë të disponueshme si për burrat ashtu edhe gratë njëlloj (vini re “Veprat” 18:26; “Rom.” 16:1; “1 Tim.” 2:11; “Titit” 2:3–4). Kishte shumë gra të arsimuara siç duhet në botën e lashtë dhe veçanërisht në një qendër kulturore të tillë si Efesi.^[133]66

Së fundi, ata të cilët ngrenë një argument të tillë, nganjëherë nuk kanë njëtrajtshmëri sepse gjetiu ata tregojnë për gratë të cilat kishin pozita drejtuese në kishën e lashtë, si për shembull Priskila. Kjo pikë është veçanërisht me përkatësi tek “1 Timoteut” 2, për shkak se Pali po i shkruante Efesit (1 Tim. 1:3), që ishte kisha e vendlindjes së Priskilas dhe Akuilas (shiko “Veprat” 18:18–19, 21). Qe pikërisht në këtë kishë në Efes që Priskila njohu Shkrimin aq mirë sa të ndihmonte të udhëzonte Apolon në vitin 51 mbas K. (Vep. 18:26). Pastaj ajo me shumë mundësi kishte mësuar nga vetë Pali për edhe tre vjet të tjera ndërkohë që qëndroi në Efes duke dhënë mësim “gjithë këshillën e Perëndisë” (Veprat 20:27; kr. v. 31; gjithashtu “1 Kor.” 16:19). Pa dyshim që shumë gra të tjera në Efes kishin ndjekur shembullin e saj dhe kishin mësuar gjithashtu nga Pali. Paçka se më pas shkuan në Romë, i gjejmë Akuilën dhe Priskilën përsëri në Efes në fund të jetës së Palit (2 Tim. 4:19), rreth vitit 67 mbas K. Për rrjedhojë, ka të ngjarë që ata të kenë qenë në Efes në vitin 65 mbas K., që është afërsisht koha kur Pali shkroi “1 Timoteut” (rreth katërmbëdhjetë vjet pasi Priskila kishte ndihmuar në udhëzimin e Apolos). Megjithëkëtë, Pali nuk e lejon as Priskilën e arsimuar siç duhet apo ndonjë grua tjetër të edukuar siç duhet në Efes, që t’u japë mësim burrave në asamblenë publike të kishës. Arsyeja nuk qe mungesa e arsimit, por rendi i krijimit që Perëndia caktoi mes burrave dhe grave.

2. “1 Korintasve” 14:33b-36. Në një mësim të ngjashëm, Pali thotë:

Si në të gjitha kishat e shenjtorëve. Gratë tuaja të heshtin në kisha, sepse nuk u lejohet të flasin, por duhet të nënshtrohen, sikurse thotë edhe ligji. Dhe në qoftë se duan të mësojnë ndonjë gjë, le të pyesin burrat e tyre në shtëpi, sepse është turp për gratë të flasin në kishë. Apo prej jush doli fjala e Perëndisë? Apo vetëm te ju arriti? (1 Kor. 14:33b-36)

Në këtë seksion, Pali nuk mund të jetë duke ndaluar të tërë të folurin publik nga gratë në kishë, sepse ai në mënyrë të qartë i lejon ato që të luten e që të profetizojnë në kishë tek “1 Korintasve” 11:5. Për rrjedhojë, gjëja më e mirë është që këtë pasazh ta marrim si referencë ndaj të folurit i cili bie në kategorinë e cila është duke u diskutuar në kontekstin e afërt, konkretisht vlerësimin e folur si dhe gjykimin e profecive në grigjë (shiko v. 29: “Le të flasin dy a tre profetë, dhe të tjerët të gjykojnë”). Ndërkohë që Pali i lejon gratë që të flasin e të bëjnë profeci në takimin e kishës, ai nuk i lejon ato që të flasin e të bëjnë vlerësime apo kritika për profecitë që janë dhënë, sepse ky do të ishte një funksion drejtues apo qeverisës në raport me kishën në tërësi.^[134]67 Ky kuptim i pasazhit varet nga pikëpamja jonë e dhuratës së profecisë në epokën e Besëlidhjes së re, konkretisht, që profecia përfshin mësime jo autoritare të Biblës, dhe mos foljen e fjalëve të Perëndisë të cilat janë të barasvlershme me Shkrimin, por përkundrazi raportimi i diçkaje që Perëndia në mënyrë spontane ta sjell në mendje.^[135]68 Në këtë mënyrë, mësimet e Palit janë mjaft të përputhshme me “1 Korintasve” 14 dhe “1 Timoteut” 2: në të dyja rastet ai është i preokupuar me ruajtjen e udhëheqësisë mashkullore në mësimin dhe drejtimin e kishës.^[136]69

3. “1 Timoteut” 3:1–7 dhe “Titit” 1:5–9. Si “1 Timoteut” 3:1–7 ashtu edhe “Titit” 1:5–9 supozon se pleqtë do të jenë meshkuj. Një plak (apo peshkop/mbikëqyrës) duhet të jetë “burrë i një gruaje të vetme” (1 Tim. 3:2; gjithashtu Titit 1:6), dhe “njeri që e qeveris mirë shtëpinë e vet dhe i ka fëmijët të bindur me çdo lloj mirësjelljeje” (1 Tim. 3:4).

Disa mund të kundërshtojnë duke thënë se këto qenë udhëzime të dhëna vetëm për situatën kulturore në botën e lashtë, ku gratë nuk ishin të shkolluara siç duhet, por e njëjta përgjigje që u dha më lart në lidhje me “1 Timoteun” 2 do të gjente zbatim edhe në këtë rast.

4. Marrëdhënia mes familjes dhe kishës. Besëlidhja e Re bën lidhje të shpeshta mes jetës së familjes dhe jetës së kishës. Pali thotë: “Në qoftë se dikush nuk di ta qeverisë familjen e vet, si do të kujdeset për kishën e Perëndisë?” (1 Tim. 3:5). Ai i thotë Timoteut: “Mos e qorto ashpër një plak, por këshilloje si një atë, dhe të rinjtë si vëllezër, plakat si nëna, të rejat si motra, me plot dëlirësi” (1 Tim. 5:1–2). Mund të citohen edhe një sërë pasazhesh të tjera, por marrëdhënia e ngushtë mes familjes dhe kishës, duhet bërë e qartë.

Për shkak të kësaj lidhjeje, është e paevitueshme që modelet e udhëheqësisë në familje do të pasqyrojnë modelet e udhëheqësisë në kishë, si dhe anasjelltas. Është shumë e përshtatshme që, ndërkohë që njerëzit e perëndishëm përmbushin përgjegjësitë e tyre drejtuese në familje, ata duhet që gjithashtu të përmbushin përgjegjësitë drejtuese në kishë. Anasjelltas, nëse modelet e drejtimit femëror ngrihen në kishë, kjo në mënyrë të pashmangshme do të sjellë presione drejt një udhëheqësie më të madhe femërore, si dhe drejt abdikimit të udhëheqësisë mashkullore përbrenda familjes.^[137]70

5. Shembulli i apostujve. Ndërkohë që apostujt nuk janë e njëjta gjë me pleqtë në kishat vendore, është gjithsesi e rëndësishme që të kuptojmë se Jezusi caktoi një model drejtimi mashkullor në kishë kur caktoi dymbëdhjetë burra si apostuj. Thjesht nuk është e vërtetë që gratë kanë një akses të barabartë tek të gjitha funksionet në kishë, sepse Jezusi, kreu i kishës, është mashkull. Po kështu, edhe dymbëdhjetë apostujt të cilët do të ulen mbi dymbëdhjetë fronet duke gjykuar dymbëdhjetë fiset e Izraelit (shiko Mat. 19:28), si dhe emrat e të cilëve janë shkruar përgjithnjë tek themelet e qytetit qiellor (Zbu. 21:14), janë të gjithë burra. Për rrjedhojë, nuk do të ketë modelim të përjetshëm rolesh të barabarta për burrat dhe gratë në të tëra nivelet e autoritetit në kishë. Përkundrazi, ka një model udhëheqësie mashkullore në rolet më të larta drejtuese të kishës, një model i cili do të jetë evident për të tërë besimtarët gjatë gjithë përjetësisë.

Një kundërshtim i ngritur kundër këtij argumenti është pretendimi se kultura në atë kohë nuk do ta kishte lejuar Jezusin që të zgjidhte gjashtë burra dhe gjashtë gra si apostuj/apostulle e as gjashtë skuadra bashkëshortësh-bashkëshortesh si apostuj, dhe kjo është arsyeja që ai nuk e bëri këtë. Por, një kundërshtim i tillë vë në diskutim integritetin dhe kurajën e Jezusit. Jezusi nuk pati frikë që të thyente zakonet sociale kur një parim moral ishte në rrezik: Ai i kritikoi publikisht farisenjtë, kreu shërime në Shabat, pastroi tempullin, foli me një grua samaritane, hëngri bashkë me tagrambledhësit dhe mëkatarët, si dhe hëngri me duar të palara.^[138]71 Po qe se Jezusi do të kishte dashur që të themelonte një parim të aksesit të barabartë ndaj udhëheqësisë së kishës si prej burrave ashtu edhe prej grave, Ai padyshim mund ta kishte bërë këtë që me caktimin e apostujve të Vet, dhe do ta kishte bërë këtë pavarësisht kundërshtimeve kulturore, nëse do të kishte qenë modeli që dëshironte që të ngrinte në kishën e Tij. Por ja që nuk e bëri këtë.^[139]72

Një kundërshtim tjetër ndaj këtij argumenti është se nëse kjo është e vërtetë, atëherë vetëm judenjtë mund të jenë drejtues në kishat tona, përderisa të tërë dymbëdhjetë apostujt ishin gjithashtu judenj. Por ky kundërshtim nuk është bindës sepse ai nuk merr parasysh se kisha ishte tërësisht judaike fillimisht. Kjo ndodhi për shkak se qe plani i Perëndisë që të sillte shpëtim nëpërmjet judenjve dhe kjo çoi në dymbëdhjetë apostuj judenj. Megjithëkëtë, përbrenda faqeve të Besëlidhjes së Re, shikojmë se kisha shumë shpejt u zgjeruar dhe përfshiu edhe johebrenjtë (Mat. 28:19; Efe. 2:16) dhe johebrenjtë nuk kaloi shumë dhe u bënë pleq e drejtues në kishën e Besëlidhjes së Re. Një johebre (Luka) shkroi dy libra të Besëlidhjes së Re (Lukën dhe Veprat e Apostujve), dhe po kështu një sërë johebrenjsh të tillë si Titi dhe Epafroditi ishin ndihmës-apostolikë dhe bashkëpunëtorë të Palit. Në fakt, Perëndia në mënyrë progresive kishte zbuluar që prej kohës së Abrahamit (Zan. 12:3; 17:5) se qe plani i Tij që si përfundim të përfshinte një numër të pamat johebrenjsh në popullin e Tij.

Kështu fakti që apostujt e hershëm ishin judenj nuk është si fakti që ishin meshkuj. Kisha filloi me një përbërje tërësisht judaike, por shumë shpejt u bë judaike dhe johebraike gjithashtu. Por, kisha nuk filloi me të gjithë meshkuj, dhe vetëm më pas filloi të përfshinte edhe femra. Pasuesit e Krishtit ishin meshkuj dhe femra që nga fillimi dhe si burrat ashtu edhe gratë qenë të pranishëm në fillim të kishës në ditën e Rrëshajës. Kështu, as ky kundërshtim nuk është bindës.

6. Historia e të dhënit mësim dhe udhëheqësia prej meshkujve, nëpër të tërë Biblën. Nganjëherë, kundërshtarët e pikëpamjes së paraqitur këtu, kanë thënë se ajo është e bazuar vetëm tek një tekst i marrë nga “1 Timoteut” 2. Një sërë argumentesh pararendës kanë demonstruar se nuk është kështu, por ka edhe një argument tjetër që mund të parashtrohet: përgjatë historisë së të tërë Biblës, nga “Zanafilla” e deri tek “Zbulesa”, ka një model të pandërprerë të udhëheqësisë mashkullore ndër popullin e Perëndisë. Paçka se ka shembuj me raste të grave që kanë pozita drejtuese si për shembull mbretëreshë (Athaliaha mbretëroi si monarke e vetme siç tregohet tek “2 Mbretërve” 11:1–20, por ajo si zor se mund të jetë një shembull për t’u imituar) apo si gjyqtare (vini re Deborën tek “Gjyq.” 4–5), dhe paçka se me raste kishte gra të tilla si Deborah dhe Huldaha të cilat ishin profetesha (shiko “Gjyq.” 4–5; “2 Mbret.” 22:14–20), ne duhet të vërejmë se këto janë përjashtime të rralla në rrethana të pazakonta. Ato shfaqen në mes të një modeli mbizotërues udhëheqësie mashkullore në mësimdhënie dhe drejtim, dhe si të tilla, ato si zor se shërbejnë si modele për funksione kishtare të Besëlidhjes së Re.^[140]73 Për më tepër, nuk ekziston asnjë shembull i vetëm në të tërë Biblën të një gruaje e cila të bëjë atë lloj mësimi grigjor të Biblës i cili pritet të kryhet nga pastorët/pleqtë në kishën e Besëlidhjes së Re. Në Besëlidhjen e Vjetër, ishte prifti që kishte përgjegjësi mësimore për popullin, dhe priftëria qe në mënyrë ekskluzive mashkullore. Për më tepër, edhe profeteshat Debora dhe Huldaha profetizuan vetëm privatisht, jo publikisht ndaj grigjës së popullit.^[141]74

7. Historia e Kishës. Siç u përmend më lart, modeli mbizotërues nëpër të tërë historinë e kishës, ka qenë se funksioni i pastorit/plakut (apo i barasvlershmi i tij) është rezervuar për burrat. Paçka se kjo nuk tregon në mënyrë përfundimtare se një pozitë e tillë është e saktë, ajo duhet të na japë arsye për të reflektuar shumë seriozisht mbi këtë çështje përpara se të nxitojmë dhe të deklarojmë se pothuajse e tërë kisha, përgjatë gjithë historisë së saj, e ka patur gabim në këtë çështje.^[142]75

8. Kundërshti. Një sërë kundërshtish janë ngritur kundër pozitës së përvijuar këtu, por vetëm pak prej tyre mund të trajtohen në këtë pikë.^[143]76 Është ngritur kundërshtia se shërbesa duhet të përcaktohet nga dhuratat frymërore, jo nga gjinia. Por, si reagim ndaj kësaj, duhet thënë se dhuratat frymërore duhen përdorur përbrenda udhëzimeve që jepen në Shkrim. Fryma i Shenjtë i Cili fuqizon dhuratat frymërore, është gjithashtu Fryma i Shenjtë i Cili frymëzoi Biblën, dhe Ai nuk dëshiron që ne t’i përdorim dhuratat e Tij duke mos iu bindur fjalëve të Tij.

Një kundërshtim tjetër është të thuash se nëse Perëndia përgjithësisht e ka thirrur një grua për të qenë pastore, ajo nuk duhet ndaluar të sillet si e tillë. Përgjigjja ndaj kësaj kundërshtie është e ngjashme me atë të dhënë më sipër: një pretendim individual se personi ka përjetuar një thirrje nga Perëndia, duhet që gjithmonë të vihet në provë duke ia nënshtruar atë fjalëve të Perëndisë në Shkrim. Nëse Bibla na mëson se Perëndia dëshiron që vetëm burrat të mbajnë përgjegjësitë kryesore mësimore dhe drejtuese të pastorimit, atëherë, me nënkuptim, Bibla gjithashtu na mëson se Perëndia nuk i thërret gratë për të qenë pastore. Sidoqoftë, ne duhet të shtojmë se shpesh herë, ajo që një grua dallon si një thirrje hyjnore për pastoratë, mundet që me të vërtetë të jetë një thirrje për shërbesë të krishterë me kohë të plotë, por jo për të qenë një pastore/plake në një kishë. Në fakt, shumë mundësi për një shërbesë profesionale me kohë të plotë ekzistojnë përbrenda kishës vendore dhe gjetiu, jashtë të qenurit një pastor mësues apo një plak, për shembull, pozitat e stafit të kishës në këshillim, shërbesat e grave, edukimin e krishterë si dhe shërbesat e fëmijëve, si dhe shërbesat e muzikës dhe adhurimit, shërbesat e kampuseve studentore, shërbesat ungjillore, shërbesat ndaj të varfërve si dhe përgjegjësitë administrative të cilat nuk përfshijnë funksionimin në rolin e pleqve të qeverisë mbi të tërë kishën.^[144]77 Kjo listë mund të zgjerohet, por qëllimi është që ne nuk duhet të vëmë kufizime aty ku Shkrimi vetë nuk vë kufizime, por duhet të lejojmë dhe inkurajojmë një pjesëmarrje të plotë e lirisht nga gratë si edhe nga burrat në të tëra këto fusha.

Disa kundërshtojnë duke thënë se Besëlidhja e Re thekson udhëheqësinë prej shërbëtori dhe për rrjedhojë, ne nuk duhet të jemi edhe aq të preokupuar për çështjen e autoritetit, përderisa ky është një preokupim më shumë pagan sesa i krishterë. Por, ky kundërshtim bën një dallim të pavërtetë mes shërbëtorisë dhe autoritetit. Padyshim që Jezusi Vetë është modeli i një drejtuesi shërbëtor, por Jezusi ka gjithashtu autoritet, e një autoritet të jashtëzakonshëm madje! Ai është Zoti i jetës tonë si dhe Zoti i kishës. Në analogji me këtë, pleqtë duhet të ndjekin shembullin e Jezusit të udhëheqësisë prej shërbëtori (shiko 1 Pjetrit 5:1–5) por kjo nuk do të thotë se ata duhet të shpërfillin qeverisjen me autoritet kur Bibla vetë u jep këtë përgjegjësi (shiko 1 Tim. 5:17; Heb. 13:17; 1 Pjetrit 5:5).^[145]78

Nganjëherë ka njerëz të cilët kundërshtojnë duke thënë se ashtu sikurse kisha më në fund e kuptoi se skllavëria qe diçka e gabuar, po kështu kisha sot, duhet ta kuptojë se udhëheqësia mashkullore është e gabuar dhe se është një traditë kulturore të cilës i ka kaluar koha e që duhet të lihet mënjanë. Por kjo kundërshti nuk arrin që të kuptojë dallimin mes institucionit të përkohshëm kulturor të skllavërisë, të cilën padyshim që Perëndia nuk e caktoi kur krijoi gjithçka, si dhe ekzistencën e një dallimi në rolet e mashkullit dhe femrës në martesë (dhe, në mënyrë të nënkuptuar, në marrëdhëniet përbrenda kishës) të cilat Perëndia i caktoi që në krijim. Farërat për shkatërrimin e skllavërisë u mbollën në Besëlidhjen e Re (shiko Filem. 16; Efe. 6:9; Kol. 4:1; 1 Tim. 6:1–2), por nuk mbillen në Bibël asnjë farë për shkatërrimin e martesës apo për shkatërrimin e dallimeve mashkull-femër siç u krijuan. Për më tepër, ky kundërshtim mund edhe të kthehet në të kundërtën: ka të ngjarë se një paralelizëm më i afërt me mbrojtësit e krishterë të skllavërisë në shekullin e nëntëmbëdhjetë, gjendet tek feministët ungjillorë të cilët sot përdorin argumentet nga Bibla për të justifikuar konformizmin e tyre ndaj disa trysnive tejet të forta në shoqërinë bashkëkohore (në favor të skllavërisë asokohe, dhe për qenien e grave pastore tani).

Nganjëherë është kundërshtuar me argumentin që Priskila dhe Akuila së bashku folën me Apolin dhe “ia shtjelluan më saktë udhën e Perëndisë” (Veprat 18:26). Kjo është e vërtetë dhe është një provë ndihmuese e cila tregon se diskutimi në mënyrë jo formale i Shkrimit nga burrat dhe gratë së bashku, në të cilin si burrat ashtu edhe gratë luajnë një rol të ndjeshëm në ndihmesën e njëri tjetrit për të kuptuar Shkrimin, është aprovuar nga Besëlidhja e Re. Edhe një herë, një shembull i tillë, na paralajmëron që të mos ndalojmë veprimtaritë të cilat nuk ndalohen nga Shkrimi, e megjithëkëtë kjo nuk i përmbys parimet që roli i njohur publikisht për drejtimi dhe mësimdhënien përbrenda kishës, është i kufizuar tek burrat. Priskila nuk po bënte asgjë që do binte në kundërshtim me këtë kufizim.

Nganjëherë, është kundërshtuar me argumentin se ka mungesë njëtrajtshmërie në qëndrim po qe se do të lejosh gratë të votojnë në kishat që kanë drejtim grigjor, por të mos i lejosh të jenë pjesë e pleqësisë. Por autoriteti i kishës në tërësi nuk është i njëjti me autoritetin e dhënë ndaj individëve specifikë përbrenda kishës. Kur themi se grigja në tërësi ka autoritet, me këtë ne nuk duam të themi se secili burrë apo grua në grigjë ka autoritetin për të folur apo për të vepruar për grigjën. Për rrjedhojë, gjinia, si pjesë e personshmërisë individuale, nuk është marrë ndjeshëm parasysh në vendimet e përbashkëta grigjore.

Një mënyrë tjetër se si ta shprehim këtë, është thënia se e vetmja pyetje që ne jemi duke ngritur në këtë seksion, është nëse gratë mund të jenë funksionare përbrenda kishës, dhe veçanërisht nëse ato mund të jenë pjesë e pleqësisë përbrenda kishës. Në çfarëdo sistemi grigjor ku pleqtë zgjidhen nga grigja, është evidente për të gjithë në kishë se pleqtë kanë një lloj autoriteti të deleguar të cilin pjesëtarët e tjerë të grigjës nuk e kanë—edhe pse pjesëtarët e tjerë të grigjës kanë votuar për këto njerëz fillimisht. Është e njëjta gjë në të tëra sistemet e drejtimit ku funksionarët zgjidhen: sapo Presidenti i Shteteve të Bashkuara apo kryebashkiaku i qytetit zgjidhet, ai person ka një autoritet të deleguar mbi njerëzit të cilët e zgjodhën atë, dhe ky është një autoritet i cili është më i madh sesa autoriteti i cilitdo person individual i cili votoi.^[146]79

Në këtë pikë, është gjithashtu me vend që të kuptojmë se Perëndia ka dhënë shumë njohuri të thella dhe mençuri grave ashtu sikurse burrave, dhe se cilido drejtues i kishës i cili lë pas dore përfitimin prej mençurisë së grave, është me të vërtetë duke vepruar me marrëzi. Për rrjedhojë, cilido grup pleqsh apo drejtuesish të tjerë meshkuj të cilët marrin vendime të cilat ndikojnë tek e tërë kisha, duhet që shpesh herë të kenë procedura përbrenda kishës përmes të cilave mençuria dhe njohuria e thellë e pjesëtarëve të tjerë të kishës, veçanërisht mençuria dhe njohuria e thellë e grave ashtu sikurse edhe ajo e burrave, mund të përdoret si ndihmë në vendimmarrje.

9. Po funksionet e tjera përbrenda kishës? I tërë diskutimi i mësipërm është përqendruar tek çështja e nëse gratë duhet apo jo të funksionojnë si pastore ose si pjesë e pleqësisë përbrenda kishës. Por çfarë mund të thuhet për funksionet e tjera?

Mësimi biblik në lidhje me funksionin e dhjakut është shumë më pak i zgjeruar sesa kjo në lidhje me postin e plakut,^[147]80 dhe ajo që përfshihet në postin e dhjakut varion ndjeshëm nga njëra kishë tek tjetra. Nëse dhjakët janë duke funksionuar aktualisht si pleq dhe kanë autoritetin më të lartë qeverisës përbrenda një kishe vendore, atëherë, argumentet që jepen më sipër kundër grave si pjesëtare të pleqësisë, do të gjenin zbatim të drejtpërdrejtë në këtë situatë, dhe do të rrjedhonte që Shkrimi nuk i lejon gratë që të jenë dhjake në këtë kuptim. Nga ana tjetër, nëse dhjakët thjesht kanë përgjegjësi të deleguara administrative për disa aspekte të caktuara të shërbesës së kishës, atëherë duket se nuk ka arsye të qëndrueshme për të mos i lejuar gratë që të ushtrojnë funksionin e dhjakes. Për sa i takon çështjes së grave si dhjake tek “1 Timoteut” 3:8–13, mua nuk më duket se ky pasazh i lejon gratë që të jenë dhjake në mënyrën se si dhjakët kuptohen në atë situatë por ka një dallim të ndjeshëm në pikëpamje ndër ungjilltarët për sa i takon kuptimit të këtij pasazhi,^[148]81 dhe është shumë më pak e qartë për ne për sa i takon asaj që bënë ekzaktësisht dhjakët në atë kohë sesa ç’është e qartë se bënë pleqt.^[149]82

Në lidhje me postet e tjera, si për shembull thesarmbajtësi, apo pozita të tjera të stafit si shërbenjës i të rinjve apo drejtor këshillimor apo shërbenjës ndaj fëmijëve e kështu me radhë, e vetmja pyetje që duhet ngritur, është nëse këto funksione përfshijnë funksionin drejtues dhe mësimor të rezervuar për pleqësinë në Besëlidhjen e Re. Nëse jo, atëherë të tëra këto poste do të ishin të hapura edhe për gratë sikurse janë për burrat sepse ne duhet të tregohemi të kujdesshëm që të mos ndalojmë atë gjë të cilën Besëlidhja e Re nuk e ndalon.

PYETJE PËR ZBATIM VETJAK

1.     Pavarësisht se në çfarë lloj strukture drejtimi kishe gjendesh, a ka mënyra në të cilat mund të tregohesh më inkurajues dhe mbështetës ndaj drejtuesve të tanishëm në kishën tënde?

2.     Po qe se ti je tani funksionar në kishën tënde, apo nëse dëshiron që të jesh një ditë i tillë, a është modeli yt i jetës i tillë që ti do të doje ta shikoje të imituar nga të tjerët në kishë? Nëse ke patur pjesë në procesin e përzgjedhjes së drejtuesve të kishës, a ke patur prirjen që të theksoje tiparet e karakterit dhe cilësitë kualifikuese frymërore për të cilat flitet tek Shkrimi, apo ke theksuar cilësitë e tjera kualifikuese që bota do të kërkonte në përzgjedhjen e drejtuesve të saj?

3.     A mendon se struktura e tanishme drejtuese e kishës tënde funksionon mirë? Si do mund të përmirësohej ajo pa e ndryshuar filozofinë bazë të drejtimit të kishës për të cilën është përkushtuar? Pavarësisht nëse kisha ka ose jo funksionarë të cilët quhen “pleq,” cilët janë njerëzit që kryejnë funksionet e pleqve në kishën tënde? A ke dijeni nëse pastori yt do të donte të shikonte ca modifikime në drejtimin e kishës tënde për ta bërë atë të aftë që të kryente detyrën e tij me më shumë efikasitet?

4.     Përpara se të lexoje këtë kapitull, cila ishte pikëpamja jote mbi çështjen e grave të cilat shërbejnë si pastore-mësuese apo që janë pjesë e pleqësisë në një kishë? Si e ka ndryshuar ky kapitull (po qe se e ka ndryshuar) pikëpamjen tuaj? Përse mendon se emocionet e njerëzve shpesh herë janë shumë të forta në lidhje me këtë çështje? A mund të shpjegosh se çfarë ndjen ti vetë (emocionalisht) për mësimin e prezantuar në këtë kapitull? A të duket i duhur apo jo?

TERMA TË VEÇANTË

apostull

peshkop

klasë

drejtim grigjor

konsistor

dhjak

dioqezë

plak

drejtim episkopalian

asamble e përgjithshme

drejtim hierarkik

pleqësi vendore

funksionar

mbikëqyrës

pastor

drejtim presbiterian

presbiteri

prift

rektor

sesion

sinod

vikar

BIBLIOGRAFI

(Për një shpjegim të kësaj bibliografie, shiko shënimin tek bibliografia e kapitullit 1, f. 38. Të dhënat e plota bibliografike mund të gjenden në fq. 1223–1229.)

Seksione në Teologjitë Sistematike Ungjillore

1. Anglikane (Episkopaliane)

1882–1892 Litton, 384–418

1930 Thomas, 313–318, 429–433, 452–458

2. Arminiane (Uesleiane apo Metodiste)

1875–1876 Pope, 3:335–359

1892–1894 Miley, 2:415–419

1940 Wiley, 3:117–137

1983 Carter, 2:619–620

3. Baptiste

1767 Gill, 2:574–607

1907 Strong, 894–929

1983–1985 Erickson, 1069–1088

4. Dispensacionale

1947 Chafer, 4:150–153

1949 Thiessen, 314–318

1986 Ryrie, 403–420

5. Luterane

1917–1924 Pieper, 3:427–438, 439–472

1934 Mueller, 563–584

6. E Reformuar (apo Presbiteriane)

1559 Calvin, 2:1053–1228 (4.3–11)

1861 Heppe, 672–684

1937–1966 Murray, CW 1:260–268; CW 2:336–365

1938 Berkhof, 579–592

1962 Buswell, 1:424–428

7. Ripërtëritje (apo karizmatike/Pentakostale)

1988–1992 Williams, 3:177–220

Seksione në Teologjitë Sistematike Përfaqësuese të Katolicizmit Romak

1. Katolike Romake: Tradicionale

1955 Ott, 276–290, 450–460

2. Katolike Romake: Pas-Vatikanit II

1980 McBrien (pa trajtim të hollësishëm)

Vepra të Tjera

Babbage, S.B. “Funksionarët e Kishës (Church Officers).” Tek FUT (^[150]EDT) fq. 243–245. (Përmban një listë me tituj të ndryshëm për funksionarët e kishës, tituj të përdorur në denominacione të ndryshme sot, bashkë me përkufizime.)

Bannerman, James. Kisha e Krishtit (The Church of Christ). 2 vol. London: Banner of Truth, 1960. (Botuar për herë të parë më 1869.)

Baxter, Richard. Pastori i Reformuar (The Reformed Pastor). Carlisle, Pa.: Banner of Truth, 1979. [Rishtypur.]

Bilezikian, Gilbert. Përtej Roleve Seksuale (Beyond Sex Roles). Bot. i 2të. Grand Rapids: Baker, 1985. (Favorizon gratë si pastore.)

Burge, G.M. “Dhajkë, Dhajke (Deacon, Deaconness).” Tek FUT (EDT) fq. 295–296.

Carson, D.A. “Kisha, Autoriteti në (Church, Authority in).” Tek FUT (EDT) fq. 228–231.

Clark, Stephen B. Burrë dhe Grua në Krishtin (Man and Women in Christ). Ann Arbor, Mich.: Servant, 1980. (Kundërshton gratë si pastore.)

Clowney, Edmund. Thirrur për Shërbesë (Called to the Ministry). Chicago: InterVarsity Press, 1964.

_______. “Presbiterianizmi (Presbyterianism).” Tek FUT (EDT) fq. 530–531.

Evans, Mary J. Gratë në Bibël (Women in the Bible). Exeter: Paternoster, and Downers Grove: InterVarsity Press, 1983. (Favorizon gratë si pastore.)

Foh, Susan. Gratë dhe Fjala e Perëndisë: Një Reagim ndaj Feminizmit Biblik (Women and the Word of God: A Response to Biblical Feminism). Philadelphia: Presbyterian and Reformed, 1980. (Kundërshton gratë si pastore.)

Fung, Ronald Y.K. “Shërbesa në Besëlidhjen e Re (Ministry in the New Testament).” Tek Kisha në Bibël dhe në Botë (The Church in the Bible and the World). Red. nga D.A. Carson. Exeter: Paternoster, dhe Grand Rapids: Baker, 1987.

Gundry, Patricia. As Skllav dhe As i Lirë: Të Ndihmojmë Gratë t’i Përgjigjen Thirrjes për Drejtimin e Kishës (Neither Slave nor Free: Helping Women Answer the Call to Church Leadership). San Francisco: Harper and Row, 1987. (Favorizon gratë si pastore.)

_______. Gra Lirohuni! Mesazhi i Qartë i Shkrimit (Women Be Free! The Clear Message of Scripture). Grand Rapids: Zondervan, 1988. (Favorizon gratë si pastore.)

Hodge, Charles. Diskutime në Organizmin e Kishës (Discussions in Church Polity). New York: Charles Scribner’s Sons, 1878.

Hort, F.J.A. Eklesia Kristiane (The Christian Ecclesia). London: Macmillan, 1898.

House, H. Wayne. Roli i Grave në Shërbesën e Sotme (The Role of Women in Ministry Today). Nashville: Thomas Nelson, 1990. (Kundërshton gratë si pastore.)

Hurley, James B. Burri dhe Gruaja Sipas Këndvështrimit Biblik (Man and Woman in Biblical Perspective). Leicester: Inter-Varsity Press, and Grand Rapids: Zondervan, 1981. (Kundërshton gratë si pastore.)

Kirby, G.W. “Drejtimi Grigjor (Congregationalism).” Tek FUT (EDT) fq. 159–161.

Knight, George W., III. Marrëdhënia e Roleve të Burrave dhe Grave (The Role Relationship of Men and Women). Bot. i rishik. Chicago: Moody, 1985. (Kundërshton gratë si pastore.)

Kroeger, Richard and Catherine. Nuk e Lejoj Gruan (I Suffer Not a Woman). Grand Rapids: Baker, 1992. (Favorizon gratë si pastore.)

Macleod, D. “Drejtimi i Kishës (Church Government).” Tek FUT (EDT) fq. 143–146.

Marshall, I. Howard. “Apostull (Apostle).” Tek FUT (EDT) f. 40.

Mickelsen, Alvera, red. Gratë, Autoriteti dhe Bibla (Women, Authority, and the Bible). Downers Grove, Ill.: InterVarsity Press, 1986. (Një përmbledhje eseshë të shkruara nga një sërë autorësh, pjesa më e madhe e të cilëve favorizojnë gratë si pastore.)

Morris, L. “Drejtimi i Kishës (Church Government).” Tek FUT (EDT) fq. 238–241.

_______. Shërbenjës të Perëndisë (Ministers of God). London: Inter-Varsity Press, 1964.

Piper, John, dhe Wayne Grudem, red. Rikuperimi i Burrërisë dhe Grarisë Biblike: Një Reagim ndaj Feminizmit Ungjillor (Recovering Biblical Manhood and Womanhood: A Response to Evangelical Feminism). Wheaton, Ill.: Crossway, 1991. (Një përmbledhje e njëzetetetë esesh nga njëzetedy autorë; kundërshton gratë si pastore.)

Richards, Lawrence O. Një Teologji e Udhëheqësisë Kishtare (A Theology of Church Leadership). Grand Rapids: Zondervan, 1980.

Saucy, Robert L. “Autoriteti në Kishë (Authority in the Church).” Tek Walvoord: Tribut (A Tribute). Red. nga Donald K. Campbell. Chicago: Moody, 1982. fq. 219–237. (Një argument i zgjeruar në favor të drejtimit grigjor.)

_______. Kisha Sipas Programit të Perëndisë (The Church in God’s Program). Chicago: Moody, 1972.

Spencer, Aida Besancon. Përtej Mallkimit: Gratë të Thirrura në Shërbesë (Beyond the Curse: Women Called to Ministry). Nashville: Thomas Nelson, 1985. (Favorizon gratë si pastore.)

Stott, John R.W. Portreti i Predikuesit (The Preacher’s Portrait). Grand Rapids: Eerdmans, 1961.

Strauch, Alexander. Pleqësia Biblike: Një Thirrje Urgjente për Rimëkëmbjen e Udhëheqësisë Biblike të Kishës (Biblical Eldership: An Urgent Call to Restore Biblical Church Leadership). Littleton, Col.: Lewis and Roth, 1986.

Tiller, J. “Shërbesa (Ministry).” Tek FUT (EDT) fq. 430–433.

Toon, Peter. “Peshkop (Bishop).” Tek FUT (EDT) fq. 157–158.

Tucker, Ruth A., dhe Walter L. Liefeld. Bijat e Kishës: Gratë dhe Shërbesa nga Koha e Besëlidhjes së Re e Deri Tani (Daughters of the Church: Women and Ministry from New Testament Times to the Present). Grand Rapids: Zondervan, 1987. (Favorizon gratë si pastore.)

Wallace, R.S. “Plak (Elder).” Tek FUT (EDT) fq. 347–348.

PASAZH NGA SHKRIMI PËR T’U MËSUAR PËRMENDËSH

“1 Pjetrit” 5:1–4: U bëj thirrje pleqve midis jush, unë bashkëplak dhe dëshmitar i vuajtjeve të Krishtit edhe pjesëmarrës i lavdisë që ka për t'u zbuluar: ruani tufën e Perëndisë midis jush, duke e mbikëqyrur jo me detyrim, por me vullnet të lirë, jo për përfitim të pandershëm, po me vullnet të mirë, dhe jo si zotërues mbi ata që ju janë besuar, por duke u bërë shembull për tufën. Dhe kur të shfaqet kryebariu, do të merrni kurorën e lavdisë që nuk fishket.

HIMN

“GJËRA TË LAVDISHME THUHEN PËR TY (GLORIOUS THINGS OF THEE ARE SPOKEN)”

Nuk ka shumë himne (po qe se ka ndonjë) të shkruara për drejtimin e kishës. Këtu kam vënë një himn në të cilin falënderohet Perëndia për bekimet e të qenurit pjesëtar i popullit të Perëndisë në përgjithësi, dhe për rrjedhojë, një qytetar i Malit Zion qiellor, qytetit qiellor ku banojnë njerëzit e Perëndisë. Por, në këtë himn, autori përdor gjithashtu ilustrime nga Besëlidhja e Vjetër e udhëtimit të popullit të Perëndisë nëpër shkretëtirë (“shiko renë dhe zjarrin tek shfaqet,” v. 3), dhe i tërë himni mund të shikohet gjithashtu si një falënderim ndaj Perëndisë për bekimet e banimit (frymërisht) përbrenda mureve të kishës sot.

Autori, Xhon Njutën (John Newton), është gjithashtu autori i himnit të mirë-njohur “Mëshirë e Pafund (Amazing Grace).”

Gjëra të lavdishme për ty thuhen, Zion, qyteti i Perëndisë tonë;

Ai, Fjala e të Cilit nuk mund të shkelet të formoi që Vetë tek ti të banojë:

Mbi Shkëmbin e Përjetshëm themeluar, prehjen tënde të sigurt kush mund ta tronditë?

Rrethuar me muret e shpëtimit, me qetësi armiqtë e tij mund të soditë.

Përrenjtë e ujit të gjallë që burojnë nga dashuria e përjetshme, shiko

Furnizoji mirë bijtë dhe bijat e Tu dhe tërë frikën nga mungesat largo:

Kush mund të meket, ndërkohë që një lum i tillë rrjedh gjithnjë që etjen e tyre të shuajë?

Hiri i cili, si Zoti, dhënësi, shekull pas shekulli kurrë nuk do të luajë.

Shiko tek shfaqet reja dhe zjarri rreth çdo shtëpie e përmbi,

Tregohen që Zoti është pranë, me këtë strehë dhe lavdi,

Kësisoj duke marrë prej flamurit të tyre hije ditën dhe dritë natën,

Ai bën kur ata luten që vazhdimisht të ushqehen me manën.

Shpëtimtar, nëse përmes hirit jam pjesëtar i qytetit të Zionit,

Le që bota të tallet apo të mëshirojë, por unë do të përlëvdoj emrin e Zotit:

Kënaqësitë e botës, e tërë poha dhe të dukurit e saj mburravecë, veniten;

Askush veç fëmijëve të Zionit nuk njeh gëzimin e patundur dhe thesaret që mbeten.

Autor: John Newton, 1779